Παρουσίαση
Μικρασιατική
Εστία Πέλλας. Ελένη Μαυροκεφαλίδου (επιμέλεια) Ημερολόγιο 2013 -Στις Γειτονιές των προσφύγων Δήμου Πέλλας.
Γιαννιτσά 2012
Όπως σημειώνεται στον πρόλογο του βιβλίου, η
Μικρασιατική Εστία Πέλλας αποφάσισε να αφιερώσει το ημερολόγιο του 2013 στη Μνήμη των ανώνυμων ηρώων που σήκωσαν το
βάρος μίας εθνικής τραγωδίας, αποδίδοντας έτσι τιμή στους απλούς
ανθρώπους που βρήκαν τη δύναμη να χαράξουν νέα χωριά, να ξαναχτίσουν σπίτια, να
δημιουργήσουν χωράφια παραγωγικά ….. να αποκτήσουν νέες οικογένειες ….. ώστε να
ανθίσει το χαμόγελο στα παιδικά χείλη.
Ο Δ. Αιγίδης
στο σημαντικότατο βιβλίο που έγραψε για το προσφυγικό ζήτημα που προέκυψε μετά
το 1922, τονίζει ότι «1.200.000 ψυχές αποτελούν τον τραγικόν εις
ανθρώπινας απώλειας απολογισμόν του αγώνος . …». Παρά
το γεγονός ότι η Μικρά Ασία, η Ιωνία, ο Πόντος,
η Θράκη, η Καππαδοκία,
αποτέλεσε το χώρο μαρτυρίου
χιλιάδων Ελλήνων, υπήρξε για αιώνες έναν κεντρικό χώρο, χρειάστηκαν μόνο λίγα
χρόνια στρατιωτικής δράσης από τους Οθωμανούς και από τους Κεμαλικούς για να
εξαφανιστεί βιολογικά και λίγες δεκαετίες λήθης από την επίσημη Ελλάδα, για να
καταργηθεί και ηθικά. Όπως αναφέρει
εύστοχα πάλι ο Αιγίδης «ο τραγικός δ΄ αυτός αριθμός των θυμάτων εστερήθη της
παρηγορίας….».
Αρχικώς
η βία εξαφάνισε την ιστορία του ελληνικού πληθυσμού στη Ιωνία, στη Θράκη, στον
Πόντο και οδήγησε άγνωστο αριθμό ανθρώπων στο θάνατο και εκατομμύρια στην
προσφυγιά στην Ελλάδα και αλλού. Στη
συνέχεια, η τραγωδία, ενός σημαντικού
και ιδιαίτερης αξίας μέρους του ελληνικού λαού με την Καταστροφή, συνδυάστηκε
και με τον ακρωτηριασμό της μνήμης και της ταυτότητας. Οι
πρόσφυγες του 1922-1923 οι οποίοι
εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα που δυσχέραναν την ήδη
τραγική πορεία τους κατά τη διάρκεια της
γενοκτονίας.
Όσοι σώθηκαν από τον εδαφικό ακρωτηριασμό, μαζί με
τους συγγενείς τους, τις προαιώνιες εστίες τους, τις εκκλησίες και τα σχολεία
τους, τις ανθηρές κοινότητές τους, έχασαν και το δικαίωμα στην ιστορική
αναφορά, στην προέλευση και τη μνήμη. Παρά την αγωνία τους για την επιβίωση,
προσπάθησαν να συγκρατήσουν, μέσα από τις συλλογικές οργανώσεις τους, τα
σωματεία και τους συλλόγους τους, την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Ωστόσο, αυτό που
αντιμετώπισαν ήταν η εχθρική στάση και ο
πόλεμος, αυτή τη φορά όχι με ανθρώπινα θύματα αλλά πολιτιστικά. Έτσι το προσφυγικό ζήτημα σε όλες τις συνιστώσες του
παρέμεινε για πολλά χρόνια στο περιθώριο.
Η νέα δυναμική της δεκαετίας του 1980 και
1990 συνδυάστηκε με την επιστροφή της προσφυγικής ιστορίας στο προσκήνιο, με το
αίτημα για την μνήμη, με τις νέες διεκδικήσεις των σωματείων, των συλλόγων και
των ομοσπονδιών. Οι παλιοί πρόσφυγες συνάντησαν τις νέες γενιές, οι οποίες
αναζήτησαν μία νέα σχέση με την ιστορία και την παράδοση, περνώντας σε νέες
οδούς αναζήτησης της ταυτότητας. Και εν μέρει το έχουν πετύχει αν αναλογιστούμε
το πρόσφατο παρελθόν της λήθης, και το συγκρίνουμε με το παρόν της
ενεργοποίησης και του μέλλοντος της δημιουργικής και της παραγωγικής μνήμης.
Μία ανάλογη προσπάθεια είναι και αυτή που για πολλά έτη πραγματοποιεί η Μικρασιατική
Εστία Πέλλας. Με επιμέλεια της Ελένης
Μαυροκεφαλίδου το
ημερολόγιο του 2013, είναι αφιερωμένο
στις Γειτονιές των προσφύγων Δήμου Πέλλας. Εκεί όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες
από τη Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία, την Καππαδοκία και τον Πόντο
και την υπόλοιπη Μικρά Ασία. Μαζί με τα κείμενα και τις φωτογραφίες,
αδημοσίευτες αρκετές από αυτές, από την προσφυγική ιστορία του Δήμου Πέλλας,
σημειώνονται δεκάδες ονόματα, τα
οποία από μόνα τους αποτελούν ιστορικές ψηφίδες
του μεγάλου ελληνικού ψηφιδωτού που καταστράφηκε το 1922: Στράντζα, Μάδυτος, Αραβησσός, Αξός,
Τραποεζούντα, Σεβάστεια, Σαμψούντα, Αργυρούπολη, Καβακλή, Καλλίπολη, Κερασούντα,
κ.ά. Ταυτόχρονα τα νέα κομμάτια της ιστορίας που αναδείχθηκαν στην προσφυγιά: Γιαννιτσά,
Κρύα Βρύση, Νέος Μυλότοπος. Νέα Πέλλα, Παραλίμνη, Αξός, Καρυώτισσα, Αραβησσός,
Ραχώνα κ. ά.
Το ημερολόγιο της Μικρασιατικής Εστίας Πέλλας είναι για ακόμη μία
χρονιά ένα κόσμημα.
Όπως ανέφερα σε παρουσίαση πριν λίγα
χρόνια ενός άλλου ημερολογίου της Εστίας είναι μία διαρκής γραπτή υπόμνηση που
έχει θέση στη βιβλιοθήκη μας για όλη τη
ζωή. Για να διαβάζεται ως βιβλίο, για να βοηθά έναν πρόσφυγα και έναν
άνθρωπο, που θα είναι αναγκασμένος να
βλέπει τα πίσω για να βαδίσει προς τα εμπρός.
Θεοφάνης Μαλκίδης