Η ιστορική απόφαση του ΕΔΑΔ, που αναγνωρίζει κληρονομικά δικαιώματα σε έλληνες πολίτες που έχουν περιουσία στην Τουρκία, ανοίγει τον δρόμο για την αποκατάσταση της αδικίας που υπέστησαν μέλη της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης και των κληρονόμων τους.
Την εβδομάδα που πέρασε, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Στρασβούργο, με απόφαση που εξέδωσε αναγνώρισε τα κληρονομικά δικαιώματα των αδελφών Φωκά αναφορικά με την περιουσία της αδελφής τους Πολυξένης Πιστικά, η οποία είχε υιοθετηθεί από το ζεύγος Αποστόλου και Ελισάβετ Πιστικά τη δεκαετία του 1950, στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ευάγγελος και Ιωάννης Φωκάς, έλληνες πολίτες, είχαν προσφύγει στο ΕΔΑΔ στις αρχές της νέας χιλιετίας κατόπιν άρνησης της τουρκικής Δικαιοσύνης να τους αναγνωρίσει το κληρονομικό τους δικαίωμα.
Το ΕΔΑΔ καταδίκασε την Τουρκία για παράβαση του άρθρ. 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορά την προστασία του δικαιώματος της περιουσίας. Μολονότι το δικαστήριο δεν όρισε τον τρόπο με τον οποίο η Άγκυρα θα πρέπει να επανορθώσει, κάλεσε τα δύο μέρη να βρουν μια συμβιβαστική λύση σε εύλογο χρονικό διάστημα. Το πιθανότερο είναι ότι η Άγκυρα, με την εμπειρία που έχει αποκομίσει από παρόμοιες υποθέσεις στα Κατεχόμενα, θα προσφύγει στην υπονόμευση της διαδικασίας, με αποτέλεσμα το ΕΔΑΔ, λόγω παρέλευσης χρόνου, να αποφανθεί για το ποσόν που πρέπει να καταβάλει η Τουρκία.
Η καταδικαστική για την Τουρκία απόφαση συνιστά σημαντική νομολογία, που αποτελεί και τη βάση για τη διεκδίκηση των «χαμένων» ελληνικών περιουσιών στην πάλαι ποτέ μητρόπολη του Ελληνισμού. Ωστόσο, ακόμη και υπό τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, η πορεία προς την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ελλήνων υπηκόων που έχουν (είχαν) ακίνητη περιουσία στην Κωνσταντινούπολη είναι γεμάτη με εμπόδια. Γιατί πρέπει να έχει κανείς υπόψη του το πνεύμα που διέπει την τουρκική νομοθεσία αναφορικά με τη θέση που κατέχουν οι μη μουσουλμάνοι και μη Τούρκοι στη γείτονα χώρα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι παρόλο που το 1988 ήρθη το διάταγμα του 1964 με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, σύμφωνα με το οποίο επιβλήθηκαν περιορισμοί στους έλληνες υπηκόους όσον αφορά το δικαίωμα της ιδιοκτησίας και της μεταβίβασης ακίνητης περιουσίας, στην πράξη φαίνεται ότι εξακολουθεί να ισχύει. Και αυτό γιατί το διάταγμα του 1964 αποτέλεσε τη νομική βάση για την απόφαση της τουρκικής Δικαιοσύνης που ελήφθη το 1996 και που αναιρεί προηγούμενη απόφασή της σύμφωνα με την οποία όριζε την Πολυξένη Φωκά κληρονόμο της Ελισάβετ Πιστικά που απεβίωσε το 1987! Εξάλλου, οι μέθοδοι που ακολουθήθηκαν από τις τουρκικές αρχές στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάνε από μόνες τους. Όπως αναφέρει η φιλελεύθερη τουρκική εφημερίδα «Ραντικάλ» (1/10/2009), η Πολυξένη Φωκά είχε οικτρή τύχη, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τα όργανα της τάξεως την υπέβαλαν σε ψυχιατρικές εξετάσεις. Το αποτέλεσμα ήταν αυτή μεν να εισέλθει στο ομογενειακό θεραπευτήριο ψυχικών νοσημάτων, η δε περιουσία της να περάσει, ακολουθώντας τις «προβλεπόμενες» διαδικασίες και παρά τις προσπάθειες των αδελφών της, στο τουρκικό Δημόσιο λίγα χρόνια αργότερα!
Παρ' όλες τις προσπάθειες που καταβάλλει η ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ να εξωραΐσει την εικόνα της χώρας με τα «δημοκρατικά ανοίγματα» προς τις θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες, τα ανομήματα του παρελθόντος δεν μπορούν να εξαλειφθούν εν μία νυκτί. Η τουρκική κυβέρνηση πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως στην ενημέρωση και επιμόρφωση της λαϊκής βάσης, που εξακολουθεί να παραμένει κατά πολύ μεγάλο ποσοστό εχθρική προς καθετί που δεν είναι ομόθρησκο και όμαιμο.
Το δικαίωμα της προσφυγής στους διεθνείς θεσμούς, όπως το ΕΔΑΔ, για την αποκατάσταση των αδικιών που υπέστησαν οι μειονότητες, αποτελεί σαφώς μια λύση, ωστόσο θα έπρεπε να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα για τις διεκδικήσεις των μειονοτήτων από το τουρκικό Δημόσιο, τη στιγμή μάλιστα που η τουρκική ηγεσία φαίνεται να επιδιώκει και πάλι την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στάση που τηρεί η Άγκυρα προς τις μειονότητες είναι ενδεικτική της τουρκικής προπέτειας, καθώς επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά ότι δεν είναι διατεθειμένη να εναρμονιστεί με τις Βρυξέλλες, αλλά να αναγκάσει την ΕΕ να κάνει παραχωρήσεις στις εκάστοτε παρατυπίες της.
Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος
Το Παρόν της Κυριακής - 4/10/2009