Ένα ζήτημα που προκύπτει μέσα από τις τελευταίες εξελίξεις στο μεταναστευτικό-προσφυγικό είναι το ζήτημα του δημογραφικού. Διανύουμε μία ιδιαίτερη περίοδο, κατά την οποίαν όλες οι παράμετροι ισχύος του Ελληνισμού βρίσκονται σε κατηφορική πορεία. Πρόκειται για μία αποσύνθεση που ξεκινά από το οικονομικό και καταλήγει στο κοινωνικό και το εθνικό επίπεδο. Ένα ουσιώδες ζήτημα είναι η πληθυσμιακή υπόσταση του Ελληνισμού και στα δύο κράτη του (Ελλάδα-Κύπρο), η οποία αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς προς αρνητικές τιμές. Η αλλαγή αυτή συντελείται με όλους τους δυνατούς τρόπους, τους οποίους θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Καταρχάς, πρέπει να αναφερθεί ότι μία κοινωνία και ένας πληθυσμός για να αναπαράγεται χρειάζεται ο δείκτης γονιμότητας να βρίσκεται στα 2,10 παιδιά ανά γυναίκα. Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα, αυτός ο δείκτης βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία και σήμερα, σε Ελλάδα και Κύπρο, είναι στο 1,3. Με αυτά τα επίπεδα γονιμότητας είναι μαθηματικά βέβαιο ότι ο ελληνικός πληθυσμός στο σύνολό του εισέρχεται σε μια διαρκή και ασταμάτητη συρρίκνωση. Ο μηχανισμός αυτού του καθοδικού δημογραφικού σπιράλ είναι απλός: κάθε γενιά γυναικών θα είναι μικρότερη από την προηγούμενη, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειώνεται συνεχώς. Αυτή είναι η λεγόμενη «παγίδα χαμηλής γονιμότητας». Έτσι, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τι μπορεί να συμβεί σε βάθος χρόνου, αν δεν ληφθούν σημαντικά μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος.
Μία παράμετρος που εντείνει το δημογραφικό πρόβλημα είναι η οικονομική. Η οικονομική κρίση που περνά ο τόπος στο σύνολό του έχει επιφέρει κυρίως δύο πλήγματα. Εκτός του ότι η δημογραφία βρίσκεται σε κάθοδο, το ένα έχει να κάνει με το ότι οι Ελληνίδες τα επόμενα χρόνια θα γεννήσουν ακόμα λιγότερα παιδιά λόγω τον δυσχερών οικονομικών συνθηκών. Ενώ το άλλο πλήγμα έχει να κάνει με τον νεανικό πληθυσμό που μεταναστεύει με απίστευτους ρυθμούς προς το εξωτερικό για ένα καλύτερο μέλλον. Μπροστά μας, λοιπόν, έχουμε έναν εξαιρετικά δυσμενή συνδυασμό γεγονότων, ο οποίος θυμίζει το παράδειγμα της Βουλγαρίας μετά το 1990. Η Βουλγαρία αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα πληθυσμιακής καθίζησης. Από τα 9 εκατομμύρια πληθυσμό που είχε το 1989, σήμερα βρίσκεται μόλις στα 7,2 εκατομμύρια, δηλαδή μέσα σε μία εικοσιπενταετία έχασε το 20% του συνολικού της πληθυσμού και σήμερα έχει λιγότερους κατοίκους από αυτούς που είχε το 1950!
Μία δεύτερη παράμετρος έχει να κάνει με τις μεταναστευτικές εισροές αλλοδαπών και αλλοεθνών στον ελλαδικό χώρο. Η Κύπρος είναι λίγο διαφορετική περίπτωση, διότι, λόγω της τουρκικής κατοχής, υπάρχει το πρόβλημα του εποικισμού και η εισροή μεταναστών μέσω των κατεχομένων. Κατά την περίοδο 1990-2001, οι μεταναστευτικές εισροές είχαν καταγωγή από την ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, κυρίως λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτοί οι μετανάστες, λόγω κυρίως των πολιτισμικών ομοιοτήτων που υπήρχαν σε ορισμένα θέματα (π.χ. θρησκεία), κατάφεραν να ενσωματωθούν παρ’ όλες τις δυσκολίες. Κατά τη δεύτερη περίοδο αυτής της φάσης, που ξεκινά από το 2001 και διαρκεί μέχρι σήμερα, άρχισε να καταφτάνει ένα νέο κύμα μεταναστών που προέρχεται από χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Αυτό το κύμα αναμένεται να έχει μεγάλη διάρκεια, διότι είναι συνδεδεμένο με τους μηχανισμούς της παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι, εκτός από ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίων, χρειάζεται και μαζικές μετακινήσεις ανθρώπων. Είναι καλό να αναφέρουμε ορισμένους αριθμούς, για να δείξουμε ότι η μεταναστευτική έξαρση δεν προκλήθηκε μόνο από τον πόλεμο στη Συρία. Αναφέρουμε λοιπόν: Το Μπαγκλαντές είναι μία χώρα με έκταση όση ακριβώς της Ελλάδας, ενώ όμως η Ελλάδα έχει πληθυσμό 10,8 εκατομμύρια, το Μπαγκλαντές έχει 150 εκατομμύρια! Μία άλλη χώρα είναι το Πακιστάν, το οποίο έχει πληθυσμό 175 εκατομμύρια και στο όχι και τόσο μακρινό 2040 αναμένεται ότι θα έχει 255 εκατομμύρια. Υπάρχει επίσης και η κοντινή μας Αίγυπτος, η οποία έχει «μόνο» 80 εκατομμύρια, αλλά ήδη βρίσκεται σε συνθήκες υπερπληθυσμού, γιατί ο πληθυσμός της κατοικεί κυρίως γύρω από τον Νείλο (το υπόλοιπο τμήμα της χώρας είναι έρημος). Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η περίπτωση της Νιγηρίας, η οποία είναι μία χώρα που βρίσκεται σε πληθυσμιακή έκρηξη. Ο πληθυσμός της το 2010 ήταν 160 εκατομμύρια, ενώ το 2040 αναμένεται να φτάσει τα 350 εκατομμύρια. Αυτά τα δημογραφικά δεδομένα, σε συνδυασμό με τη φτώχεια των χωρών του τρίτου κόσμου και την κινητικότητα πληθυσμών που καθιερώνεται στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, θα μας φέρνουν συνεχείς μεταναστευτικές ροές. Άρα όποιος πιστεύει ότι ζούμε απλώς μία περίοδο μεταναστευτικής έξαρσης λόγω Συρίας, πλανάται.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν από τα πιο πάνω είναι πάρα πολλά. Κυρίως πώς μπορούμε να σταματήσουμε τη δημογραφική καθίζηση; Και τι θα γίνει με τις νέες μεταναστευτικές εισροές που διαφέρουν εκ των πραγμάτων πολιτισμικά με τον τοπικό πληθυσμό και δύσκολα μπορεί να ενσωματωθούν; Ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν άμεσα από όσους ανησυχούν για το μέλλον του τόπου, μέσα από μία συζήτηση που πρέπει να γίνει άμεσα, πριν βρεθούμε προ τετελεσμένων γεγονότων.
Σάββας Σαββίδης
Φυσάει κόντρα