Τουρκία και Σκόπια
Του Θεοφάνη Μαλκίδη
Άρθρο στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ
Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 με την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας είχε γίνει εισαγωγή στην πολιτική ορολογία του όρου «μουσουλμανικού τόξου στα Βαλκάνια» , ορολογία η οποία στη συνέχεια έγινε στρατηγικό βάθος , γαλάζια πατρίδα, νεοθωμανισμός κ.ο.κ. Η δραστηριοποίηση της Τουρκίας, η επανεμφάνισή της στο Βαλκανικό χώρο ως μία κυρίαρχη συνιστώσα της εξωτερικής της πολιτικής που εξέφραζε ο τότε πρόεδρος Τουργκούτ Οζάλ, δημιούργησε φοβίες, ανασφάλειες και ερωτηματικά για τις περισσότερες χώρες της περιοχής.
Η παρέμβαση της Τουρκίας στον πόλεμο στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στη Βουλγαρία με τη συγκυβέρνηση η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα με την ελεγχόμενη ηγεσία της τουρκικής μειονότητας, η τουρκική θέση στο ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου, η στρατιωτική και οικονομική συνεργασία με την Αλβανία, η συνεχιζόμενη πίεση στην Ελλάδα για τις μουσουλμανικές μειονότητες της Θράκης και η σημαντικότατη παρουσία της στα Σκόπια, είναι μερικές από τις όψεις της τουρκικής πολιτικής στο χώρο των Βαλκανίων.
Η τουρκική πολιτική στα Σκόπια έχει δύο συνιστώσες, μία συμβολική και μία ουσιαστική, που χαρακτηρίζουν, η κάθε μία από την πλευρά της την παρουσία της Τουρκίας στο πρώην αυτό συστατικό μέρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Στο συμβολικό κομμάτι αυτής της πολιτικής, η χώρα που σφετερίζεται την ιστορία της Μακεδονίας, αποτελεί για την Τουρκία το χώρο όπου ο επονομαζόμενος και δημιουργός της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ σπούδασε την στρατιωτική τέχνη και επιστήμη. Στο Μοναστήρι βρίσκεται το μουσείο όπου ο Κεμάλ μυήθηκε στα στρατιωτικά μυστικά, πριν αναλάβει δράση εναντίον των Συμμάχων στην Καλλίπολη, πριν εξοντώσει τις μειονότητες της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας και πριν εξαφανίσει τους χιλιάδες αντιπάλους του και επικρατήσει στην Τουρκική Δημοκρατία.
Το μουσείο του Μοναστηρίου αποτελεί για τους τούρκους αξιωματικούς ένα σημαντικό μέρος το οποίο πρέπει να επισκεφθούν, για αυτό και οι παραγωγικές σχολές το περιλαμβάνουν στο υποχρεωτικό πρόγραμμα των «εκπαιδευτικών επισκέψεων». Έτσι τα Σκόπια, μαζί με τη Ελλάδα λόγω της ύπαρξης της λεγόμενης οικίας του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη, συνιστούν την Μέκκα των τούρκων στρατιωτικών, οι οποίοι οφείλουν να προσκυνήσουν. Επίσης τα Σκόπια αποτελούν χώρο καταγωγής πολλών Τούρκων, περίπου 5-10% του συνολικού πληθυσμού της χώρας και μάλιστα Τούρκων με ιδιαίτερη σημασία στη νεώτερη ιστορία.
Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν, ηγέτης του πραξικοπήματος του 1980 που διέσωσε τον κεμαλισμό σύμφωνα με τους πρωτεργάτες του, είναι η πιο χαρακτηριστική φυσιογνωμία. Ένας στρατηγός ο οποίος επισκέπτεται συχνά-πυκνά τα Σκόπια τονίζοντας τη σημασία που έχει αυτή η χώρα για τον τουρκικό παράγοντα και πολιτική. Ακόμη τα Σκόπια αποτελούν χώρο ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας, τον οποίο επισκέπτονται χιλιάδες Τούρκοι τουρίστες κάθε χρόνο, έστω και τα περισσότερα μνημεία χώροι λατρείας είναι μπεκτασικά. Η Τουρκική πολιτική χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να επιτύχει τους στόχους της αλλοιώνοντας την ιστορία και τη θρησκευτική παράδοση, όπως άλλωστε συμβαίνει και στην ελληνική Θράκη.
Στο ουσιαστικό μέρος της τουρκικής πολιτικής στα Σκόπια, κεντρική σημασία καταλαμβάνει η στρατιωτική και οικονομική συνεργασία, αλλά και συνεργασία σε άλλους τομείς. Στρατιωτικός εξοπλισμός που παρέχεται απλόχερα από την Τουρκία στα Σκόπια, στρατιωτική εκπαίδευση είτε στο Νατοϊκό πλαίσιο, είτε σε επίπεδο διμερών συμφωνιών, αγορά επιχειρήσεων με στρατηγική σημασία, τεράστια παρουσία στην οικονομική ζωή των Σκοπίων η οποία κατακλύζεται από τα φθηνά τουρκικά προϊόντα, ενώ η εκπαίδευση με τη δημιουργία κολεγίων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τουρκικής ιδιοκτησίας και προσανατολισμού, και η δημιουργία εθνικών και πολιτιστικών δεσμών αποτελεί συνεχή στόχο, με ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Παράλληλα γίνεται προβολή της Τουρκίας ως «προστάτιδας» δύναμης των μουσουλμάνων στα Σκόπια και των διαφόρων καταπιεσμένων από την Ελλάδα πληθυσμιακών ομάδων, που σε κάθε στιγμή είναι έτοιμη να επέμβει. Πολιτικά και με κάθε άλλο τρόπο.
Τελευταία η συνεργασία Σκοπίων και Τουρκίας έχει λάβει σαφή ανθελληνικό προσανατολισμό με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τη συμμετοχή του υπουργού εξωτερικών των Σκοπίων στις εκδηλώσεις για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την από κοινού οργάνωση μίας ημερίδας στο ευρωκοινοβούλιο για την καταπίεση των «Τούρκων και των Μακεδόνων» από την Ελλάδα. Ειδικά αυτή η παράμετρος της τουρκικής πολιτικής χρησιμοποιεί την ανάγκη του κράτους των Σκοπίων να προωθήσει τα δικά του συμφέροντα, δίνοντας ταυτόχρονα περισσότερα όπλα στην Τουρκία και στην προσπάθεια διεθνοποίησης του ζητήματος των μουσουλμανικών μειονοτήτων στη Θράκη.
Η τουρκική παρουσία στα Σκόπια αποτελεί μία πραγματικότητα η οποία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική, κοινωνική, στρατιωτική και οικονομική ζωή της χώρας. Μάλιστα τα δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η παρουσία θα είναι συνεχώς αυξανόμενη και θα έχει σαν στόχο όχι μόνο την περαιτέρω εδραίωση της Τουρκίας στα Σκόπια, αλλά και την παράλληλη πίεση προς χώρες (π.χ Ελλάδα) που λειτουργούν ανταγωνιστικά με τα τουρκικά συμφέροντα.