Τρίτη, 22 Αυγούστου 1944.
Δεν έχει ξημερώσει ακόμη, ο κόσμος κοιμάται. Πολυάριθμος Γερμανικός Στρατός, με βαρύ οπλισμό, έχει ήδη περικυκλώσει επτά χωριά της επαρχίας Αμαρίου: Γερακάρι, Καρδάκι, Γουργούθοι, Σμιλές, Βρύσες, Δρυγιές, Άνω Μέρος και την Κρύα Βρύση Αγίου Βασιλείου.
«Κοιμούμαστε όλοι μέσα. Κι έτσι πιάσανε το ενενήντα πέντε τοις εκατό, τους άντρες μέσα. Ελείπανε μόνο μερικοί βοσκοί. Τα ξημερώματα, κατά τις έξι η ώρα ακούω μια ριπή ταχυβόλου. Ίσα – ίσα που έφεγγενε», θα διηγηθεί αργότερα ο αείμνηστος Μανώλης Ακουμιανάκης ή «Χαντρακομανώλης» από το Γερακάρι.
(158) άνδρες και (6) γυναίκες θα εκτελεσθούν με τον πιο άγριο τρόπο και θα περάσουν στην αιωνιότητα ως εθνομάρτυρες. Ας είναι μνημόσυνο, για τους ήρωες εκείνους, η λιτή μας αυτή αναφορά.
Την εκτέλεση ακολουθεί η λεηλασία, η ισοπέδωση και η πυρπόληση σπιτιών, εκκλησιών και κοινοτικών καταστημάτων.
Οι Γερμανοί, κατά τη συνήθεια των εκάστοτε κατακτητών, χαρακτηρίζουν τους αντιστασιακούς, δολοφόνους και τρομοκράτες και, εφαρμόζοντας το δίκαιο του ισχυρότερου και τη φασιστική αρχή της συλλογικής ευθύνης, γεμίζουν το ΚΕΔΡΟΣ με πληγές και ολοκαυτώματα.
Η Ιστορία έχει καταγράψει, από μαρτυρίες ανθρώπων που διασώθηκαν, ή που βρέθηκαν αμέσως μετά, στον τόπο της τραγωδίας, λεπτομέρειες ανατριχιαστικές, που και ο πλέον ευφάνταστος συγγραφέας αδυνατεί να περιγράψει. Δεν θα αναφέρουμε τις ανατριχιαστικές αυτές σκηνές, για να μη διαταράξουμε τον αιώνιο ύπνο των τιμημένων μας αγωνιστών.
Αδυνατεί ο λόγος, να εκφράσει τη φρίκη και τον αφανισμό, που υπέστησαν τα χωριά του ΚΕΔΡΟΥΣ.
Το ΚΕΔΡΟΣ θα γνωρίσει την ανθρώπινη κτηνωδία από πλευράς των Χιτλερικών και το ανθρώπινο μεγαλείο από πλευράς των υπερήφανων ανθρώπων, που κατοικούν γύρω απ’ αυτό. Τη φρίκη του ΚΕΔΡΟΥΣ, που δεν τη χωρεί του ανθρώπου ο νους, θα την αντέξουν με στωικότητα, με υπερηφάνεια, με τη μεγαλοπρέπεια που τους διακρίνει, οι κάτοικοι της περιοχής. Η Κρύα Βρύση του Αγίου Βασιλείου και τα χωριά του Αμαρίου, που έχουν πληρώσει με βαρύ τίμημα τη φιλοπατρία τους, θα κλάψουν τους ήρωές τους, θα μαυροφορεθούν, θα επουλώσουν τις πληγές τους και θα αναστηθούν από τις στάκτες τους, γιατί έχουν τεράστια αποθέματα ψυχικής δύναμης.
Η βία περνά και ίσως υποδουλώνει τον τόπο, ποτέ όμως το πνεύμα και τις ψυχές των υπερήφανων ανθρώπων, που τον κατοικούν.
Το ΚΕΔΡΟΣ είναι ένα σύμβολο, ένα σημείο αναφοράς, ένας κώδικας ηθικής συμπεριφοράς, για τις νεότερες γενιές. Γι’ αυτό και αποπνέει μια ιερότητα, μια ιεροπρέπεια, που πρέπει να σεβόμαστε όλοι εμείς, με θρησκευτική ευλάβεια.