73 χρόνια μετά το Ναζιστικό Ολοκαύτωμα στα Ανώγεια της Κρήτης
«Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.»
Χανιά 13.8.1944, Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Στρατηγός Φρίντριχ Βίλχελμ Μίλλερ
Η 13η Αυγούστου είναι ημέρα ιστορική, ημέρα μνήμης, θλίψης και περισυλλογής αλλά και υπερηφάνειας για τα Ανώγεια. Τις άγιες μέρες του Δεκαπενταύγουστου η χιτλερική κτηνωδία βυθίζει στο πένθος την ευρύτερη περιοχή. Το (τρίτο στη μακραίωνη ιστορία τους) Ολοκαύτωμα των Ανωγείων, η σφαγή των αμάχων στο Σάρχο την ίδια μέρα και στη συνέχεια οι μαζικές εκτελέσεις στη Δαμάστα, το Μάραθος και τα Σίσαρχα, η λεηλασία και η καταστροφή των σπιτιών που ακολούθησαν, το πογκρόμ που εξαπολύθηκε σε όλη την Κρήτη από τις χιτλερικές ορδές άφησαν πίσω τους εκατοντάδες νεκρούς, ανείπωτο πόνο και δυστυχία, χιλιάδες άστεγους – πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Όμως δεν μπόρεσαν να κάμψουν το αγωνιστικό φρόνημα των πολιτών: η φλόγα για λευτεριά, εθνική ανεξαρτησία και δημοκρατία συνέχισε να θερμαίνει την ανυπότακτη κρητική και ελληνική ψυχή, που δεν σταμάτησε να αγωνίζεται μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας από το ναζιστικό ζυγό........
Η εντολή της 13ης Αυγούστου 1944 του στυγερού σφαγέα Μίλλερ είναι αποκαλυπτική.....Του Ολοκαυτώματος των Ανωγείων έχουν προηγηθεί μία σειρά από μαζικά και ιδιαιτέρως ειδεχθή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας εις βάρος του ελληνικού λαού: ενδεικτικά, στο δεύτερο μισό του 1943: Μουσιωτίτσα (25.7), Κομμένο (16.8), χωριά της Βιάννου και Ιεράπετρας (14-16.9), Λυγκιάδες Ιωαννίνων (3.10) Καλάβρυτα (13.12)˙ και το πρώτο μισό του 1944: Κλεισούρα (5.4), Πύργοι & Μεσόβουνο (22-26.4), Δίστομο (10.6), Υπάτη (17.6) και πολλά ακόμη. Όλα, με λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές αφορμές αλλά με τις ίδιες, τελικά, αιτίες: αφενός τη θέληση των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής να εκδικηθούν τον ελληνικό λαό για την Αντίστασή του και αφετέρου την προσπάθειά τους να τον τρομοκρατήσουν για να εξασφαλίσουν την ομαλή αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Υπάρχει όμως κι ένας επιπλέον λόγος για την πρωτόγνωρη βαρβαρότητα, που εντάθηκε όσο φαινόταν ότι θα χαθεί για το Γ’ Ράιχ ο πόλεμος: αποκτηνώθηκαν περαιτέρω καθώς συνειδητοποιούσαν ότι οι ιδέες τους ηττήθηκαν!
Σε όλη τη χώρα, εκατοντάδες εκδηλώσεις μνήμης αφήνουν πίσω τους τον επετειακό χαρακτήρα και γίνονται αιχμές διεκδίκησης. Οι πλατείες και οι χώροι θυσίας γεμίζουν με κόσμο, με δυναμικά παρούσα τη νεολαία, που παίρνει τη σκυτάλη του αγώνα. Στην ίδια τη Γερμανία πλήθος βιβλίων, δημοσιευμάτων και εκδηλώσεων έρχονται να ταράξουν τα νερά και να θέσουν το δάκτυλο επί των τύπων των ήλων, έστω και με καθυστέρηση εβδομήντα ετών. Το σύνθημα «Δικαιοσύνη και Αποζημίωση!», Δικαιοσύνη και Επανόρθωση κινητοποιεί τους πολίτες σε Ελλάδα και Γερμανία και στοιχειώνει σαν τις Ερινύες τις συνειδήσεις.
Για μας, στο Εθνικό Συμβούλιο, στις Ενώσεις Θυμάτων και συνολικά στο κίνημα διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών είναι επιτακτική η επίδοση ρηματικής διακοίνωσης στη γερμανική κυβέρνηση (20 χρόνια μετά τις 14.11.1995 επί Πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου), η εκτέλεση των αμετάκλητων αποφάσεων υπέρ των θυμάτων του Διστόμου, του Αιγίου και της Κρήτης, η αποστολή κλιμακίου της Βουλής σε Κοινοβούλια άλλων χωρών (και του γερμανικού) η επαναλειτουργία του Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου, η εισαγωγή σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης της Ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης και της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Κι αν δεν προχωρήσει η πολιτική διαπραγμάτευση, υπάρχει και η δικαστική οδός!
Είναι σαφές ότι το κίνημα διεκδίκησης και ο ελληνικός λαός στο σύνολό του θα στηρίξει τη μεθοδική και αποφασιστική διεκδίκηση, εφ’ όσον υπάρξει. Ας το λάβει όμως υπόψη της η κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα: δεν επιτρέπεται άλλη κωλυσιεργία, δεν συγχωρείται τυχόν εμπαιγμός! Όσο κι αν προσπάθησαν τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα να αφανίσουν τα Ανώγεια δεν τα κατάφεραν: παραμένουν αμετακίνητα στη θέση τους, αγωνίζονται με ζήλο και αξιοπρέπεια για την κοινωνική πρόοδο, σκύβουν με ευαισθησία στο παρελθόν και ατενίζουν με υπερηφάνεια το μέλλον. Τιμούν δηλαδή με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία τους και τους νεκρούς τους!
* Ο Αριστομένης Συγγελάκης είναι Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου.
Φωτογραφία από το αρχείο Κουτουλάκη