Τρία μεγάλα ἀναστήματα. Τρεῖς διάνοιες σπινθηροβόλες, πανεπιστήμονες. Τρεῖς καρδιὲς ἀνδρεῖες, γενναῖες. Εἶναι οἱ τρεῖς Ἱεράρχες, οἱ προστάτες τῶν γραμμάτων, ποὺ τοὺς γιορτάζουμε στίς 30 Ἰανουαρίου, ὅλους μαζί. Γιορτάζουμε τρεῖς ψυχὲς ὑπέροχα ἅγιες: Τὸν Μέγα Βασίλειο, τὸν Γρηγόριο τὸν Θεολόγο καὶ τὸν Ιωάννη τὸν Χρυσόστομο.
Ὁ Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στὴ Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου τὸ 330 μ.Χ.. Μεγάλωσε καὶ ἀνατράφηκε μέσα σὲ χριστιανικὸ περιβάλλον, κάτω ἀπὸ τὴ φροντίδα τῆς μητέρας του, Ἐμμέλειας. Ὅταν οἱ περίφημες σχολὲς τῆς Καισάρειας δὲν εἶχαν νᾶ τοῦ προσφέρουν τίποτα περισσότερο, ὁ Βασίλειος ἔφτασε στὴν ξακουστὴ Ἀθήνα. Τόση ἦταν ἡ φιλομάθειά του, ποὺ σπούδασε ἰατρική, ρητορική, ἀστρονομία, γεωμετρία, θεολογία. Περισσότερο ὅμως προόδευσε στὴν...
ἀρετὴ καὶ τὴ χριστιανικὴ ζωή. Ἔτσι ἀρνήθηκε τὴ δόξα τῶν ἀνθρώπων καὶ τὴ φήμη τοῦ σοφοῦ κι ἀφιερώθηκε στὸν Θεό. Ἔγινε ὁ γνωστὸς ἀρχιεπίσκοπος Καισαρείας, ποὺ ἔμεινε στὴν ἱστορία ὡς Μέγας καὶ ὡς Ἐπίσκοπός της ἀγάπης, μὲ τὴ γνωστή Βασιλειαδα. Στὸ ἔργο αὐτὸ τῆς φιλανθρωπίας ἀφιέρωσε ὅλα του τὰ πλούτη καὶ ὅλη του τὴ ζωή, μέχρι τὴν κοίμησή του τὸ 350.
Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἦταν φίλος καὶ συσπουδαστὴς τοῦ Βασιλείου, συνομήλικός του. Σπούδασε κι ἔγινε κάτοχος ὅλης τῆς γνωστῆς σοφίας. Γρήγορα ὅμως τ΄ ἄφησε ὅλα καὶ ἀφοσιώθηκε στὸν Χριστό. Ὡς ἐπίσκοπος τῆς Ναζιανζοῦ καὶ ὡς Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως πολέμησε μὲ εὐγλωττία καὶ γενναιότητα ὅλες τὶς αἱρέσεις καὶ κράτησε τὴν πίστη μας ἀνόθευτη. Γιὰ τὴν προσφορά του στὴν ὀρθοδοξία ὀνομάστηκε Θεολόγος» καὶ εἶναι ὁ δεύτερος ποὺ παίρνει αὐτὸν τὸν «τίτλο» μετὰ τὸν εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη. Λιγότερο γνωστό, ἀλλὰ ἀξιόλογο, εἶναι τὸ ποιητικό του ἔργο, ποὺ σήμερα πολλοὶ τὸ μελετοῦν καὶ τὸ θαυμάζουν.
Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γεννήθηκε λίγο ἀργότερα, γύρω στὸ 350, στὴν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας. Ὁ ξακουστὸς δάσκαλος Λιβάνιος τὸν προόριζε γιὰ διάδοχό του στὴν Ἀντιόχεια. Μὰ ὁ Ἰωάννης προτίμησε νὰ ἀφιερωθεῖ στὸν Θεό. Μὲ φλογερὰ καὶ δυνατὰ κηρύγματα ἔσπειρε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ σὲ πολλὰ μέρη ἀλλὰ καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη ὡς Πατριάρχης. Σὲ κάθε ὁμιλία του μαζευόταν πλῆθος πολύ. Χάρη στὴν εὐγλωττία του πῆρε τὸ ὄνομα Χρυσόστομος. Ὅμως οἱ ἐχθροί τῆς ἀλήθειας, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ αὐτοκράτειρα, τὴν ὁποία ἔλεγχε γιὰ τὶς ἀδικίες της, τὸν ἔστειλαν στὴν ἐξορία τρεῖς φορές. Τὴν Τρίτη φορὰ πέθανε ἀπὸ τὶς κακουχίες, δοξολογώντας τὸν Θεό.
Ἡ προσφορὰ τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν στὴν ἀνθρωπότητα εἶναι μοναδική. Θεμελίωσαν τὴν Ὀρθοδοξία, γι΄ αὐτὸ καὶ τοὺς λέμε Πατέρες. Μορφώθηκαν ἑλληνικὰ καὶ δίδαξαν ἑλληνικά. Οἱ μεγάλοι σοφοί τῆς ἐποχῆς μας ἀντλοῦν ἀπὸ τὴν ἀνεξάντλητη σοφία τους. Εἶχαν χαρίσματα καὶ πῆραν φροντισμένη ἀγωγὴ ἀπ΄ τὰ σπίτια τους καὶ κυρίως ἀπὸ τὶς μητέρες τους, τὴν Εμμέλεια, τὴ Νόνα καὶ τὴν Ανθούσα (εἰκόνα). Ὅμως μὲ τὴ δική τους ἐπιμέλεια, τὸν κόπο καὶ τὴν προσπάθεια ἔγιναν μεγάλοι. Ἀγωνίστηκαν ἀσταμάτητα, προσευχήθηκαν ἀδιάκοπα καὶ ἀσκήθηκαν στὸν ἀγώνα τῆς ἀρετῆς. Ἔτσι ἔγιναν οἱ πρωταθλητὲς τῆς εὐσέβειας, τῆς ἀρετῆς, τῆς ἁγιότητας ἀλλὰ καὶ τῶν γραμμάτων καὶ τῆς σοφίας.