Στὴ λίστα τοῦ Ἰνστιτούτου Μνημείων τῆς Ἀλβανίας ἀναφέρεται ὡς "Rrenojat e Kishes se Ciflikut" / "Τὰ ἐρείπια τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Τσιφλικιοῦ".
Ὅσους ντόπιους καὶ ἂν ρώτησα, κανένας δὲν γνώριζε τὴν ὀνομασία τοῦ Μοναστηριοῦ. Ὁ χαλασμὸς πρέπει νὰ ἔγινε πρὶν ἀπὸ αἰῶνες μὲ ἀποτέλεσμα νὰ χαθοῦν ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ ἡ ὀνομασία. Ὑπάρχουν ὡστόσο δύο μὴ ἐξακριβωμένες ἐκδοχές:
1. Ὁ Β. Ζαφειράτης ἐρευνᾶ τὴ σχέση ποὺ μπορεῖ νὰ ἔχει μὲ τὴ Μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ὑψηλῆς Πέτρας ἢ Τσέπου στὸ Ἀργυροκάστρο καθὼς ὑπάρχει μία παράδοση ποὺ λέει πὼς τὸ Μοναστήρι στὸ Μασκουλόρι σχετίζεται μὲ τὸ συγκεκριμένο ὁπότε εἶναι τοῦ Ἁγίου Νικολάου.
2. Στὸ βιβλίο "Εὐαγγελάτες" ὁ Π. Νικόδημος Καρκασίνας συνδέει τὸ συγκεκριμένο μνημεῖο μὲ τὴ Μόνη τῆς Ἁγίας Τριάδος ὅπου φονεύθηκε ὁ καπετὰν Βαγγέλης ποὺ ἔδωσε τὸ ὄνομα στὸ χωριὸ Βαγγαλιάτι (Εὐαγγελάτες).
ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΉΣ
Δὲν ἐντόπισα καμία ἔρευνα γιὰ τὸ μνημεῖο. Σὲ ἕνα κείμενο τοῦ "PARKU KOMBETAR I BUTRINTIT" / ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΒΟΥΘΡΩΤΟΥ, στὸ ὁποῖο ὑπάγεται ἡ περιοχή, ἀναφέρεται ὡς ἔτος κατασκευῆς τοῦ Ναοῦ ὁ 13ος αἰώνας.
Στὸ προαναφερθὲν βιβλίο τοῦ π. Νικοδήμου καταγράφεται καὶ μία προφορικὴ παράδοση ποὺ θέλει ἱδρυτὴ τῆς Μονῆς τὸν Ἅγιο Δωνάτο (4ος αἰώνας).
ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΦΘΟΡΑ
Ἡ μόνη ἀνθρώπινη παρέμβαση ποὺ ἔγινε μέχρι σήμερα στὸ μνημεῖο ἦταν ἡ τοποθέτηση μίας ἐπιγραφῆς σὲ λαμαρίνα γιὰ τὴ σήμανση τοῦ MONUMENT KULTURE / ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Πρὶν ἀπὸ 10 περίπου χρόνια, μία ὁμάδα πιστῶν ἀπὸ τὰ τρία προαναφερθέντα ὀρθόδοξα χωριά, μαζὶ μὲ τὸν ἱερέα τους, ἀπευθύνθηκαν στὸ Δῆμο Κονίσπολης, ὅπου ὑπάγεται διοικητικὰ ἡ περιοχή, γιὰ ἔκδοση ἄδειας περίφραξης. Ἡ τότε Δήμαρχος M. Arapi ὄχι μόνο δὲν ἦταν συνεργάσιμη ἀλλὰ διέταξε νὰ ἀφαιρεθεῖ ἕνας μεταλλικὸς Σταυρὸς ποὺ εἶχε τοποθετηθεῖ δίπλα ἀπὸ τὸ Ναό.
Ἐκκλησία, Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ καὶ Τοπικὴ Ἐξουσία ὀφείλουν νὰ παρέμβουν ἄμεσα γιὰ τὴν προστασία καὶ ἀνάδειξη αὐτοῦ τοῦ μοναδικοῦ μνημείου.
Λεωνίδας Παππάς
Καθαρὰ Δευτέρα 15/03/2021.
