Περί της ανθρώπινης αντίστασης
Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου
Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα ποτέ δεν στηρίζονται στους ανθρώπους. Ολόκληρη η στρατηγική τους είναι βασισμένη στην έννοια του ατόμου και με τρόπο αποκλειστικό. Μόνον η ανθρώπινη αντίσταση είναι δυνατό να μάχεται αποτελεσματικά εναντίον τους. Έτσι, η ιστορία δείχνει με τρόπο αδυσώπητο την εσφαλμένη αντίληψη του Jean-Paul Sartre σε σύγκριση με τον Αlbert Camus. Ο ένας πίστευε στην ιστορία κι o άλλος στον άνθρωπο. Η ιστορία δεν πίστεψε τον πρώτο ενώ οι άνθρωποι εξακολουθούν να σκέφτονται τον δεύτερο. Η σκληρότητα των λόγων δεν μπόρεσε να αποφύγει την πτώση. Και το τείχος δεν αντιστάθηκε στον επαναστατημένο άνθρωπο. Μόνο που θα χρειαζόταν να περιμένουμε δεκαετίες για να δούμε το πέπλο να σχίζεται. Ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν είναι λύση για να πολεμήσουμε ένα άλλο ολοκληρωτικό καθεστώς.
Διότι και τα δύο προσπαθούν με κάθε μέσο να συνθλίψουν τους ανθρώπους, για να εξασφαλίσουν το μέλλον τους που δεν είναι άλλο από μια μορφή του αιωνίου παρόντος. Δεν υπάρχει παρά μόνον ο άνθρωπος για να θέσει ένα τέλος σε τούτη την κοινωνική αιωνιότητα. Ούτε ο ναζισμός, ούτε ο κομουνισμός δεν υπήρξαν λύσεις για την ιστορία κι ακόμη λιγότερο για την ανθρωπότητα. Αυτό είναι το μάθημα ενός συνεπούς παραλόγου αποδεδειγμένου από την προγραμματική δράση του Albert Camus. Yπήρξε, ωστόσο, ουσιαστικά μόνος σ’ ολόκληρη τη δίκαιη ζωή του και δεν είναι παρά μόνον οι μεταγενέστεροι που δικαίωσαν τις επιλογές της ύπαρξής του. Είναι, συνεπώς, αναγκαίο να είμαστε εχέφρονες πριν κρίνουμε τους άξιους για τα πάντα ανθρώπους, διότι είναι οι πρώτοι άνθρωποι.
Είναι εξίσου σημαντικό να ερμηνεύσουμε το αρμενικό ζήτημα μέσα στο ίδιο εννοιολογικό πλαίσιο. Η τρέχουσα στρατηγική τού αρμενικού ζητήματος είναι στο βάθος πρώτ’ απ’ όλα αμυντική. Ως εάν η ιστορία μπορούσε να προχωρήσει δίχως την παρέμβαση του ανθρώπου. Η διεκδίκηση της αναγνώρισης της γενοκτονίας δεν μπορεί να είναι τελικός στόχος. Είναι ήδη αναγκαίο να προβλεφθεί η συνέχεια, όχι μόνον για τη διαδικασία της αποκατάστασης, μα και για ό,τι οφείλουμε ν’ αφήσουμε στον μέλλον ενός λαού που ζει χάρη στο θάρρος του, όμως μέσα σε μία σίγουρη αβεβαιότητα. Η αρμενικότητα δεν είναι και δεν μπορεί να είναι μόνον μια ανάμνηση της αντίστασης του παρελθόντος. Η οδός υπάρχει ήδη, ωστόσο ποιος θα τολμήσει να την πάρει για να ηγηθεί του αρμενικού λαού όχι μόνον σε μια ειρήνη μια σε μια ανθρώπινη αξιοπρέπεια κατά της βαρβαρότητας ενός τουρκικού μηχανισμού προπαγάνδας, που δεν ικανοποιείται να είναι ο φτωχός συγγενής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσω των Νεοτούρκων και του Κεμάλ, μα προσπαθεί να τοποθετεί αυτούς τους τελευταίους σε μια σαφή παρένθεση προκειμένου να επιτύχει ένα νεο-οθωμανικό σχήμα, που δεν αφήνει ούτε περιθώριο στο αρμενικό ζήτημα. Εάν αυτό δεν το συνειδητοποιήσουμε και επιμείνουμε ν’ ακολουθούμε την ίδια οδό, δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε εάν ξαναζήσουμε τη νοσταλγία των ανθρώπων σαν τον Albert Camus.