Θ. Μαλκίδης
6 Μαρτίου 1943: Το ολοκαύτωμα των Σερβίων Κοζάνης
Στις 6 Μαρτίου 1943 Ιταλική στρατιωτική φάλαγγα που πήγαινε από την Ελασσόνα στη Σιάτιστα, πέρασε από τα Σέρβια και έμεινε 2-3 ημέρες ώσπου να κατασκευάσει νέα γέφυρα στον Αλιάκμονα. Σε συνεννόηση με τους Γερμανούς οι Ιταλοί καταστρέφουν τα Σέρβια και μόνο το ορφανοτροφείο και 2 ή 3 σπίτια γλιτώνουν από τη μανία των κατακτητών. Πάνω από 40 Σερβιώτες εκτελούνται ή καίγονται ζωντανοί, τη μαύρη εκείνη ημέρα του ολοκαυτώματος, ενώ ο αριθμός των νεκρών ξεπερνά τους 57 τις επόμενες μέρες.
Κατά τον βομβαρδισμό, σημειώνει ο Μηνάς Μαλούτας στο βιβλίο του «Υπό τα ερείπια της οικίας του θείου μας Αθανασίου Μαλούτα ετάφη ο ίδιος, η σύζυγός του Ασπασία Μαλούτα, η κόρη των Φιλομήλα και η μικρά ταύτης κόρη. Τοιαύτα δράματα εσημειώθησαν και εις άλλα σημεία της πόλεως.»
Κατά το ολοκαύτωμα, γράφει ο Κοεμτζόπουλος στο βιβλίο του «Οι Λαζαίοι» «Όσοι δεν έφυγαν, γέροι και γριές, σκοτώθηκαν από τους Ιταλούς. Η Βασιλική Βαγιώτα που πλησίαζε τα 100 της χρόνια κάηκε ζωντανή. Ο τυφλός Βασίλης Βασδιάρης σκοτώθηκε έξω από το σπίτι του. Ο γέρο-Καραβάρας 80 χρονών, σκοτώθηκε με πιστόλι στο κρεβάτι του όπου βρισκόταν άρρωστος. Την Όλγα Σταμπλιάκα την έριξαν οι…γενναίοι φασίστες από το παράθυρο στο δρόμο και έσπασε τη μέση της, καθώς και τη Βασιλική Αγγελοπούλου που σκοτώθηκε. Τον Λουκά Ζυγούρη, τον Παρασκευά Απόστολο και άλλους 40 συνολικά που δεν μπόρεσαν ή δεν πρόφθασαν να φύγουν, τους σκότωσαν την ημέρα εκείνη».
Μετά την καταστροφή των Σερβίων από τους Ιταλούς οι οποίοι συνθηκολογούν και αποχωρούν από την περιοχή, το έγκλημα ολοκληρώνουν οι Ναζί. Έτσι καίγονται και καταστρέφονται τα χωριά Λάβα, Μεταξάς, Τριγωνικό, Πολύραχο, Παληογράτσανο, Μοσχοχώρι, Καστανιά, Λιβαδερό και Καταφύγι.
Τον Οκτώβριο του 1944 οι Γερμανοί φεύγουν από τα Σέρβια ολοκληρώνοντας την καταστροφή, αφού καίνε και το επιβλητικό και μεγαλόπρεπο οικοτροφείο Σερβίων το μόνο που είχε απομείνει από τον εμπρησμό των Ιταλών.
Η πόλη των Σερβίων είναι ίσως από τις πλέον μαρτυρικές, αφού καμία άλλη πόλη δεν έπαθε τις υλικές ζημιές των Σερβίων, αφού δεν έμεινε τίποτε, μόνο στάχτες και αποκαΐδια.......
ΘΥΜΑΤΑ ΑΜΑΧΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ
1
|
Αθανασιάδης Μιχαήλ
|
31
|
Μακαρώνας Χρήστος
|
2
|
Αθανασιάδης Στάθης
|
32
|
Παγγίδης Νικόλαος
|
3
|
Βασδιάρης Βασίλειος
|
33
|
Παρασκευάς Κωνσταντίνος
|
4
|
Αγγελοπούλου Βασιλική
|
34
|
Παπανίκου Βασιλική
|
5
|
Γρηγορόπουλος Χαρίσιος
|
35
|
Προκόβα Αγλαία
|
6
|
Γκρίζος Γεώργιος
|
36
|
Σπανός Δημήτριος
|
7
|
Δραμόπουλος Παντελής
|
37
|
Παντούλης Ιωάννης
|
8
|
Ζυγούρης Λουκάς
|
38
|
Σαββίδης Κοσμάς
|
9
|
Ζαραμπάρας Δημήτριος
|
39
|
Σπανός Κωνσταντίνος
|
10
|
Ζαλούμης Φώτιος
|
40
|
Σιαμαλέκης Ευάγγελος
|
11
|
Θεοφάνου Γεώργιος
|
41
|
Σιαμαλέκης Αθανάσιος
|
12
|
Δράγοβιτς Αθανάσιος
|
42
|
Σιαμαλέκης Αστέριος
|
13
|
Ιακωβίδου Ολυμπία
|
43
|
Σιαμαλέκης Ιωάννης (Στέργιου)
|
14
|
Κεσίδης Δημήτριος
|
44
|
Χατζηγεωργίου Νικόλαος
|
15
|
Καραβάρας Ιωάννης
|
45
|
Φιλιποπουλίτης Κώστας
|
16
|
Λαζαρίδης Γεώργιος
|
46
|
Ψαρράς Ιωάννης
|
17
|
Λαϊοπούλου Αθανασία
|
47
|
Θεοδωρίδου Σοφία
|
18
|
Μέλλιος Θεόδωρος
|
48
|
Φακίρη Φιλομένη
|
19
|
Μάγγος Βασίλειος
|
49
|
Σουμελίδης Ευάγγελος
|
20
|
Μπουκουβάλας Γεώργιος
|
50
|
Ντέμος Βασίλειος
|
21
|
Μπιλιάτης Απόστολος
|
51
|
Μαλούτας Βασίλειος
|
22
|
Μπιστενάκης Κώστας
|
52
|
Παπαναστασίου Αντώνιος
|
23
|
Μπουκουβάλα Χρυσάνθη
|
53
|
Μητράκας Κωνσταντίνος
|
24
|
Μακρίδης Παντελής
|
54
|
Φιρφίρης Νικόλαος
|
25
|
Μαλούτα Ασπασία
|
55
|
Ζαρογιάννης Κωνσταντίνος
|
26
|
Μαλούτας Αθανάσιος
|
56
|
Τσιγκόιδας Γεώργιος
|
27
|
Μαντζιάρης Γεώργιος
|
57
|
Λεπίδας Αστέριος
|
28
|
Μαντζιάρης Πολυνίκης
| ||
29
|
Κατσάκης Χρήστος
| ||
30
|
Νικολαίδης ή Μπαχαντούρης Ανδρέας
|
ΣΕΡΒΙΩΤΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ ΣΤΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ
Πρωτομαγιά 1944
Αϊβατζίδης Γεώργιος
Στάθης Ιωάννης
Χαραλαμπίδης Θεόφιλος
ΣΕΡΒΙΩΤΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
26η Ιανουαρίου 1944
Αγγελόπουλος Αστέριος
Γκουλιώνης Δημήτριος
Μέλιος Κωνσταντίνος
Μπιλιάτης Κίμων
Παυλίδης Κωνσταντίνος
Στεφάνου Δημήτριος
Μαλούτας Ευάγγελος
Παυλός Δημήτριος
Τζιφόπουλος Πολυνίκης
Φαραγγιώτης Ιωάννης
Φάκας (Ζαμάνης) Κωνσταντίνος
ΘΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΡΒΙΩΝ
Από τη Λάβα: 24
Από την Καστανιά: 48
Από το Πλατανόρρευμα: 25
Από τα Κρανίδια: 5
Από τις Αυλές: 12
Από τις Γούλες: 9
Από τα Μεταξά: 11
Από το Βελβεντό: 21
Από το Τρανόβαλτο: 16
Από το Μικρόβαλτο: 13
Από τους Λαζαράδες: 13
Από το Λιβαδερό: 2
Από το Ρύμνιο: 14