Του Γιώργου Κυριακού
Οι εκλογές στην Αλβανία πραγματοποιήθηκαν σε ένα κλίμα πόλωσης αλλά και αποχής του μισού πληθυσμού που έχει μεταναστεύσει. Ενέργειες όπως οι πυροβολισμοί στην Καβάγια και οι συγκρούσεις οπαδών στο Ελμπασάν, περιστατικά εξαγοράς ψήφων με ένα από αυτά να καταλήγει σε εκτέλεση στελέχους του ΣΚ τραυμάτισαν την αλβανική κοινωνία. Επιπρόσθετα, αποκαλύψεις για τη διαρροή προσωπικών δεδομένων 910.000 πολιτών από την εθνική πλατφόρμα e-albania προς χρήση από το κυβερνητικό κόμμα, άλλες για fast-track νομιμοποιήσεις δεκάδων χιλιάδων παράνομων ιδιοκτησιών επιβεβαίωσαν όσους οργανισμούς (ΟΑΣΕ, πρεσβείες ΕΕ και ΗΠΑ κλπ.) είναι διαπιστευμένοι στο να παρακολουθούν την εξέλιξη χώρας. Το κερασάκι ήταν οι κατηγορίες προς την αντιπολίτευση, για φιλορωσικό σαμποτάζ της ΝΑΤΟϊκής άσκησης «Defender Europe 21», με αφορμή την απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας στο αεροδρόμιο Τιράνων. Από την Ελλάδα και την επονομαζόμενη «Βόρεια Μακεδονία» ήταν απαγορευμένη ουσιαστικά η είσοδος στη χώρα καθότι προβλεπόταν καραντίνα 14 ημερών με πρόσχημα τη μη διάδοση του ιού στις διακοπές του Πάσχα. Εντύπωση πάντως προκάλεσε η παρουσία στις κάλπες του νεοεκλεγέντος πρωθυπουργού του Κοσσυφοπεδίου Α. Κούρτι, του οποίου το κόμμα «Αυτοδιάθεση» συμμετείχε με τρεις υποψηφίους.
Η Τουρκία και η ΕΕ στις εκλογές
Στην προεκλογική του εκστρατεία ο Ράμα υπερθεμάτιζε της προστασίας από την Τουρκία. Στο Αργυρόκαστρο συνοδεύτηκε από τον Τούρκο υπουργό πολιτισμού και άλλους παράγοντες μεταξύ αυτών και της ΤΙΚΑ που ειδικεύεται στην αναστήλωση και ανάδειξη των οθωμανικών μνημείων. Το νοσοκομείο στο Φίερ, «τον ήλιο που ανατέλλει ξανά στην Αλβανία» όπως είπε, που χτίστηκε με χρήματα από την Τουρκία και κοσμείται με την τουρκική σημαία, ήταν στην κορυφή της προεκλογικής του εκστρατείας όπως και η χορήγηση των κινεζικών εμβολίων. Με έμφαση κατηγόρησε την «αναλγησία» της ΕΕ που δεν εξασφάλισε μαζικό εμβολιασμό. Από την άλλη ο Λουλζίμ Μπάσα του Δημοκρατικού Κόμματος καταλόγισε στην κυβέρνηση ότι αντί να επενδύσει στις πληττόμενες μικροεπιχειρήσεις προτίμησε να επενδύσει στις συμβάσεις με ιδιώτες. Υποσχέθηκε την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος προς όφελος των ενταξιακών διαδικασιών, αύξηση μισθών, αύξηση δημοσίων επενδύσεων, προσπάθεια για απελευθέρωση της βίζας κλπ. Το κόμμα του προέδρου Μέτα, συνομολόγησε για μετεκλογική συνεργασία με το Δημοκρατικό Κόμμα. Η πραγματικότητα όμως λέει ότι μεταξύ των μεγάλων κομμάτων δεν υπάρχει καμιά διαφορά και η εναπομείνασα Αλβανία επέλεξε την προσαρμογή στα δεδομένα τα οποία έχουν προκύψει κατόπιν σοβαρών τομών της οχταετίας Ράμα αλλά και αλλαγών στο διεθνές τοπίο.
Γιατί νίκησε ο Ράμα;
Πρώτον, ο Ράμα ενίσχυσε τον τουρκικό παράγοντα ύστερα από την έναρξη μιας συστηματικής νεοθωμανικής επεκτατικής πολιτικής ενίσχυσης στην βαλκανική «πίσω αυλή» της παλιάς αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα του 2016. Η Τουρκία χρηματοδοτεί και επηρεάζει καθοριστικά την εξωτερική πολιτική της Αλβανίας-από εκεί και οι συναντήσεις του Ράμα με τον Ερντογάν πριν λάβει αποφάσεις για τα εθνικά θέματα. Ελέγχει τα θρησκευτικά ιδρύματα, παρεμβαίνει στην εκπαίδευση, στην υγεία και στον στρατό, με παροχές πολεμικού υλικού, υποδομών και στον τομέα της εκπαίδευσης ενώ έχει ναυτική βάση στην Αυλώνα. Διαρκής είναι η χρηματοδότηση και οι επενδύσεις της Τουρκίας στο εμπόριο, στο τραπεζικό σύστημα, σε υδροηλεκτρικούς σταθμούς, στη χαλυβουργία, στις τηλεπικοινωνίες. Ο Ερντογάν με 3 δισ. ευρώ επενδύσεις στην Αλβανία, δήλωσε: «Δεν ξέρω πόσες επενδύσεις έχουν φτάσει από την ΕΕ, αλλά οι δικές μας δεν θα σταματήσουν». Η Αλβανία έγινε «η μικρή Τουρκία των Βαλκανίων».
Δεύτερον, κατάφερε να συσπειρώσει την ολιγαρχία η οποία ήταν μοιρασμένη σε δυο ή τρεις μερίδες έχοντας δώσει γη και ύδωρ. Με τα περιβόητα ΣΔΙΤ κατάφερε να μεταβιβάσει οικονομικούς τομείς της δραστηριότητας του κράτους (ακόμα και στην υγεία με τη διαβόητη -τουρκικών συμφερόντων- αλυσίδα νοσοκομείων Spitalin Amerikan) κι έχει αφήσει υποσχέσεις για Ειδικές Οικονομικές Ζώνες σε τρεις περιοχές της χώρας. Νόμοι που καταπατούν εργατικά δικαιώματα έχουν επιφέρει σοβαρή επιδείνωση της ζωής των Αλβανών και ειδικά μέσα στην πανδημία οι επαγγελματίες έχουν φτάσει στα όριά τους. Είναι χαρακτηριστική η δημόσια προτροπή του σε επιχειρηματία να απολύσει τους Αλβανούς εργάτες να προσλάβει από το Μπαγκλαντές και μόλις αυτοί μάθουν αλβανικά να τους απολύσει! Επίσης, τα σχέδια ανάπλασης της παραλίας της Χιμάρας, η οποία έχει σηκώσει και το βάρος της αντίστασης μετά την καταπάτηση δημόσιας αλλά και ιδιωτικής περιουσίας Ελλήνων καθώς και οι ΒΑΠΕ είναι μέσα στην προοπτική ανάπτυξης του τουρισμού και της πράσινης ενέργειας.
Τρίτον, με το χρήμα των αφεντικών κατάφερε να ελέγχει εθνικά τηλεοπτικά κανάλια, και φυσικά επιδόθηκε στην αύξηση της εισαγωγής συναλλάγματος-ξέπλυμα-διανομή και προς τα κάτω, αν και υπόλογος των διεθνών οργανισμών για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας και της διαφθοράς (απομάκρυνση του εμπλεκόμενου με σκάνδαλα υπουργού του Ταχίρι το 2017).
Τέταρτον, μαζί του συσπειρώθηκαν και οι δικαστές των οποίων τα κατορθώματα δεν έχουν τέλος και παρόλο που το συνταγματικό δικαστήριο είναι μια υπόθεση που εκκρεμεί, αυτοί λειτουργούν προς όφελος μιας ιδιότυπης προσωπικής δικτατορίας.
Πέμπτον, μια άλλη αιτία της νίκης του είναι ο σαρωτικός έλεγχος της τοπικής αυτοδιοίκησης αφού τα κόμματα της αντιπολίτευσης απείχαν από τις εκλογές του 2019 κι έτσι το κόμμα-κυβέρνηση επιδόθηκε σε έναν άνευ προηγούμενου έλεγχό τους.
Τέλος, ο εθνικισμός ως η συνέχεια των προηγούμενων κυβερνήσεων αλλά και της δικτατορίας -που τότε ήταν υπό τη μορφή της «ταξικής πάλης»- εκτινάχθηκε ήδη από τις αρχές της πρώτης τετραετίας του. Παρόλο που η «μεγάλη Αλβανία» δεν έχει κάποια διεθνή επίσημη υποστήριξη και υπόσταση, οι χάρτες της Πρεζρένης του 1878 και η αλβανική πλατφόρμα του 1998 έδωσαν νόημα και υποσχέσεις σ’ ένα σημαντικό τμήμα του κόσμου που απόμεινε.
Μπροστά στα διλήμματα και στα αδιέξοδα
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα έλαβε 49%, το Δημοκρατικό Κόμμα 39%, το LSI του Μέτα 7% και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, του Τ. Ντόσι, ανθρώπου στον οποίο έχει απαγορευτεί η είσοδος στις ΗΠΑ και η πρεσβεία τους τον κατηγόρησε ανοιχτά, έλαβε 2%. Παραιτήθηκε την ίδια μέρα των εκλογών προκειμένου να «χαρίσει» τους βουλευτές του στον Ράμα σε περίπτωση μη αυτοδυναμίας. Η αυτοδυναμία που κέρδισε ο Ράμα βρίσκεται επί ξηρού ακμής, ανάμεσα στη Δύση και στην Τουρκία, ανάμεσα στα συμφέροντα μιας κλίκας ολιγαρχών και της διαρκώς επιδεινούμενης φτώχειας των Αλβανών. Από την άλλη η εκπόνηση μιας εναλλακτικής για την Αλβανία είναι πολύ δύσκολη καθότι η παιδεία είναι υποβαθμισμένη ενώ ένα ρεύμα μετανάστευσης που οι δημοσκοπήσεις το φτάνουν στο 60% κι έχει ανακοπεί στην πανδημία, είναι διαρκές πρόβλημα. Μια δημοκρατική προσπάθεια, από τα κάτω, του κινήματος των εργατών στα ορυχεία της πάμφτωχης περιφέρειας Ντίμπρε, με επικεφαλής τον απολυμένο αγωνιστή εργάτη Ε. Ντεμπρέσι, πνίγηκε μέσα στο κράτος εν κράτει του μεγαλοεπιχειρηματία Σαμίρ Μάνε. Άλλωστε η δυτική στάση του αλβανικού δικέφαλου δεν έχει κάποια θετική προοπτική κι όχι μόνο διότι το «απαλό» μαστίγιο και το χρηματοδοτικό καρότο της ΕΕ δεν φαίνονται να λειτουργούν. Η στάση των ΗΠΑ που διατηρούν για την Αλβανία έναν ρόλο προτεκτοράτου προσανατολισμένου στον αποκλεισμό της Ρωσίας δεν ενδιαφέρεται για δημοκρατικές εξελίξεις.
Η μειονότητα και ο καημός της
«…Κείτεται εκεί κάτω το ποτάμι, ένας άδειος συλημένος τάφος ξεραΐλας, σκεπασμένος από παχνισμένη αμμουδιά με αργυρούς αμμόλοφους, που γυρολόγοι αρχαιοκάπηλοι λεηλατήσανε, βεβήλωσαν και πήραν τα οστά του. Πουθενά δε φωσφορίζουν πέτρες…»
από το «Δαφνοπόταμο» του Νίκου Κατσαλίδα
Και η Βόρειος Ήπειρος κείται μακράν; Το 80% των Βορειοηπειρωτών ζει εκτός της χώρας και στις εκλογές το ποσοστό συμμετοχής κυμάνθηκε από 10-20% χονδρικά. Η απειλή της 14μερης καραντίνας εμπόδισε πολλούς Έλληνες να ψηφίσουν. Επόμενο ήταν να σαρώσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα παρ’ όλες τις προκλήσεις που εντάθηκαν στην 8ετία Ράμα χωρίς να υστερούν σε αυτές, ιδιαίτερα, οι περίοδοι όπου κυβερνούσε ο Σαλί Μπερίσα. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω λόγους που αφορούν στο νικηφόρο αποτέλεσμα για τον Ράμα λειτούργησαν και για τη μειονότητα αλλά ο βασικός και κύριος λόγος είναι η απουσία του εθνικού κέντρου, το οποίο σιωπά κι ενίοτε πιέζει σε κάποιες πτυχές με την κατευναστική πολιτική που απορρέει από τον ρόλο του ως ενδιάμεσου για τις ενταξιακές διαδικασίες. Εκεί είναι το κλειδί για τον διαμοιρασμό της μειονότητας στα τρία μεγάλα κόμματα τα τελευταία χρόνια. Η προσαρμογή της, ειδικά μετά τα χτυπήματα του 1994 και του 1997 αλλά και μιας σειράς καταπιέσεων από το συντεταγμένο πολιτικό σύστημα στα ζητήματά της, χτυπήματα που φτάνουν στις δολοφονίες Γκούμα και Κατσίφα, δείχνει ότι η απουσία ενεργής εξωτερικής πολιτικής οδηγεί σε διασπάσεις και διαμοιρασμό των εναπομεινάντων Ελλήνων. Επομένως οι εσωτερικές αδυναμίες, οι αντιφάσεις, οι αντιθέσεις και οι ανισότητες αποκτούν μεγαλύτερη σημασία τόσο στην καθημερινότητα όσο και κάθε φορά που η μειονότητα αναμετράται σε μια κρίση των Ελληνοαλβανικών σχέσεων, όταν προκύπτουν γεγονότα καταπάτησης των εθνικών δικαιωμάτων ή των περιουσιακών δικαιωμάτων όπως στη Χιμάρα. Τα παλαιά δίπολα αναθερμαίνονται μέσα στην αποψιλωμένη κοινωνική βάση και η καθημερινότητα είναι η πραγματικότητα που καλύπτει με την προσαρμογή την ανάγκη ενός εναλλακτικού μειονοτικού πόλου, που τυπικά παίζει η ΔΕΕΜ «Ομόνοια». Παρόλο που ο προσανατολισμός προς την ΕΕ είναι ξεκάθαρος και κυρίαρχος στη μειονότητα και βρίσκεται στις βασικές διακηρύξεις των πολιτικών της, η Ελλάδα παραμένει ο καημός. Οι αντιφάσεις που εμπεριέχει η ύπαρξή της μειονότητας κάνει το κενό της Ελλάδας να καλύπτεται από τη συμπόρευση με τους βασικούς πολιτικούς παράγοντες της Αλβανίας.
Συνεργασία ενάντια στον κατακερματισμό
Η εκλογή του Νίκου Κούρη από το ΕΕΜ-MEGA στην περιφέρεια Αυλώνας και του Βαγγέλη Ντούλε από το ΚΕΑΔ στην περιφέρεια των Τιράνων είναι ένα γεγονός με το οποίο θα πορευτεί πολιτικά η ελληνική μειονότητα. Άλλωστε οι διακηρύξεις και των δυο ήταν η προώθηση των προβλημάτων των Ελλήνων στο Κοινοβούλιο. Τα βασικά της προβλήματα είναι η μετανάστευση λόγω της αδυναμίας να επιβιώσουν ομαλά και αξιοπρεπώς οι Έλληνες στις εγκαταλειμμένες από το κράτος «μειονοτικές ζώνες», η εκπαίδευση που διαρκώς υποβαθμίζεται, οι κακές υποδομές (ύδρευση, άρδευση, ηλεκτρικό δίκτυο, δρόμοι, τοπική συγκοινωνία), το ζήτημα της υγείας και ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο που έχει κοπεί η σύνδεση με τα Γιάννενα με ευθύνη της Περιφέρειας Ιωαννίνων, το περιουσιακό που είναι ένα ζήτημα πολύ σοβαρό αφού το κράτος με ένα χτύπημα προωθεί αφενός μια καταστροφική ανάπτυξη και αφετέρου αφελληνίζει την περιφέρεια των χωριών της Χιμάρας η οποία δεν είναι αναγνωρισμένη ως μειονοτική. Τέλος, οδυνηρό είναι το αίσθημα της ανασφάλειας και οι πιέσεις στην εθνική έκφραση που έφτασαν στην δολοφονία του Κωνσταντίνου Κατσίφα (2,5 χρόνια και δεν έχει βγει ακόμα το πόρισμα) και πρόσφατα στην εξοντωτική ποινή 8,5 χρόνων σε στέλεχος Βορειοηπειρωτικής οργάνωσης για λόγους εθνικής έκφρασης.
Αν και η κατάσταση αυτή δεν ευνοεί τη ζωή «επάνω» υπάρχουν δυναμικές που ενώνουν. Είναι οι σύλλογοι και οι παρέες «πάνω και κάτω» που τυπικά και άτυπα επιδίδονται στην αναβάθμιση των χωριών και στην στήριξη των γερόντων την περίοδο της πανδημίας, είναι οι δράσεις «πάνω και κάτω» για την ιστορική, περιβαλλοντική και τουριστική ανάδειξη της περιοχής, πολιτιστικές δράσεις που πραγματοποιούνται το καλοκαίρι στο αντάμωμα του Αυγούστου, τα πανηγύρια, η Εκκλησία της Αλβανίας που με τη στάση της κρατά σε μια εγρήγορση τη γλώσσα και την ταυτότητα των Ελλήνων και η τοπική αυτοδιοίκηση που με χίλια ζόρια κάτι πετυχαίνει. Αυτές οι ενωτικές δυναμικές είναι δυνατόν να ωθήσουν άραγε τους δυο Έλληνες βουλευτές να συνεργαστούν για τα δίκαια της μειονότητας;
«…Πάντως, να ξέρετε
Δεν μένουμε έξω από την πόρτα του κόσμου
Να ζητιανέψουμε λίγη πατρίδα
Οι πατησιές της ιστορίας στάζουν αίμα
Τρεις γενιές τώρα το μαζεύουμε στις χούφτες μας,
Ποτίζουμε ένα όνειρο
Όπως ποτίζουμε μια λεμονιά στην πέτρινη αυλή μας…»
από τα «101 ποιήματα για μια χούφτα τόπο» του Ανδρέα Ζαρμπαλά