"Σεπτεμβριανά". Η καταστροφή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης

“Σεπτεμβριανά”:Η εκδίωξη των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955.

Του Θ. Μαλκίδη

1. Το  δήθεν  σπίτι του Κεμάλ  στη Θεσσαλονίκη και τα «Σεπτεμβριανά»

Παρά την προπαγάνδα, ότι ο Μουσταφά Κεμάλ γεννήθηκε το 1881 στη Θεσσαλονίκη, στο κτήριο, το οποίο είχε χτίσει δήθεν ο πατέρας του και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αποστόλου Παύλου και Αγίου Δημητρίου, εμείς υποστηρίζουμε ότι ο ισχυρισμός της γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη και στο συγκεκριμένο κτίριο είναι ένας μύθος.

Ο Κεμάλ γεννήθηκε στη Χρυσαυγή (Σαρίγερ) Λαγκαδά και μάλιστα το 1981, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μουσταφά Κεμάλ, επισκέφθηκε την Χρυσαυγή (το κτίριο της τότε κοινότητας) ο Τούρκος πρόξενος Θεσσαλονίκης μαζί με τον γραμματέα του (εφημ. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ, 10 Μαΐου 1981) συνοδευόμενοι και από Τουρκικό τηλεοπτικό συνεργείο.

Ο πρόξενος ήξερε την αλήθεια και γι’ αυτό παρακάλεσε τους κατοίκους να του υποδείξουν το ακριβές σημείο γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ, απ΄ όπου πήρε πολλές φωτογραφίες. Σε κάποια στιγμή αποκάλυψε στους Έλληνες συνοδούς του: «γνωρίζω ότι αυτή είναι η αλήθεια, αλλά είναι δύσκολο να το παραδεχθούμε επίσημα και καταλαβαίνετε το λόγο». Ο ίδιος προθυμοποιήθηκε να χρηματοδοτήσει την ανέγερση μουσείου, το οποίο θα βοηθούσε και την ανάπτυξη του χωριού…

Το 1981  με αφορμή τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Κεμάλ, οι βουλευτές Ν. Βενιζέλος και Κ. Μπαντουβάς, με ερώτησή τους στο Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών, αμφισβήτησαν επισήμως τη θεωρία ότι το σπίτι δίπλα στο Τουρκικό Προξενείο Θεσσαλονίκης είναι αυτό στο οποίο γεννήθηκε ο Κεμάλ, επικαλούμενοι μάλιστα και αυτοί την μαρτυρία της ίδιας της αδελφής του της Μακμπουλέ, όπως διασώθηκε σε τουρκικές βιβλιογραφικές πηγές.

Στην δεκαετία του 1930, μετά το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας και συγκεκριμένα το 1934 η Ελληνική κυβέρνηση ανάρτησε έξω από το σπίτι, μία πινακίδα όπου αναφερόταν ότι «εδώ γεννήθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ». Και σαν να μην έφτανε αυτό, το 1937 ο Μεταξάς, έδωσε εντολή στο δήμο Θεσσαλονίκης να αγοράσει το σπίτι από την οικογένεια Σεραφειμίδου, που το κατοικούσε. Όταν η οικογένεια αρνήθηκε να το πουλήσει, τότε το κράτος προχώρησε στην απαλλοτρίωσή του. Μετά, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κ. Μερκουρίου, ενημέρωσε με επιστολή του την κυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού, ότι χαρίζει το σπίτι στο Τουρκικό κράτος.

Στη συνέχεια η Τουρκία μετέφερε έπιπλα από τα ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ και Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης, ακόμα και ρούχα του Κεμάλ, τα οποία εκθέτονται πλέον στο δίνοντας την εντύπωση στον επισκέπτη, ότι χρησιμοποιήθηκαν μέσα σε αυτό το σπίτι από τον ίδιο τον Κεμάλ.

2. Η τουρκική προβοκάτσια του 1955  και η εξαφάνιση των Ελλήνων

Συν τοις άλλοις, στο φερόμενο ως σπίτι του φασίστα και ρατσιστή Κεμάλ γράφτηκε μία από τις μεγαλύτερες προβοκάτσιες στην παγκόσμια ιστορία.

Η έκρηξη τη νύχτα της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου 1955 στον κήπο του τουρκικού προξενείου Θεσσαλονίκης και έξω από το ψευδές αναφερόμενο ως σπίτι του Κεμάλ, θα αποτελέσει την αφορμή για το πρωτοφανή για τα παγκόσμια χρονικά διωγμό μίας αυτόχθονης ομάδας. Των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι λίγα χρόνια πριν είχαν εξοντωθεί οικονομικά, με τον κεφαλικό φόρο, ο οποίος στη συνέχεια κατατέθηκε στη Ζιράτ Μπανκ....

Ο εκρηκτικός μηχανισμός έσπασε μερικά τζάμια. Ο κλητήρας του τουρκικού προξενείου της Θεσσαλονίκης έπεσε σε αντιφάσεις, σχετικά με τα αίτια της έκρηξης και τελικά ομολόγησε ότι αυτός έβαλε τη βόμβα, προσθέτοντας ότι του την έδωσε ο Οktay Egin, φοιτητής της Νομικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από την Κομοτηνή, ο οποίος και ομολόγησε την πράξη του. Ο Εgin είχε εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις και ο πατέρας του, Faik Egin, δάσκαλος στο σχολείο της Σαλμώνης Ροδόπης είχε υποστηριχθεί μαζί με τον Οsman Ustunder, από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής, ως υποψήφιος βουλευτής των Φιλελευθέρων το 1952.

Ο Οktay Egin αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση και ο τούρκος πρόξενος της Κομοτηνής Αhmet Umar, τον φυγάδευσε στην Τουρκία ,όπου εργάστηκε αρχικά στον ραδιοσταθμό της Κωνσταντινούπολης, στη διεύθυνση του Αστυνομικού σώματος, στην Οργάνωση Πληροφοριών (ΜΙΤ), ενώ το 1993 διορίστηκε νομάρχης στην Καππαδοκία.

Μετά το συμβάν, η εφημερίδα Ιnstabul Ekspress σε έκτακτο παράρτημα της παραποίησε τα γεγονότα χρησιμοποιώντας το φανατισμό, που είχε δημιουργηθεί στον Τουρκικό λαό λόγω του αντιαποικιοκρατικού αγώνα της ΕΟΚΑ προέτρεψε σε επεισόδια εναντίον των Ελλήνων. Πρωταγωνιστικό ρόλο θα κρατήσουν οι εθνικιστικές οργανώσεις και σωματεία όπως «Η Κύπρος είναι Τουρκική».

Μέσα σε εννέα περίπου ώρες καταστράφηκαν ολοσχερώς 1004 σπίτια, ενώ άλλα περίπου 2500 υπέστησαν μεγάλες ζημιές. Καταστράφηκαν επίσης 4348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στην Μονή Βαλουκλή. Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν. Το μίσος εναντίον των ιερωμένων ήταν πρωτόγνωρο, αφού πολλοί απ’ αυτούς ξυλοκοπήθηκαν, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν: «Η Κύπρος είναι τουρκική». Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος και ο μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παρεφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο χρόνο πέθανε, ενώ διάκονος υπέστη περιτομή.

 

Εκεί όμως που ο όχλος έδρασε ανελέητα ήταν εναντίον των Ελληνίδων.  Σε 2000 (!) υπολογίζονται οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200, για ευνόητους λόγους… Επίθεση από οργανωμένες ομάδες , δέχθηκε και το ελληνικό προξενείο στη Σμύρνη, το ελληνικό περίπτερο στην έκθεση της πόλης, όπου σχίσθηκε η ελληνική σημαία, ενώ οι Έλληνες αξιωματικοί που υπηρετούσαν στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ, διασώθηκαν την τελευταία στιγμή, αν και οι γυναίκες τους πάλι για ευνόητους λόγους δεν αναφέρθηκε σχεδόν ποτέ, ότι βιάσθηκαν.

Μετά τις δολοφονίες των Ελλήνων και τις καταστροφές των ελληνικών περιουσιών, ο Μenderes, ο οποίος αργότερα απαγχονίστηκε (και για αυτά τα γεγονότα) κήρυξε το στρατιωτικό νόμο, συνελήφθησαν πάνω από 2000 άτομα, μεταξύ αυτών ο Αsiz Nesin, ο Κemal Tahir, ο Νazim Hikmet, ενώ προβλήθηκαν ως υπεύθυνοι των ταραχών οι κομμουνιστές.

Οι ζημιές που προκλήθηκαν εκτιμήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση, στα 70 εκατομμύρια λίρες, ενώ μόνο οι καταστροφές στις εκκλησίες , όπως σημείωσε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, ήταν 150 εκατομμύρια δολάρια. Συνολικά οι ζημιές υπολογίζονται σε πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια.Τελικά δόθηκαν ως αποζημίωση για τις καταστροφές 3 εκατομμύρια λίρες στα ελληνικά ιδρύματα της Κωνσταντινούπολης, που έπαθαν σοβαρές ζημιές.
Στις 22 Οκτωβρίου 1955, μετά τις αμερικανικές πιέσεις, η Τουρκία, σε μια κίνηση ηθικής ικανοποίησης της Ελλάδας ανέφερε σε ανακοίνωσή της τα εξής:«προς ηθικήν αποκατάστασιν και έκφρασιν αποτροπιασμού δια την επίθεσην προς την ελληνικήν σημαίαν και την καταστροφήν του ελληνικού προξενείου κατά τα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου η ελληνική σημαία θα υψωθεί εις το νέο κτίριον του προξενείου της Σμύρνης και θα απονεμηθούν εις αυτήν τιμαί υπό τουρκικών και ελληνικών τμημάτων ,θα ανακρουσθούν δε οι εθνικοί ύμνοι των δύο χωρών».

Δύο μέρες αργότερα ο Τούρκος Υπουργός των Εξωτερικών παρουσία τουρκικού αγήματος ύψωσε την ελληνική σημαία στη Σμύρνη. Στην τελετή όπου ήταν παρόντες όλοι οι αξιωματικοί των ΗΠΑ, μίλησαν ο υπουργός συγκοινωνιών της Τουρκίας, ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Δ. Καλλέργης, με θερμά λόγια για την «ελληνοτουρκική φιλία».

Ο Η. Ηλιού όμως βουλευτής της ΕΔΑ για το ίδιο θέμα δήλωνε ότι «συνεκαλύφθησαν οι κανιβαλισμοί της Κωνσταντινουπόλεως και της Σμύρνης το ισχυρόν αυτό όπλον το οποίον διέθετεν η Ελλάς, δια να καταστήση τους αντίδικους της Κυπριακής ελευθερίας, υπόδικους ενώπιον της διεθνούς κοινής γνώμης».

Η προβοκάτσια με τη βόμβα στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης έδειξε ότι ο παρακρατικός μηχανισμός που έδρασε ήταν μέρος του τουρκικού κράτους, το προξενείο της Κομοτηνής εν προκειμένω. (Είναι πολύ επίκαιρη και σήμερα αυτή η σύνθεση κράτους- παρακράτους με την «Εργκενεγκόν»).

3. Η σημερινή κατάσταση

Αποτέλεσμα αυτής της τουρκικής κρατικής- παρακρατικής βίας είναι η εκδίωξη των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955 και στη συνέχεια το 1964. Το ζήτημα αποτελεί για εμάς αξίωμα για την ειλικρινή προσέγγιση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ειδικά που στην τουρκική κοινωνία γίνονται μεγάλες προσπάθειες ανάδειξης της αλήθειας για τα «Σεπτεμβριανά». Για παράδειγμα  στο έργο της Ντιλέκ Γκιουβέν για τα Σεπτεμβριανά, «εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες (Αθήνα: Εστία 2006) , γίνεται μία έντιμη προσέγγιση για το ζήτημα, αναφέροντας πολλές αλήθειες. Για παράδειγμα ότι οι τουρκικές υπηρεσίες  ήταν πίσω από τα επεισόδια, ενώ το κινηματογραφικό έργο Φθινοπωρινός πόνος», βασισμένο στο  βιβλίο του Γιλμάζ Καρακογιουνλού, συγγραφέα και βουλευτή του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας αξιολογήθηκε τους ειδικούς ως «ειλικρινής συγγνώμη» για όσα συνέβησαν τότε.

Την ίδια στιγμή στην χρεοκοπημένη και δημογραφικά καταρρέουσα Ελλάδα, είναι τραγική ειρωνία ότι η επέτειος των “Σεπτεμβριανών” έρχεται σε μία περίοδο δοκιμασίας της μνήμης με την ολοκληρωτική και άνευ προηγουμένου στην παγκόσμια ιστορία αμφισβήτηση και άρνηση της καταστροφής της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας του 1922 και με τη ψήφιση του αποκαλούμενου αντιρατσιστικού νομοσχεδίου. Είναι η ιστορία που ως γνωστόν επαναλαμβάνεται ή ως τραγωδία ή ως φάρσα. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει ότι επιθυμεί.....

Σχετικό βιβλίο

«Τουρκικές παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης: Ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, Ίμβρος – Τένεδος, Οικουμενικό Πατριαρχείο»

Μαλκίδης Θ.- Σιεκέρσαββας Ι. (επιμέλεια). 

«Τουρκικές παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης: Ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, Ίμβρος – Τένεδος, Οικουμενικό Πατριαρχείο».

 

Πρακτικά Ημερίδας    ISBN 978-9963-7628-4-2.

«Αδούλωτη Κερύνεια» Λευκωσία 2012.

 
Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Κωνσταντινουπολίτη Καθηγητή Νεοκλή Σαρρή

 

Πόσο αξιόπιστη και συνεπής είναι η Τουρκική Ηγεσία έναντι Συμφωνιών που υπογράφει και μάλιστα Διεθνών;

Πόσο μπορεί να την εμπιστευθεί η Κύπρος και ο Λαός της, να υπογράψει συμφωνία για λύση του Κυπριακού και μάλιστα με συμβιβασμό στη βάση των κατοχικών δεδομένων που δημιούργησε η Τουρκική στρατιωτική εισβολή και κατοχή, από το 1974 μέχρι σήμερα;

Το Σωματείο «Αδούλωτη Κερύνεια» υπό το φως της κλιμακούμενης πίεσης για λύση του Κυπριακού επιχείρησε μέσα από μια Επιστημονική Ημερίδα να δώσει απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα, με στόχο την πληροφόρηση και αφύπνιση των πολιτών και σοβαρό προβληματισμό των διαχειριστών του Κυπριακού.

Η ημερίδα διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Κυπριακό Κέντρο Μελετών την   21^η  Σεπτεμβρίου 2010,  στην αίθουσα Εκδηλώσεων του Σωματείου «Αδούλωτη Κερύνεια» στη Λευκωσία .

Την ημερίδα την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Γιάννης Νικολάου, την παρακολούθησαν μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, ξένοι διπλωμάτες,  εκπρόσωποι σωματείων και φορέων,    καθώς και πολίτες, οι οποίοι μέσα από τις εισηγήσεις και τη συζήτηση που ακολούθησε, ενημερώθηκαν για τις τουρκικές παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης, στην Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο και στο  Οικουμενικό Πατριαρχείο.

 Το μεγάλο ενδιαφέρον που υπήρξε για   την ημερίδα,  επιβεβαιώθηκε και από την μεγάλη  προσέλευση των πολιτών. Οι τρεις εισηγητές ανέλυσαν  μέσα από γεγονότα και αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία, την αναξιοπιστία της Τουρκίας να τηρήσει συμφωνίες και μάλιστα διεθνούς κύρους και υπόστασης, καθώς και την ωμότητα με την οποία η Τουρκία εφαρμόζει την πάγια επεκτατική της πολιτική  αγνοώντας και παραμερίζοντας συμφωνίες, αρχές και αξίες και κυρίως  ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο Νικόλαος Ουζούνογλου καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ανέπτυξε το θέμα «Οι παραβιάσεις της Συνθήκης της  Λωζάνης και των Διεθνών Συμβάσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που υπέστει ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης από το 1923».

Ο Χρήστος Ιακώβου, Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ) πραγματοποίησε την εισήγηση  «Η Τουρκική πολιτική στην Ίμβρο και την Τένεδο από τη Συνθήκη της Λωζάνης μέχρι σήμερα. Η αναίμακτη γενοκτονία».

Τέλος η εισήγηση του  Θεοφάνη Μαλκίδη, Διδάκτορος  κοινωνικών επιστημών,  είχε ως  θέμα  «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο από τη Συνθήκη της Λωζάνης μέχρι σήμερα και η πολιτική της Τουρκίας».

Το Οθωμανικό Δόγμα είτε εκτουρκισμού είτε εξόντωσης των μη Οθωμανών Εθνοτήτων, εφαρμόσθηκε πιστά από το Κεμαλικό Καθεστώς που διαδέχθηκε τους Σουλτάνους και εξακολουθεί να εφαρμόζεται μέχρι σήμερα.

Το βίωσαν οι Έλληνες της Ίμβρου και Τενέδου, της Κωνσταντινούπολης παρά τις Διεθνείς Συμφωνίες που υπέγραψε η Τουρκία, συνεχίζουν να το ζουν τα ελάχιστα μέλη της ελληνικής μειονότητας που ζει στην Τουρκία, ενώ είναι έντονο το ζήτημα του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τις πολυποίκιλες διαστάσεις του.