Η Νεάπολη, ένα στολίδι του Δήμου Λευκωσίας έξω από τα βόρεια τείχη της πρωτεύουσας, με πολύ πράσινο και παραδειγματική για την εποχή ρυμοτομία και υψηλό δείκτη αστικής ανάπτυξης, μπήκε στο στόχαστρο της τουρκικής βουλιμίας από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας.
Τον Δεκέμβριο του 1963 οι κάτοικοι της Νεάπολης εγκλωβίστηκαν για μεγάλο διάστημα, χωρίς καμιά διέξοδο προς την υπόλοιπη Λευκωσία, μέχρι που απελευθερώθηκαν από τις οργανωθείσες, εθελοντικά τότε, δυνάμεις οι οποίες έσπευσαν για να υπερασπίσουν τις ζωές των κατοίκων.
Τα γεγονότα της τουρκανταρσίας σημάδεψαν ανεξίτηλα τη Νεάπολη. Η περιοχή της Κωνσταντίας, που βρισκόταν μέσα στα ίδια διοικητικά όρια, μετατράπηκε σε νεκρή περιοχή. Και μόνο μια διέξοδος είχε απομείνει τότε προς τη Λευκωσία, μέσω της γειτονικής Ομορφίτας και του Καϊμακλίου. Την ίδια τύχη είχε και η γειτονική επίσης κοινότητα του Τράχωνα που βρίσκεται στα βόρεια της Νεάπολης. Μαζί, οι περιοχές αυτές, έζησαν έντονα όλες τις συνέπειες και τα προβλήματα της τουρκικής διχοτομικής και επεκτατικής πολιτικής.
Το πρωινό της 20ής Ιουλίου 1974, ταυτόχρονα με την έναρξη της απόβασης των τουρκικών στρατευμάτων στην Κερύνεια, ο ουρανός της Λευκωσίας γέμισε από Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Την ίδια ώρα άρχισαν να κτυπούν πιο έντονα οι παλμοί της καρδιάς των νέων της περιοχής που ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στο κάλεσμα για υπεράσπιση της ελευθερίας και της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας τους.
Μέσα από τον καταιγισμό των σφαιρών και των βλημάτων των βαρέων όπλων, έσπευσαν να καταταχθούν στις μονάδες τους, ενώ οι κληρωτοί άνδρες του Γ’ Λόχου του 211 Τάγματος Πεζικού, που επάνδρωναν τα φυλάκια της περιοχής, είχαν αρχίσει από το πρωί να αποκρούουν τις τουρκικές επιθέσεις. Ολόκληρη η βόρεια περιοχή της Λευκωσίας μετατράπηκε μεμιάς σε θέατρο σκληρών πολεμικών συγκρούσεων με τους κατοίκους της να εγκαταλείπουν έντρομοι και με αγωνία τα σπίτια τους για αναζήτηση ασφαλούς καταφυγίου για τις ζωές τους.
Μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974 που καταλείφθηκε η Νεάπολη, ο Τράχωνας και μεγάλο τμήμα της Ομορφίτας, πολλοί ήταν οι νέοι που πρόσφεραν με ηρωισμό και αυτοθυσία τη ζωή τους, παρόλο που γνώριζαν πως ο αγώνας στον οποίο συμμετείχαν ήταν καταφανώς άνισος λόγω των υπεράριθμων και πολύ καλύτερα εξοπλισμένων δυνάμεων του εχθρού.
Στην ίδια τη γενέτειρά του τη Νεάπολη, έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του Γ’ Λόχου του 211 Τάγματος Πεζικού Σωτήρης Κωνσταντίνου Χαριλάου. Καθηγητής φυσικομαθηματικών, γεννήθηκε στις 17/2/1950. Τάφηκε σε ομαδικό τάφο στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμιας. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν το 2000 και επανετάφη στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας.
Στη Νεάπολη έπεσε ηρωικά μαχόμενος και ο επίσης Νεαπολίτης Παναγιώτης Χατζηγεωργίου που, αν και καταδρομέας, κατατάχθηκε από τις πρώτες ώρες στο 211 Τάγμα Πεζικού για υπεράσπιση της περιοχής του, δίνοντας σκληρές μάχες με τον εχθρό. Γεννήθηκε στις 10/1/1947 και είχε δυο παιδιά. Τα λείψανα του βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στην περιοχή του Τράχωνα και η κηδεία του τελέστηκε στις 11/9/2011.
Ένας άλλος Νεαπολίτης που έπεσε στην περιοχή είναι ο Ανδρέας Αλεξάνδρου, αθλητής της Ολυμπιάδας Νεαπόλεως. Γεννημένος στις 9/5/1956, προσφέρθηκε εθελοντικά να βοηθήσει στην απόκρουση των επιθέσεων του εχθρού. Έξω από τον Αστυνομικό Σταθμό Νεαπόλεως τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από θραύσματα βλήματος όλμου. Τάφηκε σε μαζικό τάφο στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου και επανατάφηκε στις 27/5/2000 μετά την ταυτοποίηση των οστών του.
Άλλοι Νεαπολίτες που πρόσφεραν τον εαυτό τους στο θυσιαστήριο της ελευθερίας της πατρίδας μας είναι:
Ο Ανθυπολοχαγός των Καταδρομών Αντώνης Αγρότης ο οποίος έχασε τη ζωή του στις μάχες του αεροδρομίου Λευκωσίας κατά την πρώτη μέρα της εισβολής. Τάφηκε σε μαζικό τάφο και επανατάφηκε στις 19/9/2001 στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 21/1/2003 προήχθη στο βαθμό του Υπολοχαγού.
Ο ανθυπολοχαγός Μάριος Φυσεντζίδης του 70 Τάγματος Μηχανικού. Γεννήθηκε στις 15/2/1950 και αποπεράτωσε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στον Καναδά. Για 36 χρόνια το όνομα του περιλαμβανόταν στον κατάλογο των αγνοουμένων. Χάθηκε σε αποστολή της μονάδας του για επίστρωση ναρκοπεδίων στην περιοχή της Λαπήθου και Καραβά, όταν αυτή καταλήφθηκε από τα τουρκικά στρατεύματα στις 6/8/1974. Τα οστά του εντοπίστηκαν σε μαζικό τάφο μαζί με τα οστά άλλων συμπολεμιστών του. Κηδεύτηκε στις 11/10/2010.
Ο επίσης αθλητής της Ολυμπιάδας Νεαπόλεως και καταγόμενος από τον Τράχωνα Κλεόβουλος Παντελή, εξακολουθεί να περιλαμβάνεται στον κατάλογο των αγνοουμένων. Υπηρετούσε ως δεκανέας στο 241 Τάγμα Πεζικού που είχε ως έδρα του την Αθαλάσσα. Τα ίχνη του χάθηκαν στην περιοχή της Βώνης στις 14/8/1974, ημέρα έναρξης της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής.
Στον κατάλογο των αγνοουμένων παραμένει και το όνομα, του επίσης Νεαπολίτη Γεώργιου Χατζηκυριάκου, Ανθυπολοχαγού στο 366 Τάγμα Πεζικού. Σπούδαζε ιατρική στην Αθήνα όταν ξέσπασε η Τουρκική εισβολή. Τα ίχνη του χάθηκαν στην περιοχή Μύλοι του Καραβά, όπου η μονάδα του έδωσε σκληρές μάχες με τον εχθρό.
Για την υπεράσπιση της Νεάπολης πληρώθηκε βαρύς φόρος αίματος . Και δεν μπορούμε παρά να αναφερθούμε και στους άλλους άνδρες του Γ’ Λόχου του 211 Τάγματος Πεζικού που με ηρωισμό και αυτοθυσία στάθηκαν απέναντι από τις τουρκικές δυνάμεις.
Τα ονόματα των ηρωικώς πεσόντων ανδρών του Τάγματος στη Νεάπολη:
Κυριάκος Αριστοδήμου, Ελευθέριος Ιωαννίδης, Νικόλαος Καϊλάς, Θεοχάρης Κκίμης, Αλέξανδρος Παπαχριστοφόρου, Παναγιώτης Παύλου, Στέλιος Περικλέους, Μιχάλης Σάββα, Ιωάννης Σκαλιστής, Νεόφυτος Χηράτου, Τάσος Χρυσηλίου, Μάμας Χριστοδούλου, Ζένιος Μιχαήλ, Σωτήρης Χαριλάου, Δημήτρης Δημητρίου και ο εθελοντής Ιάκωβος Παπαντωνίου.
Μετά την οπισθοχώρηση του Τάγματος στην περιοχή Καϊμακλίου, έχασαν επίσης τη ζωή τους στις εκεί μάχες ο Κωνσταντίνος Πηλείδης και ο Γιαννάκης Σιαμμάς που υπηρετούσαν πριν στη Νεάπολη.
Μαζί τους και οι εθελοντές Νικόλας Γεωργίου και Ζήνωνας Ζήνωνος.
Αγνοούμενοι, εξάλλου, είναι και οι Ευάγγελος Λύτρας, Θεοφάνης Θεοφάνους και Κώστας Παπαπολυδώρου που υπηρετούσαν σε φυλάκια της Νεάπολης.
Καθηκόντως μνημονεύουμε και τους πεσόντες του 211 Τάγματος Πεζικού στον Τράχωνα και την ευρύτερη περιοχή:
Λουκάς Αδάμου, Σωτήρης Γεωργίου Πομπέσιης, Γρηγόριος Δημητρίου Μίτας, Δημήτριος Δημητρίου, Χριστάκης Ευσεβίου, Ελευθέριος Ιωάννου Ζαντής, Μενέλαος Μενελάου, Γεώργιος Μιχαήλ, Ανδρέας Παναγή, Παναγιώτης Παναγιώτου, Ανδρέας Παφίτης, Νικόλας Ππαλαζή, Αλέξανδρος Σκουρίδης, Σταύρος Ταλιαδώρος, Ερρίκος Στυλιανόπουλος, Ηλίας Χριστοδούλου, Ανδρέας Αγγελή και Παναγιώτης Χατζηγεωργίου.
Αγνοούμενοι, επίσης, στην περιοχή Τράχωνα είναι οι ακόλουθοι άνδρες του Τάγματος:
Ανδρέας Μακαρίτης, Κώστας Ανδρέου Κόκκας, Μιχαήλ Γιαννή Σεργίδης, Χριστάκης Καλαποδάς, Χριστάκης Κοντός, Ανδρέας Κοντού, Παύλος Ππόλος, Κύπρος Ιωάννου και Ανδρέας Ρώσσος.
Ιδιαίτερα τραγικός ο απολογισμός του Γ’ Λόχου του Τάγματος:
Συνολικά 35 νεκροί αξιωματικοί και στρατιώτες, καθώς και τρεις εθελοντές. Αγνοούμενοι μέχρι σήμερα, δέκα.
Σημειώνω και την περίπτωση του εθνοφρουρού Γεώργιου Ανδρέου Πιλάτου, ο οποίος επίσης υπηρέτησε στην περιοχή Νεάπολης-Τράχωνα-Ομορφίτας και τα οστά του ανευρέθηκαν σε ένα από τους δυο ομαδικούς τάφους στον Τράχωνα μαζί με τα οστά 35 άλλων εθνοφρουρών. Ο Πιλάτος είχε παρουσιαστεί στο 201 Τάγμα Πεζικού στην Αμμόχωστο και μεταφέρθηκε στη συνέχεια στη Λευκωσία.
Σαράντα πέντε χρόνια από τότε τελούμε μνημόσυνα για τους πεσόντες και δεήσεις για τους αγνοουμένους. Δεν είναι όμως μνημόσυνα μόνο υπέρ της ανάπαυσης των ψυχών των τεθνεώτων ή δεήσεις υπέρ της εξακρίβωσης της τύχης των εξαφανισθέντων. Είναι και υπέρ της ανάτασης των ψυχών εμάς των ζώντων. Εμάς όλων που έχουμε την ευθύνη για τη δικαίωση της θυσίας τους και που δεν πρέπει να επιτρέψουμε, στη λήθη να συνθλίψει τις μνήμες μας και να επιφέρει τη συμφιλίωση μας με την κατοχή της πατρίδας μας, τον σφετερισμό των πατρογονικών μας εστιών και την καταπάτηση των δικαιωμάτων μας.