Φάνης Μαλκίδης
Θράκη: από το περιθώριο στο προσκήνιο
Μέρος της ομιλίας στις 23ες πολιτιστικές εκδηλώσεις της Ομοσπονδίας Θρακικών Συλλόγων Ευρώπης. Βρυξέλλες 2-3 Μαΐου 2009.
Είναι διαπιστωμένο πλέον ότι ο Θρακικός Ελληνισμός και γενικότερα ο Ελληνισμός του Πόντου, της Μικράς Ασίας- Ιωνίας, της Καππαδοκίας, ο οποίος ζούσε στο οθωμανικό κράτος μέχρι το 1922-1923, έπαιξε σημαντικότατο αν όχι κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας του ελληνικού λαού.
Επίσης είναι κοινά αποδεκτό ότι αυτό το ιδιαίτερης αξίας κομμάτι του Ελληνισμού που ζούσε στην ενιαία Θράκη, στην Ιωνία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, μπήκε στο περιθώριο αμέσως μετά την έλευσή του ως ακρωτηριασμένο προσφυγικό σώμα στον ελλαδικό χώρο. Ειδικότερα, σε ότι αφορά το Θρακικό Ελληνισμό, σύντομα ο πρώτος ακρωτηριασμός ακολουθήθηκε και από ένα δεύτερο με τον διασκορπισμό των ανατολικοθρακών σε όλη την Ελλάδα και από έναν τρίτο στη δεκαετία του 1950 και 1960, με τη μετανάστευση σε όλο τον κόσμο.
Η μεταπολίτευση άνοιξε έναν άλλο κύκλο ο οποίος όμως, κατά τη γνώμη μας, ήταν πολύ περιορισμένος πολιτισμικά και πολιτικά. Οι σύλλογοι, οι κυριότεροι εκφραστές του προσφυγικού χώρου, λειτούργησαν ως κιβωτοί διάσωσης της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού λαού που ζούσε στο οθωμανικού κράτους, ενώ διέσωσαν και ανεκτίμητης αξίας κειμήλια και ιδιαίτερες πολιτισμικές εκφράσεις ( π.χ αναστενάρια). Χωρίς αυτούς τους συλλογικούς θεσμούς, δεν θα υπήρχε καμία σοβαρή και δυναμική αναφορά για τον Ελληνισμό της Θράκης και γενικότερα της καθ΄ υμάς Ανατολής. Παράλληλα οι σύλλογοι διέσωσαν το χορό, το τραγούδια, και οι άνθρωποί τους, την γαστρονομική, υφαντουργική, αμπελουργική, αρχιτεκτονική παράδοση των προσφύγων. Στη σύγχρονη όμως περίοδο αυτό το μοντέλο δεν μπορούσε να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο. Δεν μπορούσε να προσελκύσει την τρίτη γενιά μόνο ένα μικρό κομμάτι του Θρακικού πολιτισμού. Για αυτό και υπήρξαν οι αναζητήσεις και οι διεκδικήσεις που έφτασαν στο να αναδειχθούν και άλλες ψηφίδες του μεγάλου ψηφιδωτού που καταστράφηκε από τους υπεύθυνους της εκδίωξης των Ελλήνων. Επίσης να παλέψουν ενάντια στη επίθεση που έγινε για πολλά χρόνια ενάντια στη μνήμη. Οι Θρακιώτες είχαν επιπλέον λόγους για να αναδείξουν και τα υπόλοιπα κομμάτια της ιστορίας τους, αφού μία σειρά από αιτίες δεν άφηναν το Θρακικό πολιτισμό και ιστορία να αναπνεύσει.
Ο κύκλος της ανάκτησης της ταυτότητας του Θρακιώτη, όπως και αυτής του Μικρασιάτη, του Πόντιου, του Καππαδόκη, γενικά του πρόσφυγα, η οποία είχε χαθεί για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα έχει ακόμη πολύ απόσταση να διανύσει για να δημιουργήσει τις συνθήκες για νέα και σύγχρονα αιτήματα. Ωστόσο η ιστορική περίοδος που διανύουμε δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον. Αυτοί που επιδίωξαν με τη βία και την πολιτική να εξαφανιστεί ο προσφυγικός και ιδιαίτερα ο Θρακικός Ελληνισμός και ο πολιτισμός του δεν το κατάφεραν. Η Θράκη είναι η δική μας κληρονομιά που αποτυπώνει ένα μεγάλο μέρος του πλούτου του ελληνικού λαού και του πολιτισμού του, την ιστορική του ταυτότητα, τη γλώσσα, τη οικουμενικότητα, το φυσικό και αρχιτεκτονικό τοπίο, είναι ο πολιτισμός στον οποίο αναφέρονται ως παγκόσμιο πρότυπο εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Είναι το σημείο αναφοράς των επόμενων γενεών των προσφύγων που ζουν στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.