Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος στα πλαίσια της παγκόσμιας σύρραξης
________________________________________
Ο Ελληνοιταλικός πόλεμος του 1940 εντάσσεται στα πλαίσια της παγκόσμιας σύρραξης που ξέσπασε το Σεπτέμβριο του 1939. Η σημασία “Της Μάχης της Ελλάδας” ήταν ο θρίαμβος μιας μικρής και φτωχής χώρας και ενός λαού που πολεμούσε για την αξιοπρέπειά του, για τις βασικές αξίες του πολιτισμένου κόσμου και τα δικαιώματα του ανθρώπου που καταπατούνταν από τη βία, την αυθαιρεσία και τον καιροσκοπισμό. Το “ελληνικό παράδειγμα” έδινε θάρρος στους άλλους λαούς να διεκδικήσουν και εκείνοι την ελευθερία τους.
Ο πόλεμος στην Ελλάδα
Η Αγγλία και η Γαλλία προκειμένου να ενισχύσουν τη θέση τους στην ανατολική Μεσόγειο υπογράφουν το 1939 τριπλή Συμμαχία με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο. Η Αγγλία για να αντισταθμίσει στην Ελλάδα την οικονομική επιρροή της Γερμανίας, που η εμπορική της δραστηριότητα δεν πρέπει να υποτιμηθεί παρά την υπεροχή του αγγλικού κεφαλαίου, υπογράφει τον Ιανουάριο του 1940 εμπορική συμφωνία με την Ελλάδα και τα Γενικά Επιτελεία της Ελλάδας, Γαλλίας και Αγγλίας ρυθμίζουν το θέμα της αποστολής πολεμικής βοήθειας.
Όταν ο Χίτλερ μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας τον Ιούνιο του 1940 έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. η Ελλάδα τάσσεται στο πλευρό της Αγγλίας, που τη στιγμή αυτή διεξάγει μόνη της τον αγώνα εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Άλλωστε ο ελληνικός λαός απαιτεί μια τέτοια πολιτική. Οι εκφοβισμοί της Ιταλίας που εκφράζονται με τον τορπιλισμό του ελληνικού καταδρομικού Έλλη στην Τήνο, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 δεν έχουν το αποτέλεσμα που προεξοφλεί ο Μουσολίνι. Το ιταλικό τηλεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940 με το οποίο ο Μουσολίνι ζητούσε την ελεύθερη δίοδο των ιταλικών στρατευμάτων απορρίπτεται από τον Ιωάννη Μεταξά χωρίς συζήτηση.
Η πορεία των ελληνικών στρατιωτικών μονάδων προς το Μέτωπο ήταν γεμάτη κακουχίες. Όμως ο βαρύς χειμώνας, ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού και τα βουνά της Αλβανίας επιτρέπουν στους Έλληνες όχι μόνον να αντιμετωπίσουν την επίθεση με ιταλική επιτυχία, αλλά και να περάσουν αμέσως στην αντεπίθεση. Στη δυτική Μακεδονία ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει στις 22 Νοεμβρίου την Κορυτσά, ενώ στον κεντρικό τομέα της βόρειας Πίνδου εξουδετερώνει μια ιταλική μεραρχία Αλπινιστών και στον παραλιακό τομέα, όπου οι Ιταλοί είχαν στην αρχή κατορθώσει να εισχωρήσουν σε μεγάλο βάθος, τους υποχρεώνει να εκκενώσουν την κοιλάδα του ποταμού Καλαμά. Στο τέλος του χρόνου οι Ιταλοί βρίσκονται απωθημένοι 60 χιλιόμετρα πέρα από τα ελληνικά σύνορα.
Η ιταλική αντεπίθεση που ξεκινά με την έναρξη του νέου έτους δεν έχει αποτέλεσμα. Ο ελληνικός στρατός θα μπει στο Πόγραδετς, στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα, στους Αγίους Σαράντα. Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. Δεκαέξι ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία εικοσιεπτά ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο των ελληνικών.
Το επίσημο ιταλικό τελεσίγραφο.
Στις 3 τα μεσάνυχτα της 28ης Οκτωβρίου ο πρεσβευτής της Ιταλίας στην Ελλάδα κόμης Γκράτσι επιδίδει στον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά το παρακάτω τελεσίγραφο (απόσπασμα)
... Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η ευθύνη δια την κατάστασιν ταύτην πίπτει πρωτίστως επί της Αγγλίας και επί της προθέσεώς της όπως περιπλέκη πάντοτε άλλας χώρας εις τον πόλεμον. Η Ιταλική Κυβέρνησις θεωρεί έκδηλον ότι η πολιτική της Ελληνικής Κυβερνήσεως έτεινε και τείνει να μεταβάλη το ελληνικόν έδαφος, ή τουλάχιστον να επιτρέψη όπως το ελληνικόν έδαφος μεταβληθή εις βάσιν πολεμικής δράσεως εναντίον της Ιταλίας. Τούτο δεν θα ηδύνατο να οδηγήση ή εις μίαν ένοπλον ρήξιν μεταξύ της Ιταλίας και της Ελλάδος, ρήξιν την οποίαν η Ιταλική Κυβέρνησις έχει πάσαν πρόθεσιν να αποφύγη.
Όθεν, η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν -ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας- το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων, επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αυτή δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Αθήναι τη 28η Οκτωβρίου 1940/ΧΙΧ
Από το βιβλίο του Θ. Παπακωνσταντίνου. Η μάχη της Ελλάδος, 1940-1941.
η απάντηση: Διάγγελμα του Πρωθυπουργού προς τον Ελληνικό Λαό
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν.
Απήντησα εις τον ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα. τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ι. ΜΕΤΑΞΑΣ
O ελληνοϊταλικός πόλεμος
Ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού, η αυθόρμητη παλλαϊκή υποστήριξη του πολεμικού αγώνα και οι ορεινοί όγκοι της Ηπείρου κατέστησαν εφικτή όχι μόνο την αποτελεσματική απόκρουση των ιταλικών στρατευμάτων αλλά και μια θεαματική αντεπίθεση των Ελλήνων μέσα στο αλβανικό έδαφος. Η Μάχη της Ελλάδας, που κάλυψε συνολικά ένα διάστημα 216 ημερών και μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους, εξελίχθηκε από την αρχική άμυνα του πάτριου εδάφους (28/10/40 μέχρι 13/11/40), στην ορμητική αντεπίθεση, που απέδωσε την κατάληψη σημαντικών πόλεων και άλλων σημείων της Βορείου Ηπείρου (14/11/40 μέχρι 28/12/49), έως μία ακόμη βαθύτερη προέλαση στο αλβανικόέδαφος, με τη συντριβή της περιβόητης “εαρινής επίθεσης” των Ιταλών (29/12/40 μέχρι 5/4/41).
Tο συνολικό αποτέλεσμα ήταν η καθήλωση είκοσι επτά ιταλικών μεραρχιών στην Αλβανία από δεκαέξι ελληνικές και η επέκταση των ελληνικών συνόρων 60 χιλιόμετρα μέσα στο αλβανικό έδαφος, γεγονός που προσελήφθη και ως απελευθέρωση ελληνικών εδαφών, της Βορείου Hπείρου.
Παράλληλα προς το στρατό ξηράς, σφοδρούς αγώνες στη θάλασσα έδινε κι ο ελληνικός στόλος, προστατεύοντας τις ελληνικές μεταφορές και παρεμποδίζοντας τις ιταλικές, όπως και προφυλάσσοντας τις ακτές από εχθρικές αποβάσεις και βομβαρδισμούς. Ο ελληνικός στόλος πέτυχε εξαιρετικές νίκες επί των Ιταλών, συμβολική υπόμνηση των οποίων παρέμεινε η δράση του υποβρυχίου “Παπανικολής” και του πλωτάρχη του, Μίλτωνα Ιατρίδη. Επίσης, η ελληνική αεροπορία, αν και στοιχειωδώς εξοπλισμένη, έδωσε το δικό της αγώνα στην αναχαίτιση των εντυπωσιακά υπέρτερων ιταλικών αεροπορικών δυνάμεων.
H αναπάντεχη για όλους ελληνική νίκη κατά των Ιταλών αποτέλεσε την πρώτη συμμαχική νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα και χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό απ’ ολόκληρο τον αμυνόμενο κόσμο. Αξιοσημείωτος υπήρξε ακόμα και ο γερμανικός θαυμασμός για το ελληνικό κατόρθωμα. H σημασία της εξάλλου ήταν τεράστια. Διέλυσε το μύθο της παντοδυναμίας του Άξονα, ενθάρρυνε αποφασισμένους και διστακτικούς λαούς προς αντίσταση, κατέστρεψε το γόητρο του Μουσολίνι, ενώ καθυστέρησε την προγραμματισμένη επίθεση του Χίτλερ στη Ρωσία.
Η εξέλιξη της μάχης της Ελλάδας μέσα από τους πρωτοσέλιδους τίτλους της εφημερίδας της εποχής, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ:
Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1940: Η Ελλάς ευρίσκεται από χθες σε πόλεμο με την Ιταλίαν. Το έθνος σύσσωμον, μνήμον των παραδόσεών του, εις τα επάλξεις! Οι ήρωες του Καπορέττο, απατεώνες ως πάντοτε, επετέθησαν ημίσειαν ώρα ενωρίτερον της εκπνοής του τελεσιγράφου. Ο ελληνικός λαός καλείται δι’ εμπνευσμένων διαγγελμάτων του βασιλέως και του κυβερνήτου να πράξη το καθήκον του. Ο εθνικός στρατός, μαχόμενος ηρωϊκώς εις τα ελληνοαλβανικά σύνορα αμύνεται μετ’ επικού θάρρους του πατρώου εδάφους. Αεροπορικαί επιδρομαί εναντίον των Πατρών, όπου εσημειώθησαν θύματα, της Κορίνθου, της Ελευσίνος και του Τατοΐου.
Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 1940: Η Β’ ημέρα του ελληνοϊταλικού πολέμου. Η παγκόσμιος κοινή γνώμη συγκεκινημένη διά την ηρωικήν στάσιν της Ελλάδος.
Παρασκευή 1 Νoεμβρίου 1940: Η διεθνής προσοχή στρέφεται εις την μάχην της Ελλάδος. Ολόκληρον το έθνος, στρατός και λαός δεν έχουν παρά ένα σύνθημα: “ΝΙΚΗ!”. Μεγάλαι επιτυχίαι των ελληνικών πολεμικών δυνάμεων. Η ελληνική αεροπορία εβομβάρδισε και επολυβόλησεν εκ χαμηλού ύψους εχθρικά τμήματα. Εν αερομαχία κατερρίφθησαν δύο ιταλικά αεροπλάνα και αι ναυτικαί μας δυνάμεις εβομβάρδισαν τα αλβανικά παράλια.
Kυριακή 3 Νοεμβρίου 1940: Μετά την 6η ημέραν του ελληνοϊταλικού πολέμου... Οι Εύζωνοι με εφ’ όπλου λόγχην, εκδιώκοντες τον εχθρόν, εισέδυσαν εις το αλβανικόν έδαφος. Όλαι αι ορειναί διαβάσεις κατέχονται σταθερώς υφ’ ημών, κατελήφθησαν δε εντός εχθρικού εδάφους σημαντικώταται θέσεις.
Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1940: Ήρχισε μεγάλη ελληνική αντεπίθεσις. Η υποχώρηση του ιταλικού στρατού λαμβάνει έκτασιν ατάκτου φυγής. Ιταλική φάλαγξ, απολεσθείσα εις την Πίνδον, παραδίδεται μετά του οπλισμού της. Η Κορυτσά ευρίσκεται υπό σφοδρόν και αδιάλλειπτον πυρ του ελληνικού πυροβολικού.
Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 1940: Μεγάλαι επιτυχίαι των ελληνικών όπλων. Κατόπιν θυελλώδους ελληνικής αντεπιθέσεως η 3η Μεραρχία των Αλπινιστών, ενισχυμένη δι’ ιππικού, Βερσαλιέρων και φασιστικής Εθνοφρουράς, εξεμηδενίσθη. Εις την άτακτον φυγήν της παρέσυρε και τας σταλείσας εξ Αυλώνος ενισχύσεις. Πολυπληθείς αιχμάλωτοι και πάντοιον υλικόν περιήλθον εις ημετέρας χείρας.
Σάββατον 23 Νοεμβρίου 1940: Ο περιφανής θρίαμβος των ελληνικών όπλων. Η Κορυτσά κατελήφθη χθες υπό του προελαύνοντος ελληνικού στρατού. Ο λαός της πόλεως υπεδέχθη μετ’ ενθουσιωδών εκδηλώσεων τους ελευθερωτάς.
Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 1940: Γενική προέλασις εις το μέτωπον. Κατελήφθη η Μοσχόπολις. 1500 αιχμάλωτοι συνελήφθησαν εν Κορυτσά και πολύ υλικόν.
Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα εισήλθον χθες εις Πόγκραδετς. Οι Ιταλοί υποχωρούν προς την κατεύθυνσιν του Ελβασάν.
Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 1940: Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε χθες μετά λυσσώδη μάχην την Πρεμετήν. Γενική υποχώρησις των Ιταλών καθ’ όλην την γραμμήν του Μετώπου.
Σάββατον 7 Δεκεμβρίου 1940: Τα στρατεύματά μας καταλαβόντα την πόλιν των Αγ. Σαράντα, προώθησαν τας γραμμάς των προς Βορράν κάμπτοντα την ιταλική αντίστασιν. Εις τον λιμένα των Αγ. Σαράντα ανευρέθη ημιβυθισμένον το βομβαρδισθέν υπό της αεροπορίας ιταλικόν αντιτορπιλικόν - Άπειρα λάφυρα εις χείρας μας. Το Αργυρόκαστρον και το Δέλβινον εγκαταλείφθησαν υπό του ιταλικού στρατού.
Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα, μετά νικηφόρους αγώνας, εισήλθον χθες εις το Αργυρόκαστρον.
Τρίτη 24 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβον χθες την Χειμάρραν.
Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 1940: Νέος άθλος του ναυτικού μας: Το ελληνικόν υποβρύχιον “Παπανικολής” περιπολούν ανά την Αδριατικήν προσέβαλεν ιταλικήν νηοπομπήν και κατεβύθισε τρία οπλιταγωγά.
Σάββατον 11 Ιανουαρίου 1941: Τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβον χθες την Κλεισούραν. Εξαιρετικής σπουδαιότητος δια την εξέλιξιν των επιχειρήσεων η νέα επιτυχία. Συνελήφθησαν 600 αιχμάλωτοι και περιήλθον εις χείρας μας άρματα μάχης.
Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 1941: Το νέον λαμπρόν κατόρθωμα του Β. Ναυτικού: Το ελληνικόν υποβρύχιον “Παπανικολής” ετορπίλλισε προχθές έμφορτον μεταγωγικόν σκάφος εις τα εχθρικά ύδατα.
Δευτέρα 7 Απριλίου 1941: Εις τα βουνά της Μακεδονίας γράφεται μια νέα εποποιία ασύλληπτων ηρωισμών. Από της πρωΐας της χθες η Ελλάς και η Νοτιοσλαυία, υποστάσαι απρόκλητον επίθεσιν, ευρίσκονται εμπόλεμοι με την Γερμανίαν. Και η Ιταλία εκήρυξε τον πόλεμον εναντίον της Νοτιοσλαυίας. Τα στρατεύματά μας αμύνονται συγκρατούντα κρατερώς τας θέσεις των.
Σάββατον 12 Απριλίου 1941: Με πνεύμα αδαμάστου μαχητικότητος και με ακλόνητον πεποίθησιν επί την τελικήν νίκην, ο ηρωικός ελληνικός στρατός, βοηθούμενος από τους γενναίους Άγγλους, αντιμετωπίζει τον νέον εισβολέα.
Δευτέρα 28 Απριλίου: Την 8:25 π.μ. της χθες ο γερμανικός στρατός εισήλθεν εις Αθήνας. Πώς συντελέσθη η παράδοσις των Αθηνών και του Πειραιώς εις τας γερμανικάς αρχάς. Εις τον δήμαρχον των Αθηνών ανετέθησαν άπασαι αι εξουσίαι εις την πρωτεύουσαν. - (Πηγή Εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα 26/10/2006)
H Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τους στρατούς τεσσάρων χωρών ταυτόχρονα, Αλβανίας, Ιταλίας, Γερμανίας, και Βουλγαρίας.
ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣΕλλάς: 219
Νορβηγία 61
Γαλλία 43 [Η υπερδύναμη της εποχής]
Πολωνία 30
Βέλγιο 18
Ολλανδία 4
Γιουγκοσλαβία 3
Δανία 0 μέρες [Οι Δανοί παραδώθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων, ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ……………….]
Τσεχοσλοβακία 0
Λουξεμβούργο 0
ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ
Οι νεκροί Ελληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών στους 13.676
Κατά την διάρκεια της τετραπλής κατοχής που ακολούθησε τα κατοχικά στρατεύματα εκτέλεσαν :
Αλβανοί: 1165 (Πάργα , Μαργαρίτιο, Παραμυθία)
Ιταλοί: 8000
Boύλγαροι: 25000
Γερμανοί: 50000
Συνολικες απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)
Ελλάς 10% (750.000)
Σοβ. Ενωση 2,8%
Ολλανδία 2,2%
Γαλλία 2%
Πολωνία 1,8%
Γιουγκοσλαβία 1,7%
Βέλγιο 1,5%
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Πηγή: Ανθολόγιον Πατριδογνωσίας, Μενελάου Παγουλάτου
Κάρολος ντέ Γκώλ, Charles de Gault 1890-1970
Πρόεδρος τής Γαλλικής Δημοκρατίας 1958-1969, αρχηγός τής Γαλλικής Αντίστασης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Αδυνατώ νά δώσω τό δέον εύρος τής ευγνωμοσύνης πού αισθάνομαι γιά τήν ηρωική αντίσταση τού Λαού καί τών ηγετών τής Ελλάδος."
(Από ομιλία του στό Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά τήν λήξη τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου.)
Μωρίς Σουμάν, Maurice Schumann 1911-1992
Υπουργός των εξωτερικων τής Γαλλίας 1969-1973, Μέλος τής Γαλλικής Ακαδημίας 1974
"Η Ελλάδα είναι τό σύμβολο της μαρτυρικής υποδουλωμένης, ματωμένης, αλλά ζωντανής Ευρώπης…Ποτέ μιά ήττα δέν υπήρξε τόσο τιμητική γιά κείνους πού τήν υπέστησαν"
(Από μήνυμά του πού απηύθηνε από τό BBC τού Λονδίνου στούς υποδουλωμένους λαούς τής Ευρώπης στίς 28 Απριλίου 1941, ημέρα πού ό Χίτλερ κατέλαβε τήν Αθήνα ύστερα από πόλεμο 6 μηνών κατά τού Μουσολίνι καί έξι εβδομάδων κάτα τού Χίτλερ.)
Στάλιν, Joseph Vissarionovich Tzougasvili Stalin 1879-1953
Αρχηγός τής Σοβιετικής Ενώσεως από τό 1924 έως 1953
"Λυπάμαι διότι γηράσκω καί δέν θά ζήσω επί μακρόν διά νά ευγνωμονώ τόν Ελληνικόν Λαόν, τού οποίου ή αντίστασις έκρινε τόν 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον."
(Από ομιλία του πού μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας τήν 31 Ιανουαρίου 1943 μετά τήν νίκη τού Στάλιγκραντ καί τήν συνθηκολόγηση τού στρατάρχου Paulus.)
Μόσχα, Ραδιοφωνικός Σταθμός
"Επολεμήσατε άοπλοι καί ενικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων.Σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη, διοτι εκερδίσαμε χρόνο γιά να αμυνθούμε. Ως Ρώσοι καί ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε".
(Οταν ο Χίτλερ επετέθη κατά τής Ε.Σ.Σ.Δ
Γεώργης Ζουκώφ, Georgy Constantinovich Joucov 1896-1974
Στρατάρχης τού Σοβιετικού Στρατού
"Εάν ό Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στίς πόρτες τής Μόσχας, νά συγκρατήσει καί νά ανατρέψει τόν Γερμανικό χείμαρρο, τό οφείλει στόν Ελληνικό Λαό, πού καθυστέρησε τίς Γερμανικές μεραρχίες όλον τόν καιρό πού θά μπορούσαν νά μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία τής Κρήτης υπήρξε τό κορύφωμα τής Ελληνικής προσφοράς."
(Απόσπασμα από τά απομνημονεύματά του γιά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.)
Μπενίτο Μουσολίνι, Benito Mousolini 1833-1945
Πρωθυπουργός τής Ιταλίας 1922-1945
"Ο πόλεμος μέ τήν Ελλάδα απέδειξεν ότι τίποτε δέν είναι ακλόνητον είς τά στρατιωτικά πράγματα καί ότι πάντοτε μάς περιμένουν εκπλήξεις."
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 10/5/1941.)
Αδόλφος Χίτλερ, Hitler 1889-1945
Αρχηγός τού Γερμανικού κράτους 1889-1945
"Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω νά διαπιστώσω ότι μόνον οί Ελληνες, εξ' όλων τών αντιπάλων οί οποίοι μέ αντιμετώπισαν, επολέμησαν μέ παράτολμον θάρρος καί υψίστην περιφρόνησιν πρός τόν θάνατον…."
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 4 Μαίου 1941 στό Ράιχσταγκ.)
Σέρ Αντονυ Ηντεν, Sir Robert Antony Eden 1897-1977
Υπουργός Πολέμου καί Εξωτερικών της Βρεταννίας 1940-1945, Πρωθυπουργός της Βρεταννίας 1955-1957
"Ασχέτως πρός ότι θα πούν οι ιστορικοί τού μέλλοντος, εκείνο τό οποίον μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάς έδωσε αλησμόνητο μάθημα στόν Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή τής επανάστασης στήν Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή εκράτησε τούς Γερμανούς στό ηπειρωτικό έδαφος καί στήν Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τήν χρονολογική σειρά όλων τών σχεδίων τού Γερμανικού Επιτελείου καί έτσι έφερε γενική μεταβολή στήν όλη πορεία τού πολέμου καί ενικήσαμε."
(Από λόγο του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 24/09/1942.)
Τσώρτσιλ, Winston Churchil 1874-1965
Πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετανίας κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Η λέξη ηρωισμός φοβάμαι ότι δέν αποδίδει τό ελάχιστο εκείνων τών πράξεων αυτοθυσίας τών Ελλήνων, πού ήταν καθοριστικός παράγων τής νικηφόρου εκβάσεως τού κοινού αγώνα τών εθνών, κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διά τήν ανθρώπινη ελευθερία καί αξιοπρέπειαν."
"Εάν δέν υπήρχε η ανδρεία τών Ελλήνων καί ή γενναιοψυχία τους, ή έκβαση τού Β' Παγκόσμιο Πολέμου θά ήταν ακαθόριστη."
(Από ομιλία του στό Αγγλικό κοινοβούλιο στίς 24 Απριλίου 1941.)
"Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οί Ελληνες πολεμούν σάν ήρωες. Τώρα θά λέμε: Οί ήρωες πολεμούν σάν Έλληνες."
(Από λόγο πού εκφώνησε από τό BBC τίς πρώτες ημέρες τού Ελληνοιταλικού πολέμου.)
"Μαχόμενοι οί Έλληνες εναντίον τού κοινού εχθρού θά μοιρασθούν μαζί μας τά αγαθά τής ειρήνης."
(Από λόγο πού εξεφώνησε στίς 28 Οκτωβρίου 1940, όταν επετέθη ή Ιταλία κατά τής Ελλάδας.)
Σέρ Χάρολδ Αλεξάντερ, Sir Harold Leofric George Alexander 1891-1969
Βρετανός Στρατάρχης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Δέν θά ήταν υπερβολή νά πούμε ότι ή Ελλάς ανέτρεψε τό σύνολο τών σχεδίων τής Γερμανίας εξαναγκάσασα αυτήν νά αναβάλει γιά έξι εβδομάδες τήν επίθεση κατά τής Ρωσίας. Διερωτώμεθα ποιά θά ήταν ή θέση τής Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς τήν Ελλάδα."
(Από ομιλία του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 28 Οκτωβρίου 1941.)
Γεώργιος ΣΤ' (1898-1952)
Βασιλεύς τής Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952
"Ο μεγαλοπρεπής αγών τής Ελλάδος, υπήρξε ή πρώτη μεγάλη καμπή τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου."
(Από λόγο του στο κοινοβούλιον τόν Μάιον 1945.)
Φραγκλίνος Ρούσβελτ, Roosvelt 1882-1945
Πρόεδρος τών Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής 1932-1945
"Εις τήν Ελλάδα παρασχέθη τήν 28ην Οκτωβρίου 1940 χρόνος τριών ωρών διά ν'αποφασίσει πόλεμον ή ειρήνην, αλλά καί τριών ημερών ή τριών εβδομάδων ή και τριών ετών προθεσμία νά παρείχετο, ή απάντησις θά ήτο ή ίδια."
"Οί Έλληνες εδίδαξαν δία μέσου τών αιώνων τήν αξιοπρέπειαν. Οταν όλος ό κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ό Ελληνικός λαός ετόλμησε νά αμφισβητήσει τό αήττητον τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας τό υπερήφανον πνεύμα τής ελευθερίας."
(Από ραδιοφωνικό λόγο πού εξεφώνησε στίς 10/6/1943.)
"Ο ηρωικός αγών τού ελληνικού λαού…κατά τής επιθέσεως τής Γερμανίας, αφού τόσον παταγωδώς ενίκησε τούς Ιταλούς στήν απόπειρά τους νά εισβάλλουν στό ελληνικό έδαφος, γέμισε μέ ενθουσιασμό τίς καρδιές τού αμερικανικού λαού καί εκίνησε τήν συμπάθειά του. Πρό ενός καί πλέον αιώνος, κατά τόν πόλεμον τής ελληνικής ανεξαρτησίας, τό εθνος μας…εξέφρασε τήν φλογερή του συμπάθεια γιά τούς Ελληνες καί ευχότανε γιά τήν ελληνική νίκη…"
(Δήλωσή τουστό Υπατο Συμβούλιο τής Αχέπα στίς 25/04/1941, πού μεταδώθηκε ραδιοφωνικά από τόν Λευκό Οίκο.)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: "10 Απριλίου 1941, μετά τήν Συνθηκολόγηση μέ τήν Γερμανία παραδίδονται τά οχυρά Παλιουριώτες καί Ρούπελ. Οί Γερμανοί εκφράζουν τόν θαυμασμό τους στούς Ελληνες στρατιώτες, δηλώνουν ότι αποτελεί τιμή καί υπερηφάνεια τό ότι είχαν σάν αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό καί ζητούν από τόν Ελληνα διοικητή νά επιθεωρήση τόν Γερμανικό στρατό ώς ένδειξι τιμής καί αναγνωρίσεως! Η Γερμανική Σημαία υψώνεται μόνο μετά τήν πλήρη αποχώρηση τού Ελληνικού Στρατού.
"Ενας Γερμανός αξιωματικός τής αεροπορίας εδήλωσε στόν διοικητή τής ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας αντιστράτηγον Δέδεν ότι ό Ελληνικός Στρατός ήταν ό πρώτος στρατός στόν οποίον τά στούκας δέν προκάλεσαν πανικό. “Οι στρατιώται σας’’ είπε, ’’αντί νά φεύγουν αλλόφρονες, όπως έκαναν είς τήν Γαλλία καί τήν Πολωνία, μας επυροβόλουν από τας θέσεις των.’’
Πηγή: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, τεύχος Απριλίου 2003."
________________________________________
Ο Ελληνοιταλικός πόλεμος του 1940 εντάσσεται στα πλαίσια της παγκόσμιας σύρραξης που ξέσπασε το Σεπτέμβριο του 1939. Η σημασία “Της Μάχης της Ελλάδας” ήταν ο θρίαμβος μιας μικρής και φτωχής χώρας και ενός λαού που πολεμούσε για την αξιοπρέπειά του, για τις βασικές αξίες του πολιτισμένου κόσμου και τα δικαιώματα του ανθρώπου που καταπατούνταν από τη βία, την αυθαιρεσία και τον καιροσκοπισμό. Το “ελληνικό παράδειγμα” έδινε θάρρος στους άλλους λαούς να διεκδικήσουν και εκείνοι την ελευθερία τους.
Ο πόλεμος στην Ελλάδα
Η Αγγλία και η Γαλλία προκειμένου να ενισχύσουν τη θέση τους στην ανατολική Μεσόγειο υπογράφουν το 1939 τριπλή Συμμαχία με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο. Η Αγγλία για να αντισταθμίσει στην Ελλάδα την οικονομική επιρροή της Γερμανίας, που η εμπορική της δραστηριότητα δεν πρέπει να υποτιμηθεί παρά την υπεροχή του αγγλικού κεφαλαίου, υπογράφει τον Ιανουάριο του 1940 εμπορική συμφωνία με την Ελλάδα και τα Γενικά Επιτελεία της Ελλάδας, Γαλλίας και Αγγλίας ρυθμίζουν το θέμα της αποστολής πολεμικής βοήθειας.
Όταν ο Χίτλερ μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας τον Ιούνιο του 1940 έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. η Ελλάδα τάσσεται στο πλευρό της Αγγλίας, που τη στιγμή αυτή διεξάγει μόνη της τον αγώνα εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Άλλωστε ο ελληνικός λαός απαιτεί μια τέτοια πολιτική. Οι εκφοβισμοί της Ιταλίας που εκφράζονται με τον τορπιλισμό του ελληνικού καταδρομικού Έλλη στην Τήνο, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 δεν έχουν το αποτέλεσμα που προεξοφλεί ο Μουσολίνι. Το ιταλικό τηλεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940 με το οποίο ο Μουσολίνι ζητούσε την ελεύθερη δίοδο των ιταλικών στρατευμάτων απορρίπτεται από τον Ιωάννη Μεταξά χωρίς συζήτηση.
Η πορεία των ελληνικών στρατιωτικών μονάδων προς το Μέτωπο ήταν γεμάτη κακουχίες. Όμως ο βαρύς χειμώνας, ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού και τα βουνά της Αλβανίας επιτρέπουν στους Έλληνες όχι μόνον να αντιμετωπίσουν την επίθεση με ιταλική επιτυχία, αλλά και να περάσουν αμέσως στην αντεπίθεση. Στη δυτική Μακεδονία ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει στις 22 Νοεμβρίου την Κορυτσά, ενώ στον κεντρικό τομέα της βόρειας Πίνδου εξουδετερώνει μια ιταλική μεραρχία Αλπινιστών και στον παραλιακό τομέα, όπου οι Ιταλοί είχαν στην αρχή κατορθώσει να εισχωρήσουν σε μεγάλο βάθος, τους υποχρεώνει να εκκενώσουν την κοιλάδα του ποταμού Καλαμά. Στο τέλος του χρόνου οι Ιταλοί βρίσκονται απωθημένοι 60 χιλιόμετρα πέρα από τα ελληνικά σύνορα.
Η ιταλική αντεπίθεση που ξεκινά με την έναρξη του νέου έτους δεν έχει αποτέλεσμα. Ο ελληνικός στρατός θα μπει στο Πόγραδετς, στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα, στους Αγίους Σαράντα. Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. Δεκαέξι ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία εικοσιεπτά ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο των ελληνικών.
Το επίσημο ιταλικό τελεσίγραφο.
Στις 3 τα μεσάνυχτα της 28ης Οκτωβρίου ο πρεσβευτής της Ιταλίας στην Ελλάδα κόμης Γκράτσι επιδίδει στον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά το παρακάτω τελεσίγραφο (απόσπασμα)
... Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η ευθύνη δια την κατάστασιν ταύτην πίπτει πρωτίστως επί της Αγγλίας και επί της προθέσεώς της όπως περιπλέκη πάντοτε άλλας χώρας εις τον πόλεμον. Η Ιταλική Κυβέρνησις θεωρεί έκδηλον ότι η πολιτική της Ελληνικής Κυβερνήσεως έτεινε και τείνει να μεταβάλη το ελληνικόν έδαφος, ή τουλάχιστον να επιτρέψη όπως το ελληνικόν έδαφος μεταβληθή εις βάσιν πολεμικής δράσεως εναντίον της Ιταλίας. Τούτο δεν θα ηδύνατο να οδηγήση ή εις μίαν ένοπλον ρήξιν μεταξύ της Ιταλίας και της Ελλάδος, ρήξιν την οποίαν η Ιταλική Κυβέρνησις έχει πάσαν πρόθεσιν να αποφύγη.
Όθεν, η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν -ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας- το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων, επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αυτή δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Αθήναι τη 28η Οκτωβρίου 1940/ΧΙΧ
Από το βιβλίο του Θ. Παπακωνσταντίνου. Η μάχη της Ελλάδος, 1940-1941.
η απάντηση: Διάγγελμα του Πρωθυπουργού προς τον Ελληνικό Λαό
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία, μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι, προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν.
Απήντησα εις τον ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα. τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ι. ΜΕΤΑΞΑΣ
O ελληνοϊταλικός πόλεμος
Ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού, η αυθόρμητη παλλαϊκή υποστήριξη του πολεμικού αγώνα και οι ορεινοί όγκοι της Ηπείρου κατέστησαν εφικτή όχι μόνο την αποτελεσματική απόκρουση των ιταλικών στρατευμάτων αλλά και μια θεαματική αντεπίθεση των Ελλήνων μέσα στο αλβανικό έδαφος. Η Μάχη της Ελλάδας, που κάλυψε συνολικά ένα διάστημα 216 ημερών και μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους, εξελίχθηκε από την αρχική άμυνα του πάτριου εδάφους (28/10/40 μέχρι 13/11/40), στην ορμητική αντεπίθεση, που απέδωσε την κατάληψη σημαντικών πόλεων και άλλων σημείων της Βορείου Ηπείρου (14/11/40 μέχρι 28/12/49), έως μία ακόμη βαθύτερη προέλαση στο αλβανικόέδαφος, με τη συντριβή της περιβόητης “εαρινής επίθεσης” των Ιταλών (29/12/40 μέχρι 5/4/41).
Tο συνολικό αποτέλεσμα ήταν η καθήλωση είκοσι επτά ιταλικών μεραρχιών στην Αλβανία από δεκαέξι ελληνικές και η επέκταση των ελληνικών συνόρων 60 χιλιόμετρα μέσα στο αλβανικό έδαφος, γεγονός που προσελήφθη και ως απελευθέρωση ελληνικών εδαφών, της Βορείου Hπείρου.
Παράλληλα προς το στρατό ξηράς, σφοδρούς αγώνες στη θάλασσα έδινε κι ο ελληνικός στόλος, προστατεύοντας τις ελληνικές μεταφορές και παρεμποδίζοντας τις ιταλικές, όπως και προφυλάσσοντας τις ακτές από εχθρικές αποβάσεις και βομβαρδισμούς. Ο ελληνικός στόλος πέτυχε εξαιρετικές νίκες επί των Ιταλών, συμβολική υπόμνηση των οποίων παρέμεινε η δράση του υποβρυχίου “Παπανικολής” και του πλωτάρχη του, Μίλτωνα Ιατρίδη. Επίσης, η ελληνική αεροπορία, αν και στοιχειωδώς εξοπλισμένη, έδωσε το δικό της αγώνα στην αναχαίτιση των εντυπωσιακά υπέρτερων ιταλικών αεροπορικών δυνάμεων.
H αναπάντεχη για όλους ελληνική νίκη κατά των Ιταλών αποτέλεσε την πρώτη συμμαχική νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα και χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό απ’ ολόκληρο τον αμυνόμενο κόσμο. Αξιοσημείωτος υπήρξε ακόμα και ο γερμανικός θαυμασμός για το ελληνικό κατόρθωμα. H σημασία της εξάλλου ήταν τεράστια. Διέλυσε το μύθο της παντοδυναμίας του Άξονα, ενθάρρυνε αποφασισμένους και διστακτικούς λαούς προς αντίσταση, κατέστρεψε το γόητρο του Μουσολίνι, ενώ καθυστέρησε την προγραμματισμένη επίθεση του Χίτλερ στη Ρωσία.
Η εξέλιξη της μάχης της Ελλάδας μέσα από τους πρωτοσέλιδους τίτλους της εφημερίδας της εποχής, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ:
Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1940: Η Ελλάς ευρίσκεται από χθες σε πόλεμο με την Ιταλίαν. Το έθνος σύσσωμον, μνήμον των παραδόσεών του, εις τα επάλξεις! Οι ήρωες του Καπορέττο, απατεώνες ως πάντοτε, επετέθησαν ημίσειαν ώρα ενωρίτερον της εκπνοής του τελεσιγράφου. Ο ελληνικός λαός καλείται δι’ εμπνευσμένων διαγγελμάτων του βασιλέως και του κυβερνήτου να πράξη το καθήκον του. Ο εθνικός στρατός, μαχόμενος ηρωϊκώς εις τα ελληνοαλβανικά σύνορα αμύνεται μετ’ επικού θάρρους του πατρώου εδάφους. Αεροπορικαί επιδρομαί εναντίον των Πατρών, όπου εσημειώθησαν θύματα, της Κορίνθου, της Ελευσίνος και του Τατοΐου.
Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 1940: Η Β’ ημέρα του ελληνοϊταλικού πολέμου. Η παγκόσμιος κοινή γνώμη συγκεκινημένη διά την ηρωικήν στάσιν της Ελλάδος.
Παρασκευή 1 Νoεμβρίου 1940: Η διεθνής προσοχή στρέφεται εις την μάχην της Ελλάδος. Ολόκληρον το έθνος, στρατός και λαός δεν έχουν παρά ένα σύνθημα: “ΝΙΚΗ!”. Μεγάλαι επιτυχίαι των ελληνικών πολεμικών δυνάμεων. Η ελληνική αεροπορία εβομβάρδισε και επολυβόλησεν εκ χαμηλού ύψους εχθρικά τμήματα. Εν αερομαχία κατερρίφθησαν δύο ιταλικά αεροπλάνα και αι ναυτικαί μας δυνάμεις εβομβάρδισαν τα αλβανικά παράλια.
Kυριακή 3 Νοεμβρίου 1940: Μετά την 6η ημέραν του ελληνοϊταλικού πολέμου... Οι Εύζωνοι με εφ’ όπλου λόγχην, εκδιώκοντες τον εχθρόν, εισέδυσαν εις το αλβανικόν έδαφος. Όλαι αι ορειναί διαβάσεις κατέχονται σταθερώς υφ’ ημών, κατελήφθησαν δε εντός εχθρικού εδάφους σημαντικώταται θέσεις.
Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1940: Ήρχισε μεγάλη ελληνική αντεπίθεσις. Η υποχώρηση του ιταλικού στρατού λαμβάνει έκτασιν ατάκτου φυγής. Ιταλική φάλαγξ, απολεσθείσα εις την Πίνδον, παραδίδεται μετά του οπλισμού της. Η Κορυτσά ευρίσκεται υπό σφοδρόν και αδιάλλειπτον πυρ του ελληνικού πυροβολικού.
Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 1940: Μεγάλαι επιτυχίαι των ελληνικών όπλων. Κατόπιν θυελλώδους ελληνικής αντεπιθέσεως η 3η Μεραρχία των Αλπινιστών, ενισχυμένη δι’ ιππικού, Βερσαλιέρων και φασιστικής Εθνοφρουράς, εξεμηδενίσθη. Εις την άτακτον φυγήν της παρέσυρε και τας σταλείσας εξ Αυλώνος ενισχύσεις. Πολυπληθείς αιχμάλωτοι και πάντοιον υλικόν περιήλθον εις ημετέρας χείρας.
Σάββατον 23 Νοεμβρίου 1940: Ο περιφανής θρίαμβος των ελληνικών όπλων. Η Κορυτσά κατελήφθη χθες υπό του προελαύνοντος ελληνικού στρατού. Ο λαός της πόλεως υπεδέχθη μετ’ ενθουσιωδών εκδηλώσεων τους ελευθερωτάς.
Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 1940: Γενική προέλασις εις το μέτωπον. Κατελήφθη η Μοσχόπολις. 1500 αιχμάλωτοι συνελήφθησαν εν Κορυτσά και πολύ υλικόν.
Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα εισήλθον χθες εις Πόγκραδετς. Οι Ιταλοί υποχωρούν προς την κατεύθυνσιν του Ελβασάν.
Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 1940: Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε χθες μετά λυσσώδη μάχην την Πρεμετήν. Γενική υποχώρησις των Ιταλών καθ’ όλην την γραμμήν του Μετώπου.
Σάββατον 7 Δεκεμβρίου 1940: Τα στρατεύματά μας καταλαβόντα την πόλιν των Αγ. Σαράντα, προώθησαν τας γραμμάς των προς Βορράν κάμπτοντα την ιταλική αντίστασιν. Εις τον λιμένα των Αγ. Σαράντα ανευρέθη ημιβυθισμένον το βομβαρδισθέν υπό της αεροπορίας ιταλικόν αντιτορπιλικόν - Άπειρα λάφυρα εις χείρας μας. Το Αργυρόκαστρον και το Δέλβινον εγκαταλείφθησαν υπό του ιταλικού στρατού.
Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα, μετά νικηφόρους αγώνας, εισήλθον χθες εις το Αργυρόκαστρον.
Τρίτη 24 Δεκεμβρίου 1940: Τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβον χθες την Χειμάρραν.
Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 1940: Νέος άθλος του ναυτικού μας: Το ελληνικόν υποβρύχιον “Παπανικολής” περιπολούν ανά την Αδριατικήν προσέβαλεν ιταλικήν νηοπομπήν και κατεβύθισε τρία οπλιταγωγά.
Σάββατον 11 Ιανουαρίου 1941: Τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβον χθες την Κλεισούραν. Εξαιρετικής σπουδαιότητος δια την εξέλιξιν των επιχειρήσεων η νέα επιτυχία. Συνελήφθησαν 600 αιχμάλωτοι και περιήλθον εις χείρας μας άρματα μάχης.
Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 1941: Το νέον λαμπρόν κατόρθωμα του Β. Ναυτικού: Το ελληνικόν υποβρύχιον “Παπανικολής” ετορπίλλισε προχθές έμφορτον μεταγωγικόν σκάφος εις τα εχθρικά ύδατα.
Δευτέρα 7 Απριλίου 1941: Εις τα βουνά της Μακεδονίας γράφεται μια νέα εποποιία ασύλληπτων ηρωισμών. Από της πρωΐας της χθες η Ελλάς και η Νοτιοσλαυία, υποστάσαι απρόκλητον επίθεσιν, ευρίσκονται εμπόλεμοι με την Γερμανίαν. Και η Ιταλία εκήρυξε τον πόλεμον εναντίον της Νοτιοσλαυίας. Τα στρατεύματά μας αμύνονται συγκρατούντα κρατερώς τας θέσεις των.
Σάββατον 12 Απριλίου 1941: Με πνεύμα αδαμάστου μαχητικότητος και με ακλόνητον πεποίθησιν επί την τελικήν νίκην, ο ηρωικός ελληνικός στρατός, βοηθούμενος από τους γενναίους Άγγλους, αντιμετωπίζει τον νέον εισβολέα.
Δευτέρα 28 Απριλίου: Την 8:25 π.μ. της χθες ο γερμανικός στρατός εισήλθεν εις Αθήνας. Πώς συντελέσθη η παράδοσις των Αθηνών και του Πειραιώς εις τας γερμανικάς αρχάς. Εις τον δήμαρχον των Αθηνών ανετέθησαν άπασαι αι εξουσίαι εις την πρωτεύουσαν. - (Πηγή Εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα 26/10/2006)
H Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τους στρατούς τεσσάρων χωρών ταυτόχρονα, Αλβανίας, Ιταλίας, Γερμανίας, και Βουλγαρίας.
ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣΕλλάς: 219
Νορβηγία 61
Γαλλία 43 [Η υπερδύναμη της εποχής]
Πολωνία 30
Βέλγιο 18
Ολλανδία 4
Γιουγκοσλαβία 3
Δανία 0 μέρες [Οι Δανοί παραδώθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων, ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ……………….]
Τσεχοσλοβακία 0
Λουξεμβούργο 0
ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ
Οι νεκροί Ελληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών στους 13.676
Κατά την διάρκεια της τετραπλής κατοχής που ακολούθησε τα κατοχικά στρατεύματα εκτέλεσαν :
Αλβανοί: 1165 (Πάργα , Μαργαρίτιο, Παραμυθία)
Ιταλοί: 8000
Boύλγαροι: 25000
Γερμανοί: 50000
Συνολικες απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)
Ελλάς 10% (750.000)
Σοβ. Ενωση 2,8%
Ολλανδία 2,2%
Γαλλία 2%
Πολωνία 1,8%
Γιουγκοσλαβία 1,7%
Βέλγιο 1,5%
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Πηγή: Ανθολόγιον Πατριδογνωσίας, Μενελάου Παγουλάτου
Κάρολος ντέ Γκώλ, Charles de Gault 1890-1970
Πρόεδρος τής Γαλλικής Δημοκρατίας 1958-1969, αρχηγός τής Γαλλικής Αντίστασης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Αδυνατώ νά δώσω τό δέον εύρος τής ευγνωμοσύνης πού αισθάνομαι γιά τήν ηρωική αντίσταση τού Λαού καί τών ηγετών τής Ελλάδος."
(Από ομιλία του στό Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά τήν λήξη τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου.)
Μωρίς Σουμάν, Maurice Schumann 1911-1992
Υπουργός των εξωτερικων τής Γαλλίας 1969-1973, Μέλος τής Γαλλικής Ακαδημίας 1974
"Η Ελλάδα είναι τό σύμβολο της μαρτυρικής υποδουλωμένης, ματωμένης, αλλά ζωντανής Ευρώπης…Ποτέ μιά ήττα δέν υπήρξε τόσο τιμητική γιά κείνους πού τήν υπέστησαν"
(Από μήνυμά του πού απηύθηνε από τό BBC τού Λονδίνου στούς υποδουλωμένους λαούς τής Ευρώπης στίς 28 Απριλίου 1941, ημέρα πού ό Χίτλερ κατέλαβε τήν Αθήνα ύστερα από πόλεμο 6 μηνών κατά τού Μουσολίνι καί έξι εβδομάδων κάτα τού Χίτλερ.)
Στάλιν, Joseph Vissarionovich Tzougasvili Stalin 1879-1953
Αρχηγός τής Σοβιετικής Ενώσεως από τό 1924 έως 1953
"Λυπάμαι διότι γηράσκω καί δέν θά ζήσω επί μακρόν διά νά ευγνωμονώ τόν Ελληνικόν Λαόν, τού οποίου ή αντίστασις έκρινε τόν 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον."
(Από ομιλία του πού μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας τήν 31 Ιανουαρίου 1943 μετά τήν νίκη τού Στάλιγκραντ καί τήν συνθηκολόγηση τού στρατάρχου Paulus.)
Μόσχα, Ραδιοφωνικός Σταθμός
"Επολεμήσατε άοπλοι καί ενικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων.Σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη, διοτι εκερδίσαμε χρόνο γιά να αμυνθούμε. Ως Ρώσοι καί ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε".
(Οταν ο Χίτλερ επετέθη κατά τής Ε.Σ.Σ.Δ
Γεώργης Ζουκώφ, Georgy Constantinovich Joucov 1896-1974
Στρατάρχης τού Σοβιετικού Στρατού
"Εάν ό Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στίς πόρτες τής Μόσχας, νά συγκρατήσει καί νά ανατρέψει τόν Γερμανικό χείμαρρο, τό οφείλει στόν Ελληνικό Λαό, πού καθυστέρησε τίς Γερμανικές μεραρχίες όλον τόν καιρό πού θά μπορούσαν νά μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία τής Κρήτης υπήρξε τό κορύφωμα τής Ελληνικής προσφοράς."
(Απόσπασμα από τά απομνημονεύματά του γιά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.)
Μπενίτο Μουσολίνι, Benito Mousolini 1833-1945
Πρωθυπουργός τής Ιταλίας 1922-1945
"Ο πόλεμος μέ τήν Ελλάδα απέδειξεν ότι τίποτε δέν είναι ακλόνητον είς τά στρατιωτικά πράγματα καί ότι πάντοτε μάς περιμένουν εκπλήξεις."
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 10/5/1941.)
Αδόλφος Χίτλερ, Hitler 1889-1945
Αρχηγός τού Γερμανικού κράτους 1889-1945
"Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω νά διαπιστώσω ότι μόνον οί Ελληνες, εξ' όλων τών αντιπάλων οί οποίοι μέ αντιμετώπισαν, επολέμησαν μέ παράτολμον θάρρος καί υψίστην περιφρόνησιν πρός τόν θάνατον…."
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 4 Μαίου 1941 στό Ράιχσταγκ.)
Σέρ Αντονυ Ηντεν, Sir Robert Antony Eden 1897-1977
Υπουργός Πολέμου καί Εξωτερικών της Βρεταννίας 1940-1945, Πρωθυπουργός της Βρεταννίας 1955-1957
"Ασχέτως πρός ότι θα πούν οι ιστορικοί τού μέλλοντος, εκείνο τό οποίον μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάς έδωσε αλησμόνητο μάθημα στόν Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή τής επανάστασης στήν Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή εκράτησε τούς Γερμανούς στό ηπειρωτικό έδαφος καί στήν Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τήν χρονολογική σειρά όλων τών σχεδίων τού Γερμανικού Επιτελείου καί έτσι έφερε γενική μεταβολή στήν όλη πορεία τού πολέμου καί ενικήσαμε."
(Από λόγο του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 24/09/1942.)
Τσώρτσιλ, Winston Churchil 1874-1965
Πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετανίας κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Η λέξη ηρωισμός φοβάμαι ότι δέν αποδίδει τό ελάχιστο εκείνων τών πράξεων αυτοθυσίας τών Ελλήνων, πού ήταν καθοριστικός παράγων τής νικηφόρου εκβάσεως τού κοινού αγώνα τών εθνών, κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διά τήν ανθρώπινη ελευθερία καί αξιοπρέπειαν."
"Εάν δέν υπήρχε η ανδρεία τών Ελλήνων καί ή γενναιοψυχία τους, ή έκβαση τού Β' Παγκόσμιο Πολέμου θά ήταν ακαθόριστη."
(Από ομιλία του στό Αγγλικό κοινοβούλιο στίς 24 Απριλίου 1941.)
"Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οί Ελληνες πολεμούν σάν ήρωες. Τώρα θά λέμε: Οί ήρωες πολεμούν σάν Έλληνες."
(Από λόγο πού εκφώνησε από τό BBC τίς πρώτες ημέρες τού Ελληνοιταλικού πολέμου.)
"Μαχόμενοι οί Έλληνες εναντίον τού κοινού εχθρού θά μοιρασθούν μαζί μας τά αγαθά τής ειρήνης."
(Από λόγο πού εξεφώνησε στίς 28 Οκτωβρίου 1940, όταν επετέθη ή Ιταλία κατά τής Ελλάδας.)
Σέρ Χάρολδ Αλεξάντερ, Sir Harold Leofric George Alexander 1891-1969
Βρετανός Στρατάρχης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Δέν θά ήταν υπερβολή νά πούμε ότι ή Ελλάς ανέτρεψε τό σύνολο τών σχεδίων τής Γερμανίας εξαναγκάσασα αυτήν νά αναβάλει γιά έξι εβδομάδες τήν επίθεση κατά τής Ρωσίας. Διερωτώμεθα ποιά θά ήταν ή θέση τής Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς τήν Ελλάδα."
(Από ομιλία του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 28 Οκτωβρίου 1941.)
Γεώργιος ΣΤ' (1898-1952)
Βασιλεύς τής Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952
"Ο μεγαλοπρεπής αγών τής Ελλάδος, υπήρξε ή πρώτη μεγάλη καμπή τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου."
(Από λόγο του στο κοινοβούλιον τόν Μάιον 1945.)
Φραγκλίνος Ρούσβελτ, Roosvelt 1882-1945
Πρόεδρος τών Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής 1932-1945
"Εις τήν Ελλάδα παρασχέθη τήν 28ην Οκτωβρίου 1940 χρόνος τριών ωρών διά ν'αποφασίσει πόλεμον ή ειρήνην, αλλά καί τριών ημερών ή τριών εβδομάδων ή και τριών ετών προθεσμία νά παρείχετο, ή απάντησις θά ήτο ή ίδια."
"Οί Έλληνες εδίδαξαν δία μέσου τών αιώνων τήν αξιοπρέπειαν. Οταν όλος ό κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ό Ελληνικός λαός ετόλμησε νά αμφισβητήσει τό αήττητον τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας τό υπερήφανον πνεύμα τής ελευθερίας."
(Από ραδιοφωνικό λόγο πού εξεφώνησε στίς 10/6/1943.)
"Ο ηρωικός αγών τού ελληνικού λαού…κατά τής επιθέσεως τής Γερμανίας, αφού τόσον παταγωδώς ενίκησε τούς Ιταλούς στήν απόπειρά τους νά εισβάλλουν στό ελληνικό έδαφος, γέμισε μέ ενθουσιασμό τίς καρδιές τού αμερικανικού λαού καί εκίνησε τήν συμπάθειά του. Πρό ενός καί πλέον αιώνος, κατά τόν πόλεμον τής ελληνικής ανεξαρτησίας, τό εθνος μας…εξέφρασε τήν φλογερή του συμπάθεια γιά τούς Ελληνες καί ευχότανε γιά τήν ελληνική νίκη…"
(Δήλωσή τουστό Υπατο Συμβούλιο τής Αχέπα στίς 25/04/1941, πού μεταδώθηκε ραδιοφωνικά από τόν Λευκό Οίκο.)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: "10 Απριλίου 1941, μετά τήν Συνθηκολόγηση μέ τήν Γερμανία παραδίδονται τά οχυρά Παλιουριώτες καί Ρούπελ. Οί Γερμανοί εκφράζουν τόν θαυμασμό τους στούς Ελληνες στρατιώτες, δηλώνουν ότι αποτελεί τιμή καί υπερηφάνεια τό ότι είχαν σάν αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό καί ζητούν από τόν Ελληνα διοικητή νά επιθεωρήση τόν Γερμανικό στρατό ώς ένδειξι τιμής καί αναγνωρίσεως! Η Γερμανική Σημαία υψώνεται μόνο μετά τήν πλήρη αποχώρηση τού Ελληνικού Στρατού.
"Ενας Γερμανός αξιωματικός τής αεροπορίας εδήλωσε στόν διοικητή τής ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας αντιστράτηγον Δέδεν ότι ό Ελληνικός Στρατός ήταν ό πρώτος στρατός στόν οποίον τά στούκας δέν προκάλεσαν πανικό. “Οι στρατιώται σας’’ είπε, ’’αντί νά φεύγουν αλλόφρονες, όπως έκαναν είς τήν Γαλλία καί τήν Πολωνία, μας επυροβόλουν από τας θέσεις των.’’
Πηγή: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, τεύχος Απριλίου 2003."