*Του Πασχάλη Συριτούδη
Για μια νέα διοικητική διάρθρωση του Κράτους
Όλοι συμφωνούμε ότι το υπάρχον μοντέλο της διοικητικής διαίρεσης της Ελλάδας, έχει προ δεκαετιών κλείσει τον κύκλο της πολιτικής του διαδρομής. Είναι ένα μοντέλο, το οποίο δεν ανταποκρίνεται πλέον στις απαιτήσεις και τις ανάγκες των πολιτών, και ιδίως, δεν προάγει ισόρροπα την ανάπτυξη της χώρας.Αποτέλεσμα της γήρανσης του συστήματος είναι κυρίως:α)Η χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών του Κράτους προς τον πολίτη αφού ακόμα π.χ. ο εργάτης, ο καταστηματάρχης ή ο αγρότης από την Ορεστιάδα, θα πρέπει να απευθυνθεί στις κεντρικές υπηρεσίες του ΙΚΑ, του ΤΕΒΕ ή του ΟΓΑ στην Αθήνα για την έγκριση και απόδοση της σύνταξής του, με ότι σημαίνει ο συγκεντρωτισμός αυτός και η δαιδαλώδης γραφειοκρατία, στα θέματα της άμεσης, διαφανούς και έγκαιρης εξυπηρέτησης. β)Η ελλιπής και στρεβλή αναπτυξιακή πορεία της χώρας, από την οποία προέκυψε ένα υπερδιογκωμένο και υδροκέφαλο κέντρο των πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων και μια παραπαίουσα ελληνική περιφέρεια, η οποία προσπαθεί με ελάχιστη κρατική στήριξη, να επιβιώσει.Όλα τα σύγχρονα κράτη έχουν καταλήξει, στο πολιτικό συμπέρασμα του αποκεντρωμένου Κράτους, εκχωρώντας πολλές αρμοδιότητες στις τοπικές κοινωνίες, μέσω του θεσμού των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.Οι δυνατότητες των ΟΤΑ σήμερα, είναι τεράστιες. Το Ελληνικό Κράτος όμως, θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε μια γενναία βελτίωση του θεσμού, κυρίως: α) στον καθοριστικό τομέα της εκχώρησης κονδυλίων, μέσω ενός αποκεντρωμένου συστήματος είσπραξης των φόρων (δηλαδή την άμεση είσπραξη από τους ΟΤΑ, των φόρων του Ελληνικού λαού και όχι υποχρηματοδοτήσεις μέσω Αθήνας), καθώς και β) στο ζήτημα της αποκέντρωσης επιπλέον αρμοδιοτήτων, πάνω στη λογική της καθολικής διαχείρισης των τοπικών πραγμάτων (παιδείας, υγείας, ανάπτυξης, δημοσίων έργων υποδομής, περιβάλλοντος) από τις τοπικές κοινωνίες. Κάθε Δημοτική ή Περιφερειακή Αρχή, οφείλει να κινείται εντός τριών βασικών αξόνων πολιτικής δράσης:α)να φροντίζει για την ποιότητα ζωής των πολιτών της, διαχειριζόμενη με επάρκεια τα ζητήματα της καθημερινότητας (ύδρευση, αποχέτευση, καθαριότητα, πράσινο, αναψυχή, μαζική άθληση κ.ά.),β)να προωθεί την αναπτυξιακή πορεία της περιοχής, εκμεταλλευομένη τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου, καθώς και το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, διεκδικώντας ταυτόχρονα πόρους, από κάθε διαθέσιμη πηγή, και γ)να πολιτεύεται σεβόμενη το δημόσιο χρήμα και τις αρχές της χρηστής και διαφανούς οικονομικής διαχείρισης.Σήμερα, είναι γεγονός ότι η όξυνση της δυσλειτουργικότητας της δημόσιας διοίκησης (δαιδαλώδης γραφειοκρατία, συγκεντρωτισμός, χρονοβόρα συναλλαγή, διαφθορά) και τα χρόνια προβλήματα που αφορούν την απασχόληση, την επιχειρηματικότητα, τον αγροτικό κόσμο και γενικά την ανάπτυξη του τόπου, έχουν επιφέρει την αναγκαία ωρίμανση στη συνείδηση του πολίτη. Είναι έκδηλη πλέον η λαϊκή απαίτηση, για άμεση λήψη από την πολιτεία, των αναγκαίων μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, οι οποίες θα στοχεύουν σε μια άλλη πορεία. Σε μια πορεία, η οποία μέσα από τον εκσυγχρονισμό του Κράτους μας, θα αναδείξει την Ελλάδα των περιφερειών.Το μοντέλο που προτείνεται για την αλλαγή αυτή,είναι το μοντέλο του επιτελικού κέντρου και της εκτελεστικής περιφέρειας.Σύμφωνα με το σχήμα αυτό, το κεντρικό Κράτος οφείλει να διατηρήσει μόνο τις εξουσίες εκείνες που απαιτούν συνολική και ενιαία αντιμετώπιση όπως είναι: η εξωτερική πολιτική, η άμυνα της χώρας, η δημόσια ασφάλεια, η δικαιοσύνη, το νομοθετικό έργο, παρακρατώντας αντιστοίχως, ΜΟΝΟ τα κονδύλια εκείνα που είναι απαραίτητα για τις παρεχόμενες αυτές επιτελικές υπηρεσίες.Στην εκτελεστική περιφέρεια εκχωρούνται όλες οι υπόλοιπες αρμοδιότητες αλλά και οι ευθύνες της δημόσιας διοίκησης όπως: η παιδεία, η υγεία, η πρόνοια, η κοινωνική πολιτική, αλλά κυρίως εκχωρούνται οι αρμοδιότητες που αφορούν την απασχόληση, την επιχειρηματικότητα, τις υποδομές, τον τουρισμό, την προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι, μέσα από εξειδικευμένες πολιτικές που θα μελετούν - θα αναλύουν - θα αναδεικνύουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει ο κάθε ΟΤΑ, σε ανθρώπινα και φυσικά διαθέσιμα, θα είναι σε θέση να τα εκμεταλλεύεται προς το συμφέρον όλων των πολιτών του.Βασική προϋπόθεση για μια τέτοια περιφερειακή λειτουργία, είναι η κατοχύρωση του αυτοδιοίκητου των ΟΤΑ, ώστε οι αιρετοί τοπικοί άρχοντες σε τοπικό (μεγάλοι ισχυροί Δήμοι) και σε περιφερειακό επίπεδο (ως δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης), να διαθέτουν το δικό τους προϋπολογισμό, μέσα από την απευθείας είσπραξη της φορολογίας των πολιτών. Μιλάμε δηλαδή για ένα νέο ουσιαστικό «Καποδίστρια 2» και ταυτόχρονα για μια εκ βάθρων αλλαγή του φορολογικού μας συστήματος.Ο στόχος όμως αυτός, δεν είναι μια απλή, πολιτική απόφαση για μια απλή, νομοθετική ρύθμιση. Ο στόχος αυτός αποτελεί μια κεντρική πολιτική προοδευτική επιλογή, η οποία στηρίζεται σε μια διαφορετική φιλοσοφία, εξουσίας και διοίκησης. Η ισχυρή κοινωνική συναίνεση εκφράστηκε πρόσφατα. Η καθολική απαίτηση από την πλατιά μάζα του Ελληνικού λαού είναι δεδομένη. Πολιτική βούληση πλέον χρειάζεται από μια πολιτεία, που θα προχωρήσει με τη σειρά της στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Σε βήματα τολμηρά και όχι μετέωρα.Το κατεστημένο βέβαια των δυνάμεων, οι οποίες έχουν τεράστιο και πολλαπλό συμφέρον για τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης, θα αντιδράσει με κάθε μέσο. Και έχει πολλά από αυτά. Χρήμα, εξουσία, ελεγχόμενες θέσεις εργασίας, ΜΜΕ. Για τη συντριπτική πλειοψηφία όμως, του Έλληνα πολίτη, είτε αυτός ζει στο κέντρο, είτε στη περιφέρεια, η υλοποίηση της πολυκεντρικότητας είναι μονόδρομος. Μόνο μέσα από ένα σύγχρονο αποκεντρωμένο Κράτος, θα αποδυναμωθούν οι νοσηρές πελατειακές σχέσεις, οι οποίες σέρνουν πίσω τους τόσα δεινά της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής. Ο πολίτης, θα εξυπηρετείται από την πιο κοντινή σε αυτόν δημόσια υπηρεσία και αυτό θα μπορεί να γίνεται με την φυσική του παρουσία σε κάθε συναλλαγή και αύριο από το σπίτι του μέσω της ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης, αφαιρώντας πεδίο δράσης από τους κάθε λογής μεσάζοντες, οι οποίοι ευδοκιμούν εκεί που οργιάζει η γραφειοκρατική νοοτροπία.Βέβαια, από την άλλη πλευρά, η ευθύνη για αυτές τις περιφερειακές κυβερνήσεις θα είναι μεγάλη. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να είναι οργανωτικά βιώσιμες, με ισχυρούς μηχανισμούς ελέγχου, ώστε να μην αναπαράγουν τα παρακμιακά φαινόμενα του κέντρου, τα οποία πασχίζουμε να ανατρέψουμε. Η διαφθορά και η σπατάλη στους ΟΤΑ, αποτελεί για τη κεντρική εξουσία, τη δικαιολογία και το άλλοθι, που αναζητεί για την μη αποκέντρωση των κονδυλίων. Για την οικονομική και πολιτική εξάρτηση της περιφέρειας από το κέντρο.Απαιτούνται επομένως, αξιόπιστες διαδικασίες διαφάνειας και εποπτείας, για την εξασφάλιση της χρηστής διοίκησης και της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Απαιτείται επιτέλους για τους ΟΤΑ, συγκεκριμένη ποινική πρόβλεψη για: α) απαγόρευση δημιουργίας ελλειμμάτων και β) απαίτηση ισοσκελισμένων ετήσιων ισολογισμών. Το παραθυράκι της δημιουργίας χρεών ανεξέλεγκτα ή της λήψης δανείων «ελαφρά τη καρδία» πρέπει να σφαλίσει.Γι’ αυτό, η διαχείριση αυτής της εξουσίας προϋποθέτει πρόσωπα ηθικά και ικανά. Η υπάρχουσα διαδικασία εκλογικής επιλογής, έχει αποδειχθεί ότι δεν συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχει ανάγκη επομένως, για ανατροπή αυτής της διαδικασίας. Ανάγκη κατάργησης των εκλογικών συνδυασμών όπως τους γνωρίζουμε.Η πρόταση που έχει εκφραστεί, για επιλογή των Δημάρχων, των Αντιδημάρχων, των δημοτικών συμβούλων και αύριο των αιρετών Περιφερειαρχών και των περιφερειακών συμβούλων, οι οποίοι θα είναι καταγεγραμμένοι σε καταλόγους ανά ιδιότητα-αξίωμα, από τους οποίους ο ψηφοφόρος θα επιλέγει τους καλλίτερους, κινείται προς την σωστή και αξιοκρατική κατεύθυνση. Έτσι θα εξασφαλιστεί η ορθότητα των πολιτικών αποφάσεων, αφού αυτές, θα στηρίζονται πλέον στα επιχειρήματα και στον πολιτικό διάλογο και όχι στη σημερινή συνήθη πρακτική του «yes man», η οποία αναγορεύει το Δήμαρχο (και αύριο τον Περιφερειάρχη) σε αποκλειστικό κυρίαρχο και υποβαθμίζει προσβλητικά το ρόλο του δημοτικού συμβούλου της πλειοψηφίας.Το βέβαιο είναι ότι, ο πολίτης έχει αντιληφθεί πως αυτές οι κεντρικές πολιτικές επιλογές, αυτή η άλλη φιλοσοφία εξουσίας και διοίκησης, θα πρέπει να αποτελέσει τον Εθνικό μας στόχο για την επόμενη δεκαετία.Ένα σύγχρονο, πολυκεντρικό Κράτος.Μόνο αυτό το Κράτος, μπορεί να εγγυηθεί την πολυπόθητη κοινωνική σύγκληση με τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά Κράτη, που όλοι ευαγγελίζονται τα τελευταία χρόνια.Ιδού λοιπόν, πεδίον δόξης λαμπρόν.
*Ο κ. Πασχάλης Συριτούδης είναι νομικός, συγγραφέας,καθηγητής ποινικού δικαίου Αστυν. Ακαδημίας καιΓεν. Γραμ. της Ομοσπονδίας συλλόγων γονέων Νομού Έβρου