Τεχνητή Νοημοσύνη : Οἱ ἄνθρωποι στό ἔλεος τῶν μηχανῶν

 

Μιά Οἰκουμενική Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τῶν Πολιτῶν κρίνεται ἀπαραίτητη στήν ἐποχή τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, καθώς οἱ προκαταλήψεις τῶν προγραμματιστῶν καθορίζουν γιά πάντα τίς ἀποφάσεις τῶν ἀλγόριθμων, μέ ἀποτέλεσμα τήν αὔξηση τῶν διακρίσεων

 

 

Κατά τή διάρκεια τῆς τελευταίας δεκαετίας οἱ τεχνολογίες πληροφοριῶν μεταμόρφωσαν τόν κόσμο πού μᾶς περιβάλλει. Συγκεντρώνοντας τεράστιους ὄγκους δεδομένων καί ἐκπαιδεύοντας σύστημα τεχνητῆς νοημοσύνης νά τά ἑρμηνεύουν, ἀναπτύχθηκαν ὑπολογιστές πού μαθαίνουν νά μεταφράζουν, συστήματα ἀναγνώρισης προσώπου πού ξεκλειδώνουν τά ἔξυπνα... κινητά μας ἀλλά καί ἀλγόριθμοι πού ἐντοπίζουν καρκίνους. Οἱ δυνατότητες εἶναι πράγματι ἀτελείωτες ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει ὅτι τά ἐν λόγῳ συστήματα εἶναι ἀλάθητα.

Στό πλαίσιο τῆς ἐνδελεχοῦς ἔρευνας «The Facebook Files» πού διεξάγουν δημοσιογράφοι τῆς Wall Street Journal, ἡ ἀμερικανική ἐφημερίδα ἀποκάλυψε τήν περασμένη Κυριακή ὅτι σέ ἀντίθεση μέ ὅ,τι ὑποστήριζαν ἐδῶ καί καιρό ἀνώτατα στελέχη τοῦ Facebook, τά συστήματα τεχνητῆς νοημοσύνης πού ἐπιστράτευσε ὁ διαδικτυακός κολοσσός γιά νά ἀπαλλάξει τίς πλατφόρμες τοῦ ἀπό τή ρητορική μίσους καί τήν ὑποκίνηση βίας, καταφέρνουν νά ἐντοπίσουν ἕνα ἐλάχιστο, μονοψήφιο ποσοστό σχετικῶν ἀναρτήσεων.

Ὀμως στήν προκειμένη περίπτωση τό πρόβλημα ξεπερνᾶ κατά πολύ τό Facebook καί τίς ἀθέμιτες καί ἀναποτελεσματικές πρακτικές του. Γιά πρώτη φορά στή Ἱστορία, «ἀποφάσεις ζωτικῆς σημασίας γιά τήν εὐημερία τῶν ἀνθρώπων λαμβάνονται ἐν μέρει ἤ ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό μηχανές, ὅσον ἀφορᾶ τά πάντα - ἀπό τήν εὕρεση ἐργασίας ἕως τήν πιστοληπτική ἱκανότητα, τίς ἰατρικές διαδικασίες ἤ τίς καταδίκες σέ φυλάκιση», ἀναφέρουν σέ κεντρικό ἄρθρο τους οἱ Financial Times.

Σφάλματα καί προκαταλήψεις

Ὡστόσο «ἡ διαδικασία λήψης ἀποφάσεων πού ἀκολουθοῦν οἱ ἀλγόριθμοι ἀποδεικνύεται ἐντυπωσιακά ἐπιρρεπής σέ σφάλματα ἤ προκαταλήψεις. Οἱ τεχνολογίες ἀναγνώρισης προσώπου μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσουν δυσκολίες μέ πιό σκουρόχρωμες ἐπιδερμίδες. Τό τί μαθαίνουν οἱ μηχανές ἐπηρεάζεται ἀπό τίς προκαταλήψεις ἐκείνων πού τίς προγραμματίζουν, καί ἀπό τά μερικά σύνολα δεδομένων πού τούς παρέχονται», ὑπενθυμίζει ἡ λονδρέζικη ἐφημερίδα.

Σέ αὐτό τό πλαίσιο αὐξήθηκαν, γιά παράδειγμα, ἀντί νά μειωθοῦν, οἱ διακρίσεις. Στίς ΗΠΑ οἱ γυναῖκες δέν λαμβάνονται ἰδιαίτερα ὑπόψη, παρότι διαθέτουν τά ἀπαραίτητα προσόντα, γιά συγκεκριμένα ἐπαγγέλματα (στό κλάδο τῆς πληροφορικῆς π.χ.) ἐνῶ οἱ ἀφροαμερικανοί ἀσθενεῖς χάνουν τήν προτεραιότητα στίς λίστες μεταμόσχευσης νεφροῦ.

Ἀναγνωρίζοντας, πλέον, τό πρόβλημα, κορυφαῖοι σύμβουλοι τοῦ Λευκοῦ Οἴκου προτείνουν τή σύνταξη μίας νέας Διακήρυξης τῶν Δικαιωμάτων τῶν πολιτῶν γιά τήν ἐποχή τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, κατά τό πρότυπο τοῦ Bill of Rights (τῶν πρώτων δέκα τροπολογιῶν τοῦ ἀμερικανικοῦ συντάγματος) πού υἱοθετήθηκε τό 1791 μέ στόχο τόν ἔλεγχο τῆς κυβερνητικῆς ἐξουσίας καί τήν κατοχύρωση ἐννοιῶν ὅπως ἡ ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης καί τό δικαίωμα σέ δίκαιη δίκη.

«Τεχνολογίες πού βλάπτουν»

«Στόν 21ο αἰῶνα χρειαζόμαστε μιά διακήρυξη δικαιωμάτων γιά τήν προστασία ἀπό τίς ἰσχυρές τεχνολογίες πού ἀναπτύξαμε... εἶναι ἀπαράδεκτο νά δημιουργοῦμε συστήματα τεχνητῆς νοημοσύνης πού βλάπτουν πολλούς ἀνθρώπους, ὅπως εἶναι ἀπαράδεκτο νά παρασκευάζουμε φάρμακα καί νά παράγουμε ἄλλα προϊόντα - εἴτε αὐτοκίνητα, παιχνίδια ἤ ἰατρικά μηχανήματα - πού μποροῦν νά βλάψουν πολλούς ἀνθρώπους», ἀναφέρουν σέ κείμενό τους στό Wired, ὁ Ἐρικ Λάντερ, ἐπικεφαλῆς ἐπιστημονικός σύμβουλος τοῦ Τζό Μπάϊντεν καί ἡ Ἀλόντρα Νέλσον, ἀναπληρώτρια διευθύντρια στό τμῆμα ἐπιστήμης καί κοινωνίας τοῦ Γραφείου Ἐπιστήμης καί Τεχνολογίας τοῦ Λευκοῦ Οἴκου.

Στό πλαίσιο μιᾶς τέτοιας διακήρυξης θά μποροῦσε νά διασφαλίζεται τό δικαίωμα τῶν πολιτῶν νά γνωρίζουν ἐάν καί μέσῳ ποιας διαδικασίας συστήματα τεχνητῆς νοημοσύνης λαμβάνουν ἀποφάσεις πού τούς ἀφοροῦν καί, κυρίως, νά ἀμφισβητοῦν αὐτές τίς ἀποφάσεις ὅποτε θεωροῦν πώς τούς ἀδικοῦν, καταφεύγοντας στίς ἁρμόδιες ἀρχές.

Ἰδιαίτερα σημαντικό εἶναι ἐπίσης νά διατηρηθεῖ ἕνας βαθμός ἀνθρώπινης ἤ ἑταιρικῆς εὐθύνης, μέ ἀνθρώπους νά ὑποχρεοῦνται νά λογοδοτοῦν, ὅποτε τά συστήματα πού ἐποπτεύουν, ὑποπίπτουν σέ σφάλματα ἤ δέν λαμβάνουν σωστές ἀποφάσεις, ὅπως ἀκριβῶς καλοῦνται νά λογοδοτοῦν σήμερα, ὅποτε οἱ ὑφιστάμενοί τους διαπράττουν λάθη.

Λαμβάνοντας ὑπόψη ὅτι τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει σέ αὐταρχικές κυβερνήσεις νέα ἐργαλεῖα ἐπιτήρησης, ἐλέγχου καί καταναγκασμοῦ, σέ μιά μελλοντική διακήρυξη τῶν δικαιωμάτων τῶν πολιτῶν στήν ἐποχή τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης θά πρέπει νά ὁρίζεται ξεκάθαρα ποιές τεχνολογίες εἶναι ἐπιτρεπτές ἀλλά καί νά διευκρινίζονται οἱ κανόνες χρήσης τους.

Ἡ συντακτική ὁμάδα τῶν Financial Times χαρακτηρίζει τήν ἀμερικανική πρωτοβουλία «ἀξιοθαύμαστη», ὡστόσο θεωρεῖ πώς δέν πρέπει νά ἀφορᾶ μόνον τίς ΗΠΑ ἀλλά νά καταστεῖ οἰκουμενική. Ἐπισημαίνει ἐπίσης ὅτι ὅσον ἀφορᾶ τήν προστασία τῶν πολιτῶν στήν ἐποχή τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, ἡ Εὐρώπη προηγεῖται τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν. Ὁ Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων τῆς ΕΕ προβλέπει ἤδη, γιά παράδειγμα, τό δικαίωμα τῶν πολιτῶν νά μήν ὑπόκεινται δίχως τήν συγκατάθεσή τους σέ ἀποφάσεις πού «βασίζονται ἀποκλειστικά σέ αὐτοματοποιημένες διαδικασίες», ἄν καί στήν πράξη τό ἐν λόγῳ δικαίωμα δέν ἀναγνωρίζεται ἀκόμη εὐρέως.

Γιά νά καταστεῖ οἰκουμενική ἡ πρωτοβουλία τῶν ΗΠΑ γιά μιά Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τῶν πολιτῶν στήν ἐποχή τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, ἡ κυβέρνηση Μπάϊντεν πρέπει νά ἀποδεχτεῖ τήν πρόσκληση τῆς ΕΕ γιά συνεργασία ὅσον ἀφορᾶ τά προβλήματα πού προέκυψαν καί συνεχίζουν νά προκύπτουν στό πλαίσιο τῆς γενίκευσης τῆς χρήσης προηγμένων τεχνολογιῶν.

Τί θά συμβεῖ, ὡστόσο, ἐάν κάποιες χῶρες, ὅπως ἡ Κίνα, ἀρνηθοῦν νά ἀκολουθήσουν τή Δύση; «Ὀπως συνέβη κατά τή διάρκεια τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου μέ τήν προστασία τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τώρα θά μποροῦσε νά καταστεῖ μιά διακήρυξη κατά τῆς παρεμβατικῆς τεχνητῆς νοημοσύνης στοιχεῖο ἠθικῆς διαφοροποίησης καί ἐνδυνάμωσης τῶν δημοκρατιῶν», σημειώνουν οἱ Financial Times.