«Ο κεμαλισμός είναι τόσο βαθιά ριζωμένος στην τουρκική πολιτική και κοινωνία, που θα πρέπει να καταρρεύσει εντελώς για να μπορούμε να αναφερθούμε σε μείωση της επιθετικότητας», υποστηρίζει ο Φάνης Μαλκίδης.
Σε συνέντευξή του στη «Σημερινή», ο κ. Μαλκίδης εκφράζει, μεταξύ άλλων, την άποψη ότι η επιφανειακή, όπως υποστηρίζει, τουρκική επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας δεν συνδέεται με την ουσιαστική πρόθεση αλλαγής της στάσης της. Η σύγκρουση μεταξύ ισλαμιστών και κεμαλιστών αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή στον έξω κόσμο τα τελευταία χρόνια. Όμως, προφανώς ενυπάρχει στην τουρκική κοινωνία και στο τουρκικό πολιτικό σύστημα από πολύ πιο πριν.Η συγκρότηση του τουρκικού κράτους, το οποίο έγινε «με την εκδίωξη των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων και συνδέεται με το ζήτημα των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας», όπως επισημαίνει και ο Τανέρ Ακσάμ, επέβαλλε τον κοσμικο-κεμαλικό χαρακτήρα και επιφανειακά εξαφάνισε το ισλαμικό παρελθόν. Η σχέση, όμως, μεταξύ των δύο πόλων ήταν αυτή της σύγκρουσης, αφού η διαχείριση της εξουσίας αποτελούσε και αποτελεί μείζον ζήτημα στη χώρα. Παρότι οι κεμαλικοί υποτίθεται ότι πολέμησαν τη θρησκεία, εντούτοις ποτέ δεν θέλησαν να την εξαλείψουν οριστικά από την πολιτική ζωή, αφού πολλές φορές τη χρησιμοποιούσαν για να συσπειρωθούν στο εσωτερικό. Από την άλλη, οι ισλαμιστές, παρότι έχασαν την άμεση σχέση με την εξουσία που είχαν για αιώνες, ποτέ δεν απώλεσαν την έμμεση σχέση τους με αυτή. Μάλιστα, οι εξελίξεις μετά το θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ τους βοήθησαν να έρθουν πάλι στο προσκήνιο, παρά τα συχνά στρατιωτικά πραξικοπήματα. Η κρίση που υπάρχει σήμερα είναι αποτέλεσμα αυτής της ιδιόμορφης εσωτερικής σύγκρουσης που, από ό,τι φαίνεται, έφτασε στα άκρα και θα συνεχίζει να αποτελεί και το επόμενο διάστημα σημείο αναφοράς της πολιτικής ζωής.
Το Κουρδικό
Υπάρχει η εντύπωση ότι με τους ισλαμιστές επικεφαλής στην Τουρκία τα δικαιώματα της κουρδικής εθνότητας θα γίνουν ευκολότερα σεβαστά. Πόσο βάσιμη είναι μια τέτοια εντύπωση; -Είναι διάχυτη η εντύπωση σε όλο τον κόσμο ότι η Τουρκία ρέπει προς ακραίες θέσεις. Μάλιστα, αυτό επισημαίνει και ο Τούρκος νομπελίστας Ορχάν Παμούκ μιλώντας για την τουρκική κοινωνία, η οποία διολισθαίνει προς έναν αποτρόπαιο ρατσισμό και εθνικισμό. Το Κουρδικό είναι η προμετωπίδα αυτού του ακραίου εθνικιστικού ρεύματος, γι’ αυτό, άλλωστε, και η σημαντική στήριξη του εκλογικού σώματος προς το κόμμα της εθνικιστικής δράσης, το κόμμα των Γκρίζων Λύκων, το οποίο είναι υπεύθυνο για πολλές δολοφονίες Κούρδων, Τούρκων, Αρμένιων και άλλων αντικαθεστωτικών, ακόμη και Ελλήνων, για να σας θυμίσω τους Τ. Ισαάκ και Σ. Σολωμού στην Κύπρο το 1996. Σε ό,τι έχει σχέση με το κουρδικό ζήτημα, αυτό είναι ολοφάνερο ότι έχει υπερβεί τη στρατιωτική δράση που είχε αναλάβει για δεκάδες χρόνια η Τουρκία και πολύ σύντομα το ντε φάκτο κουρδικό κράτος στο Βόρειο Ιράκ θα γίνει και μία ντε γιούρε πραγματικότητα. Αυτό είναι η σημαντικότερη απειλή για την Τουρκία και έτσι και οι ισλαμιστές θα κινηθούν με βάση τη γνωστή στάση. Δηλαδή τη βία. Ωστόσο, το κουρδικό κινείται πλέον με άλλους ρυθμούς και η Τουρκία θα αναγκαστεί να το κατανοήσει πολύ γρήγορα. Άλλωστε θα της το υπενθυμίζουν καθημερινά και οι Κούρδοι βουλευτές.
Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στους ισλαμιστές το εθνικιστικό στοιχείο είναι πιο αδύνατο από ό,τι στους κεμαλιστές, και κατά συνέπεια (και) για τον Ελληνισμό η μακροχρόνια διακυβέρνηση από το ΑΚP θα μειώσει την τουρκική επιθετικότητα;
-Αυτή είναι μία θέση η οποία καλλιεργείται στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ωστόσο κινείται περισσότερο σε ευχές παρά σε αντικειμενικά κριτήρια. Έχει αποδειχθεί ότι η πρώτη περίοδος διαχείρισης της εξουσίας από τους ισλαμιστές δεν έδωσε κανένα απολύτως δείγμα καλής θέλησης, όπως συνηθίζεται να λέγεται. Στη Θράκη και στο Αιγαίο ο τουρκικός ιμπεριαλισμός υφίσταται και μάλιστα ποιοτικά αναβαθμισμένος, στα ζητήματα του Πατριαρχείου και της ελληνικής μειονότητας υπάρχουν κινήσεις οπισθοδρόμησης παρά προόδου και ευρωπαϊκής σύγκλισης και στην Κύπρο συνεχίζεται η πολιτική «διαλόγου» με βάση το στρατό κατοχής. Δηλαδή, μπορούμε να συζητήσουμε τα πάντα, αλλά για τον Αττίλα δεν θα γίνει καμία αναφορά. Ο κεμαλισμός, δηλαδή ένας επιθετικός εθνικισμός, είναι τόσο βαθιά ριζωμένος στην τουρκική πολιτική και κοινωνία, που θα πρέπει να καταρρεύσει εντελώς για να μπορούμε να αναφερθούμε σε μείωση της επιθετικότητας.
Οι ΗΠΑ
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική ποιούς θεωρεί ως θετικότερους για τα συμφέροντά της, τους ισλαμιστές ή κεμαλιστές;
-Οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει να δημιουργήσουν το κουρδικό κράτος στο βόρειο Ιράκ και αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα τουρκικά συμφέροντα, άρα και με τις δύο ομάδες διαχείρισης της εξουσίας. Συνεπώς, αυτό που θα δοκιμάσει τις σχέσεις των δύο χωρών και τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους ισλαμιστές και τους κεμαλιστές είναι η αμερικανική πρόταση επίλυσης του Κουρδικού και στην Τουρκία. Το ποιος θα συμπορευτεί με αυτή τη λύση, δηλαδή με τη δημοκρατία στην Τουρκία, θα είναι και ο συνομιλητής των ΗΠΑ στη νέα περίοδο.
Επιφανειακή η επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει μια πραγματικά ευρωπαϊκή Τουρκία, δηλαδή, μια Τουρκία με βάση το δυτικό μοντέλο αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και τις συνεπαγόμενες δίκαιες και άλλες θεσμικές μεταρρυθμίσεις με βάση τη φιλοσοφία της ατομικότητας και του αυτοπροσδιορισμού;
-Για πάρα πολλά χρόνια υπάρχει στο δυτικό κόσμο μια αντίληψη ότι εάν η Τουρκία ενταχθεί σε θεσμούς συνεργασίας, αφενός θα εκδημοκρατιστεί και αφετέρου θα αποφύγει τη διολίσθηση σε ακραία ισλαμικά φονταμενταλιστικά πρότυπα εξουσίας. Αυτό είναι γνωστό ότι δεν έγινε, αφού για πενήντα χρόνια η Τουρκία είναι ενταγμένη σε όλους τους ευρωατλαντικούς θεσμούς, εκτός της Ε.Ε., χωρίς να έχει αποβάλλει τα συμπλέγματα, τα οποία χαρακτηρίζουν ανελεύθερα, αντιδημοκρατικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα. Από την άλλη είναι επίσης γνωστό ότι όλες οι αλλαγές οι οποίες έγιναν στην Τουρκία τα τελευταία διακόσια χρόνια πραγματοποιήθηκαν μετά από παραινέσεις και απαίτηση της δύσης. Καμία απολύτως εξέλιξη στο θεσμικό τουλάχιστον πεδίο για τον εκδημοκρατισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν προήλθαν από την ίδια την απαίτηση της τουρκικής κοινωνίας και τη βούληση της εξουσίας. Έτσι, η επιφανειακή, κατά την άποψή μου, τουρκική επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας δεν συνδέεται με την ουσιαστική πρόθεση αλλαγής της στάσης της. Αυτό φαίνεται από τη θέση για το κουρδικό και το Πατριαρχείο, για να αναφέρουμε δύο μόνο παραδείγματα, θέση η οποία δεν αφορά ένα σύγχρονο δημοκρατικό και ευρωπαϊκό κράτος, αλλά ένα τριτοκοσμικό που φοβάται και εν τέλει αρνείται να εφαρμόσει τις θεμελιώδεις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκαν τα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Σε συνέντευξή του στη «Σημερινή», ο κ. Μαλκίδης εκφράζει, μεταξύ άλλων, την άποψη ότι η επιφανειακή, όπως υποστηρίζει, τουρκική επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας δεν συνδέεται με την ουσιαστική πρόθεση αλλαγής της στάσης της. Η σύγκρουση μεταξύ ισλαμιστών και κεμαλιστών αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή στον έξω κόσμο τα τελευταία χρόνια. Όμως, προφανώς ενυπάρχει στην τουρκική κοινωνία και στο τουρκικό πολιτικό σύστημα από πολύ πιο πριν.Η συγκρότηση του τουρκικού κράτους, το οποίο έγινε «με την εκδίωξη των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων και συνδέεται με το ζήτημα των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας», όπως επισημαίνει και ο Τανέρ Ακσάμ, επέβαλλε τον κοσμικο-κεμαλικό χαρακτήρα και επιφανειακά εξαφάνισε το ισλαμικό παρελθόν. Η σχέση, όμως, μεταξύ των δύο πόλων ήταν αυτή της σύγκρουσης, αφού η διαχείριση της εξουσίας αποτελούσε και αποτελεί μείζον ζήτημα στη χώρα. Παρότι οι κεμαλικοί υποτίθεται ότι πολέμησαν τη θρησκεία, εντούτοις ποτέ δεν θέλησαν να την εξαλείψουν οριστικά από την πολιτική ζωή, αφού πολλές φορές τη χρησιμοποιούσαν για να συσπειρωθούν στο εσωτερικό. Από την άλλη, οι ισλαμιστές, παρότι έχασαν την άμεση σχέση με την εξουσία που είχαν για αιώνες, ποτέ δεν απώλεσαν την έμμεση σχέση τους με αυτή. Μάλιστα, οι εξελίξεις μετά το θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ τους βοήθησαν να έρθουν πάλι στο προσκήνιο, παρά τα συχνά στρατιωτικά πραξικοπήματα. Η κρίση που υπάρχει σήμερα είναι αποτέλεσμα αυτής της ιδιόμορφης εσωτερικής σύγκρουσης που, από ό,τι φαίνεται, έφτασε στα άκρα και θα συνεχίζει να αποτελεί και το επόμενο διάστημα σημείο αναφοράς της πολιτικής ζωής.
Το Κουρδικό
Υπάρχει η εντύπωση ότι με τους ισλαμιστές επικεφαλής στην Τουρκία τα δικαιώματα της κουρδικής εθνότητας θα γίνουν ευκολότερα σεβαστά. Πόσο βάσιμη είναι μια τέτοια εντύπωση; -Είναι διάχυτη η εντύπωση σε όλο τον κόσμο ότι η Τουρκία ρέπει προς ακραίες θέσεις. Μάλιστα, αυτό επισημαίνει και ο Τούρκος νομπελίστας Ορχάν Παμούκ μιλώντας για την τουρκική κοινωνία, η οποία διολισθαίνει προς έναν αποτρόπαιο ρατσισμό και εθνικισμό. Το Κουρδικό είναι η προμετωπίδα αυτού του ακραίου εθνικιστικού ρεύματος, γι’ αυτό, άλλωστε, και η σημαντική στήριξη του εκλογικού σώματος προς το κόμμα της εθνικιστικής δράσης, το κόμμα των Γκρίζων Λύκων, το οποίο είναι υπεύθυνο για πολλές δολοφονίες Κούρδων, Τούρκων, Αρμένιων και άλλων αντικαθεστωτικών, ακόμη και Ελλήνων, για να σας θυμίσω τους Τ. Ισαάκ και Σ. Σολωμού στην Κύπρο το 1996. Σε ό,τι έχει σχέση με το κουρδικό ζήτημα, αυτό είναι ολοφάνερο ότι έχει υπερβεί τη στρατιωτική δράση που είχε αναλάβει για δεκάδες χρόνια η Τουρκία και πολύ σύντομα το ντε φάκτο κουρδικό κράτος στο Βόρειο Ιράκ θα γίνει και μία ντε γιούρε πραγματικότητα. Αυτό είναι η σημαντικότερη απειλή για την Τουρκία και έτσι και οι ισλαμιστές θα κινηθούν με βάση τη γνωστή στάση. Δηλαδή τη βία. Ωστόσο, το κουρδικό κινείται πλέον με άλλους ρυθμούς και η Τουρκία θα αναγκαστεί να το κατανοήσει πολύ γρήγορα. Άλλωστε θα της το υπενθυμίζουν καθημερινά και οι Κούρδοι βουλευτές.
Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στους ισλαμιστές το εθνικιστικό στοιχείο είναι πιο αδύνατο από ό,τι στους κεμαλιστές, και κατά συνέπεια (και) για τον Ελληνισμό η μακροχρόνια διακυβέρνηση από το ΑΚP θα μειώσει την τουρκική επιθετικότητα;
-Αυτή είναι μία θέση η οποία καλλιεργείται στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ωστόσο κινείται περισσότερο σε ευχές παρά σε αντικειμενικά κριτήρια. Έχει αποδειχθεί ότι η πρώτη περίοδος διαχείρισης της εξουσίας από τους ισλαμιστές δεν έδωσε κανένα απολύτως δείγμα καλής θέλησης, όπως συνηθίζεται να λέγεται. Στη Θράκη και στο Αιγαίο ο τουρκικός ιμπεριαλισμός υφίσταται και μάλιστα ποιοτικά αναβαθμισμένος, στα ζητήματα του Πατριαρχείου και της ελληνικής μειονότητας υπάρχουν κινήσεις οπισθοδρόμησης παρά προόδου και ευρωπαϊκής σύγκλισης και στην Κύπρο συνεχίζεται η πολιτική «διαλόγου» με βάση το στρατό κατοχής. Δηλαδή, μπορούμε να συζητήσουμε τα πάντα, αλλά για τον Αττίλα δεν θα γίνει καμία αναφορά. Ο κεμαλισμός, δηλαδή ένας επιθετικός εθνικισμός, είναι τόσο βαθιά ριζωμένος στην τουρκική πολιτική και κοινωνία, που θα πρέπει να καταρρεύσει εντελώς για να μπορούμε να αναφερθούμε σε μείωση της επιθετικότητας.
Οι ΗΠΑ
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική ποιούς θεωρεί ως θετικότερους για τα συμφέροντά της, τους ισλαμιστές ή κεμαλιστές;
-Οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει να δημιουργήσουν το κουρδικό κράτος στο βόρειο Ιράκ και αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα τουρκικά συμφέροντα, άρα και με τις δύο ομάδες διαχείρισης της εξουσίας. Συνεπώς, αυτό που θα δοκιμάσει τις σχέσεις των δύο χωρών και τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους ισλαμιστές και τους κεμαλιστές είναι η αμερικανική πρόταση επίλυσης του Κουρδικού και στην Τουρκία. Το ποιος θα συμπορευτεί με αυτή τη λύση, δηλαδή με τη δημοκρατία στην Τουρκία, θα είναι και ο συνομιλητής των ΗΠΑ στη νέα περίοδο.
Επιφανειακή η επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει μια πραγματικά ευρωπαϊκή Τουρκία, δηλαδή, μια Τουρκία με βάση το δυτικό μοντέλο αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και τις συνεπαγόμενες δίκαιες και άλλες θεσμικές μεταρρυθμίσεις με βάση τη φιλοσοφία της ατομικότητας και του αυτοπροσδιορισμού;
-Για πάρα πολλά χρόνια υπάρχει στο δυτικό κόσμο μια αντίληψη ότι εάν η Τουρκία ενταχθεί σε θεσμούς συνεργασίας, αφενός θα εκδημοκρατιστεί και αφετέρου θα αποφύγει τη διολίσθηση σε ακραία ισλαμικά φονταμενταλιστικά πρότυπα εξουσίας. Αυτό είναι γνωστό ότι δεν έγινε, αφού για πενήντα χρόνια η Τουρκία είναι ενταγμένη σε όλους τους ευρωατλαντικούς θεσμούς, εκτός της Ε.Ε., χωρίς να έχει αποβάλλει τα συμπλέγματα, τα οποία χαρακτηρίζουν ανελεύθερα, αντιδημοκρατικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα. Από την άλλη είναι επίσης γνωστό ότι όλες οι αλλαγές οι οποίες έγιναν στην Τουρκία τα τελευταία διακόσια χρόνια πραγματοποιήθηκαν μετά από παραινέσεις και απαίτηση της δύσης. Καμία απολύτως εξέλιξη στο θεσμικό τουλάχιστον πεδίο για τον εκδημοκρατισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν προήλθαν από την ίδια την απαίτηση της τουρκικής κοινωνίας και τη βούληση της εξουσίας. Έτσι, η επιφανειακή, κατά την άποψή μου, τουρκική επιλογή της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας δεν συνδέεται με την ουσιαστική πρόθεση αλλαγής της στάσης της. Αυτό φαίνεται από τη θέση για το κουρδικό και το Πατριαρχείο, για να αναφέρουμε δύο μόνο παραδείγματα, θέση η οποία δεν αφορά ένα σύγχρονο δημοκρατικό και ευρωπαϊκό κράτος, αλλά ένα τριτοκοσμικό που φοβάται και εν τέλει αρνείται να εφαρμόσει τις θεμελιώδεις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκαν τα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ