Της Αγχόνης οι
Πρωτομάρτυρες
Δ Ε Κ Α Τ Η ΜΑΪΟΥ, κάτ’ έτος επί 65 ήδη χρόνια:
Των Πρωτομαρτύρων της Αγχόνης,
Μιχαλάκη Καραολή 23χρ. και
Ανδρέα Δημητρίου 22χρ.
Οι δύο πρώτοι από τους εννέα τάφους στα Φυλακισμένα Μνήματα, με τους Δεκατρείς απ’ τους Αρχάγγελους της κυπριακής ελευθερίας, αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α, που θυσιάστηκαν - οι Εννέα Απαγχονίστηκαν - στον ένοπλο αγώνα αποτίναξης του αγγλικού ζυγού, για την Ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα.
Π Ρ Ο Τ Ο Υ ξημερώσει η Πέμπτη της Διακαινησίμου, 10η Μαΐου 1956, ο στρατάρχης της Her Majesty, κυβερνήτης της Colony of Cyprus, δήμιος σερ Τζων Χάρντινγκ, περιφρονώντας τις πανελλήνιες και παγκόσμιες αντιδράσεις, διαμαρτυρίες, εκκλήσεις κι αποτροπιασμούς, εκτέλεσε δι’ απαγχονισμού, στην Αγχόνη των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας τους δύο γενναίους αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Με δεδηλωμένο στόχο να τρομοκρατήσει και να καθυποτάξει τον αγωνιζόμενο κυπριακό Ελληνισμό.
Τους καταδίκασε εις θάνατον το «Ειδικό Δικαστήριο» των Εγγλέζων αποικιοκρατών.
Τον μεν Καραολή για έναν φόνο που δεν διέπραξε, Ελληνοκύπριου μανιωδώς κατά της Ε.Ο.Κ.Α. πιστού των Εγγλέζων αστυνομικού, τον δε Δημητρίου για ανεπιτυχή απόπειρα φόνου ενός Εγγλέζου πράκτορα, υποκινητή των τουρκοκυπριακών αντιδράσεων στον απελευθερωτικό αγώνα.
Π Ρ Ι Ν ΤΟ ΧΑΡΑΜΑΝ του φου της 10ης Μαΐου 1956, ώρα 4η πρωινή, πήγαν οι Εγγλέζοι τον ιερέα των φυλακών, τον Παπάντωνη Ερωτοκρίτου, στο προαύλιο μεταξύ Αγχόνης και Φυλακισμένων Μνημάτων όπου, μόνος, κάτω από τις κάννες των Άγγλων στρατιωτών, τέλεσε τη νεκρώσιμη ακολουθία των δύο ηρώων, απαγορεύοντάς του να παρίσταται στον ενταφιασμό τους…
Τ Η Ν ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ μέρα,
9η Μαΐου 1956, εκατομμύρια Ελλήνων και Ελληνίδων,
σε όλες τις πόλεις της μάνας Ελλάδας, διαδήλωναν σε δρόμους και πλατείες, με απαίτηση προς την «σύμμαχο» Μεγ. Βρετανία ν’ αποτρέψει τους απαγχονισμούς.
- Τέσσερεις νεκροί, Ευάγγελος Γεροντής 28χρ., Ιωάννης Κωνσταντόπουλος 21χρ. Φραγκίσκος Νικολάου, Κ. Γιαννακούρης και 189 τραυματίες, ήταν στην Αθήνα 9.5.1956 τα θύματα των συγκρούσεων διαδηλωτών με την αστυνομία του Κ. Καραμανλή.
Σ’ όλες τις πόλεις της Ελλάδας, έκτοτε, πλειοψηφούν όλων των άλλων ονομάτων, οι οδοί με τα ονόματα των Καραολή και Δημητρίου.
Σ Τ Ο Ν ΔΙΚΗΓΟΡΟ του, Α. Πούγιουρο, ο μελλοθάνατος αγωνιστής Ανδρέας Δημητρίου είχε πει:
«Κύριε Πούγιουρε σε βλέπω πολύ σκεφτικό για την υπόθεσή μου. Μην το σκέφτεσαι. Διότι εγώ, όταν ανέλαβα δράση στην Οργάνωση, εγνώριζα τις συνέπειες κι από τη στιγμή που αποφάσισα να ενταχθώ στην ΕΟΚΑ, ήμουν διατεθειμένος και αυτή τη ζωή μου να δώσω χωρίς κανένα παράπονο και χωρίς να έχω τύψεις ούτε καμιά άλλη σκέψη, γιατί αν δώσω τη ζωή μου θα είναι για την πατρίδα και για τον σκοπό για τον οποίο αγωνιζόμαστε. Έκανα το καθήκον μου προς την πατρίδα, δεν μετανιώνω γι’ αυτό που έκανα. Το έκανα για να ελευθερώσουμε την πατρίδα μας από τους Άγγλους και το κάνω για την Ένωση που είναι και ο απώτερος σκοπός» (σελ. 194 «Πεθαίνοντας για την Ελευθερία», 2ος τόμος, εκδ. Χρ. Ανδρέου).
Ανάλογα στον 1ο τόμο του ίδιου έργου, του Μιχαλάκη Καραολή…
ΛΑΖΑΡΟΣ Α. ΜΑΥΡΟΣ