Ανάσταση στη Βόρεια ΉπειροΦίλιππος Πανταζής. Εφημερίδα Αδέσμευτος Τύπος (Μ. Σάββατο 3 Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα 4 Απριλίου 2010),
Σε ένα δισέλιδο αφιέρωμα ο δημοσιογράφος Φίλιππος Πανταζής στην εφημερίδα Αδέσμευτος Τύπος (Μ. Σάββατο 3 Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα 4 Απριλίου 2010), καταγράφει την Ανάσταση στη Βόρεια Ήπειρο. Το ρεπορτάζ καταγράφει το Γολγοθά επί καθεστώτος Χότζα για την ελληνική μειονότητα και την καταπίεση της θρησκευτικής ελευθερίας, ενώ φτάνει μέχρι το σήμερα όπου ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ξεπέρασε τον ανηλεή πόλεμο των πρώτων ετών και συνεχίζει να επιτελεί ένα μεγάλο έργο. Το ρεπορτάζ περιλαμβάνει δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου και κείμενο του Φάνη Μαλκίδη για τη θρησκευτική ελευθερία της ελληνικής μειονότητας από την ίδρυση του αλβανικού κράτους μέχρι σήμερα.
Η θρησκευτική ελευθερία της ελληνικής μειονότητας υπήρξε σημαντικό κεφάλαιο στις σχέσεις Ελλάδας – Αλβανίας. Ειδικότερα η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας αποτέλεσε έναν αποφασιστικό παράγοντα στην εξέλιξη της πορείας των ελληνο-αλβανικών σχέσεων. Από την εποχή που δημιουργήθηκε το Αλβανικό κράτος, καλλιεργούνταν η ιδέα της δημιουργίας Αυτοκέφαλης Αλβανικής Εκκλησίας ως το αποτελεσματικότερο μέσο για την εξουδετέρωση της επιρροής του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ελλάδας πάνω στους ορθοδόξους.
To 1949 με το υπ. Αρ. 743/26.11.1949 διάταγμα «περί θρησκευτικών κοινοτήτων» δημεύθηκε και κρατικοποιήθηκε η κινητή και ακίνητη εκκλησιαστική και μοναστηριακή περιουσία και εντάθηκε ο έλεγχος του κράτους επί της εκκλησίας.
Στη συνέχεια η πολεμική ενάντια στην ορθόδοξη εκκλησία εντάθηκε. Η μάχη έναντι της Ορθοδοξίας επισημοποιήθηκε το 1967 με το διάταγμα 4337, με το οποίο καθιερώθηκε η αθεΐα στην Αλβανία. Το 1967 φυλακίζεται και ο επικεφαλής της ορθόδοξης εκκλησίας Δαμιανός (Κοκονέσσης) ο οποίος θα πεθάνει στη φυλακή το 1973, οι ορθόδοξοι ιερείς κατηγορούνται ως εχθροί του λαού και αποσχηματίζονται και κλείνουν 630 εκκλησίες.
Στις ενέργειες του αλβανικού καθεστώτος ενάντια στη ορθόδοξη εκκλησία προστέθηκαν οι απαγορεύσεις για την εμφάνιση θρησκευτικών συμβόλων, την τέλεση μυστηρίων, επί ποινή φυλάκισης και εξορίας, την τέλεση θρησκευτικών πανηγυριών που αντικαταστάθηκαν από την ημέρα των οικοδόμων, των ανθρακωρύχων, των τοπογράφων, κ.ά.,. Με το διάταγμα υπ. αριθ. 5339/23.9.1975 επιβλήθηκε η αλλαγή των χριστιανικών και ελληνικών ονομάτων με άλλα από εγκεκριμένο από το καθεστώς κατάλογο, σύμφωνο με τις πολιτικές, ιδεολογικές και ηθικές προδιαγραφές του κράτους. Το Σύνταγμα του 1976 κωδικοποίησε τις ενέργειες κατά της θρησκείας, αφού κάθε θρησκευτική ενέργεια , κηρυσσόταν παράνομη, και κάθε κατοχή παράγωγη και διανομή ή κατοχή θρησκευτικής λογοτεχνίας αντιμετωπιζόταν με ποινές φυλάκισης από τρία έως δέκα χρόνια.
Μέσα σ΄ αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου δεν μπορούσαν να εορτάσουν καμία απολύτως θρησκευτική εορτή. Υπάρχουν ωστόσο πολλές αναφορές όπου οι Έλληνες με φόβο της φυλάκισης, της εξορίας, ακόμη και του θανάτου, εόρταζαν κρυφά την Ανάσταση ανά οικογένειες, συγγενείς, φίλους, κλπ.
Γνωρίζοντας την κατάσταση αυτή, ο Μητροπολίτης Κονίτσης και Δρυινουπόλεως Σεβαστιανός τοποθετεί, από την άλλη πλευρά των συνόρων, μεγάφωνα στο μεθοριακό χωριό Μαυρόπουλο και το «Χριστός Ανέστη», ακούγεται σε όλη της Δρόπολη της Βορείου Ηπείρου. Η Ανάσταση του Χριστού, όσοι την ακούνε, οι άλλοι απλώς ψιθυρίζουν την αναστάσιμη ευχή, είναι μία παρηγοριά για τους καταπιεσμένους Έλληνες οι οποίοι περιμένουν και τη δική τους Ανάσταση, η οποία θα έρθει στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος παρά τις δυσκολίες με τη βοήθεια των άξιων στελεχών, χειροτόνησε κληρικούς, οργάνωσε ορθόδοξες κοινότητες, έχτισε νέους ναούς, αναστήλωσε κατεστραμμένα θρησκευτικά μνημεία. Ακόμη χτίστηκαν κτίρια για να στεγάσουν την Αρχιεπισκοπή, μητροπόλεις, σχολεία, ξενώνες, εργαστήρια, ιδρύματα, δημιουργήθηκαν υποδομές στον κοινωνικό τομέα (ιατρικό διαγνωστικό κέντρο, πολυιατρεία, στον εκπαιδευτικό. Η Ανάσταση για την Ορθοδοξία στην Αλβανία και τους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου, είναι πραγματικότητα.