Αυθεντικές μαρτυρίες ορφανών προσφύγων του 1922
Σημειώνεται ότι οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στη σελίδα αυτή ίσως δεν συνδέονται άμεσα με το κείμενο του περίγυρού τους. Τα κείμενα αυτά είναι μια χούφτα από εκατοντάδες αυθεντικές μαρτυρίες των απογόνων των Ελλήνων της Σμύρνης (στη σελίδα αυτή). Δεν είναι κατασκευασμένα. Αναρτώνται για να τα βλέπουν αυτοί που ξέχασαν. Αυτοί που δεν αναγνωρίζουν ότι υπήρχαν τετρακόσιες χιλιάδες ορφανά που προξένησε εκείνη η καταστροφή (βλ. εικόνα πιο κάτω).
Μερικές από τις μαρτυρίες είναι αιχμηρές, αποτελούν όμως την πραγματική εικόνα του τι συνέβη. Συνωστισμός στην προκυμαία υπήρχε, αλλά υπήρχαν και τόσα άλλα πολύ χειρότερα. Τουλάχιστον για τα ορφανά που έφτασαν ζωντανά στην Ελλάδα υπάρχουν μερικές φωτογραφίες που μας απέμειναν και οι φωτογραφίες αυτές δεν είναι κατασκευασμένες.
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Μαρίας Γκάνη
Περιοχή Σμύρνης: Αλήαγα
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Κιλκίς
Άτομα που έφυγαν: (4) Θεανώ, Δημήτρης, Γιώργος, Μαρία
«Αγαπημένη πατρίδα των προγόνων μου και τι δεν θα έδινα να ζούσα για λίγο στη Σμύρνη την εποχή εκείνη. Πόσο αγαπημένα και ειρηνικά συνυπήρχαν Έλληνες και Τούρκοι.» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Στυλιανός Φίλινος
Περιοχή Σμύρνης: Καρντίνα
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Πατήσια και Νέα Σμύρνη
Άτομα που έφυγαν: (6) Παναγιώτης, Καλλιόπη και παιδιά Κωνσταντίνος, Μαρία, Άννα, Δέσποινα
«Η Δέσποινα Ιωαννίδου ήταν μητέρα μου, γεννήθηκε το 1915 στη Σμύρνη και έζησε στην περιοχή ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ (όπως το έλεγε). Ο παππούς Παναγιώτης με τον αδελφό του είχαν εργαστήριο ζαχ/κής, σοκολατοποιίας και καραμελάδικο. Μέχρι το 1973 υπήρχε το εργαστήριο σε άριστη κατάσταση.» Καταγραφή Σμύρνης 1922«Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Γεωργίας Αδάμ
Περιοχή Σμύρνης: Κάτω Αϊ-Γιώργης
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Έδεσσα
Άτομα που έφυγαν: (3) Άννα, Μαρία, Γιώργος
«Κατοικούσαν στην Σμύρνη ,σε διώροφο αρχοντικό. Ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση. Ο προπάππους μου ήταν έμπορος με καταγωγή από το Αϊδίνι. Από τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου τους άρεσε να κάνουν βόλτα στην προκυμαία και να τρώνε σάντουιτς με ψάρια. Φορούσανε κρινολίνα και ακριβά καπέλα που τα σχέδια τα φέρνανε από Γαλλια. Γενικά ήταν κομψοί άνθρωποι με καλούς τρόπους συμπεριφοράς.» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Μαρίας Κωτσά
Περιοχή Σμύρνης: Αγία Κυριακή
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Κερατσίνι
Άτομα που έφυγαν: (9) … δεν γνωρίζουμε ονόματα
«Όταν μπήκαν οι Τσέτες ο μπάλας της γιαγιάς μου προσπάθησε να σκαρφαλώσει τον τοίχο του μοναστηριού για να σωθεί αλλά τον πυροβόλησαν. Η οικογένεια βρέθηκε μαζεμένη στην προκυμαία, η μάνα της γιαγιάς, με τη γιαγιά μου, δέκα χρόνων που είχε στην αγκαλιά την αδερφούλα της, ενός έτους, και τα 3 ή 4 μεγαλύτερα αγόρια. Πάνω στον πανικό η γιαγιά μου χάθηκε απ’ την οικογένεια κι απέμεινε μόνη της με το μωρό στην αγκαλιά. Ένας Γάλλος ναύτης τις άρπαξε και τις έβαλε σ’ ένα πλοίο που τις κατέβασε τελικά στην Ελευσίνα. Η οικογένεια ξανάσμιξε μετά από δυο μήνες…» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Ευγενίας Χαρπαντίδου
Περιοχή Σμύρνης: Αγιαννιού το Τσιφλίκι
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Αγία Βαρβάρα
Άτομα που έφυγαν: (5) Ουρανία (μητέρα) και παιδιά Χαράλαμπος, Αρετή, Ελευθερία, Φωτεινή, Μαρία
«Τον πατέρα τους τον είχαν σκοτώσει οι Τσέτες νωρίτερα … Η γιαγιά μου έλεγε ότι η καταστροφή τους βρήκε στο εξοχικό την εποχή που μάζευαν αμύγδαλα… Ευτυχώς η μητέρα της κατάφερε κι έφτασε στο Τσεσμέ και από εκεί στη Χίο και με τα 5 της παιδιά έχοντας ντύσει τη μεγαλύτερη 15χρονη τότε Αρετή γριά για να τη γλυτώσει…» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Αλεξάνδρου Αλεξανδρίδη
Περιοχή Σμύρνης: Αλάτσατα
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Πειραιάς
Άτομα που έφυγαν: (4) Ιωάννης, Μαρία, Αφροδίτη, Αναστάσιος
«Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΑΛΑΤΣΑΤΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ ΤΗΝ ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΛΙΝΑΡΔΟΥ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΘΡΗΝΗΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΤΟΥ ΠΟΥ ΕΠΕΣΕ ΣΤΟ ΠΗΓΑΔΙ ΚΑΙ ΠΝΙΓΗΚΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΤΗΝ ΠΙΑΣΟΥΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ. Ο ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΦΕΡΕΙ Η ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΑΔΕΛΦΗ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΜΟΥ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ ΜΟΥ ΘΡΗΝΗΣΕ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΣΦΑΞΑΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΦΟΥ ΠΡΩΤΑ ΤΗΝ ΒΙΑΣΑΝ. ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΦΕΡΕΙ Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ. ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΛΙΝΑΡΔΟ ΤΟΝ ΕΠΙΑΣΑΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΝ ΕΣΤΕΙΛΑΝ ΣΤΑ ΒΑΘΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΑΣ. Η ΙΔΙΑ Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ ΓΛΥΤΩΣΕ ΓΙΑΤΙ ΜΕ ΤΟ ΠΟΥ ΕΣΠΑΣΕ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΝ ΕΣΤΕΙΛΑΝ ΣΕ ΓΝΩΣΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΧΙΟ ΜΙΑ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΗΔΗ 18 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕ. Η ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΚΟΡΗ 12 ΕΤΩΝ ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΑΝ ΟΤΙ ΘΑ ΕΙΧΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑ…» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Μαρδίτσας Σιβίλιας Φωτεινού
Περιοχή Σμύρνης: Κουκλουτζάς
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Κερατσίνι
Άτομα που έφυγαν: (7) Νικόλαος, Ιωάννης, Φίλιππος, Αικατερίνη, Λυγερός, Αναστάσιος, Μαρία
«Τη μέρα που πλησιάζανε οι Τσέτες τη Σμύρνη, ο προπάππος μου Γιάννης Κωτσάκης ή Κωστάκης (χωρίς να το ξέρει) έφυγε για το μύλο που είτανε έξω από το χωριό για να αλέσει το στάρι. Κατά τις εννέα με δέκα το πρωϊ έφτασαν οι φήμες ότι πλησίαζαν οι Τσέτες. Η προγιαγιά μου Μαρίνα, χωρίς να περιμένει τον άντρα της ετοιμάστηκε για να φύγει. Έραψε στο φουστάνι της τα λίγα κοσμήματα που είχε και τους σταυρούς των παιδιών της, πέταξε τη ραπτομηχανή στο πηγάδι (με την ελπίδα ότι θα γυρίσει), πήρε τα παιδιά της και έφυγε. Η μεγαλύτερη κόρη της και γιαγιά μου Βασιλεία ήταν 12 ετών και η μικρότερη η Πανανία ήταν 2 ετών. Έφτασαν στη Σμύρνη και βρήκαν ευτυχώς καράβι και ανέβηκαν για το Πειραιά. Στη διαδρομή έχασε την ποιό μικρή κόρη της η οποία είχε κατέβει στην Θεσσαλονίκη. Οι περισσότεροι Κουκλουτζιώτες έμειναν στη Θεσσαλονίκη (σημερινός Εύοσμος). Βέβαια την αναζήτησε και την βρήκε, μέσα σε γνωστούς και εγκαταστάθηκε με τα πέντε κορίτσια της στη Καισαριανή. Το σπιτάκι της υπήρχε μέχρι πρόσφατα και θυμάμαι ότι είχαμε πάει πολλές φορές με τη μαμά μου και εγγονή της να το επισκεφτούμε. Ήταν δίπλα στο ποτάμι. Ο προπάππος μου δεν ήρθε στην Ελλάδα και δεν μάθαμε ποτέ τι έγινε, τι του είχε συμβεί.» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πιο κάτω αυθεντικό σχόλιο: Γεωργίας Βενέτη
Περιοχή Σμύρνης: Μπουρνόβας
Περιοχή που κατέληξε στην Ελλάδα: Αθήνα
Άτομα που έφυγαν: (4) Κωνσταντίνος, Ηλίας, Άννα, Αναστασία
«Φύγανε με ένα γαλλικό πλοίο που τους άφησε πρώτα στη Χίο. Ο ένας αδελφός κολύμπησε μέχρι τη Χίο γιατί δεν μπήκε στο πλοίο.» – Καταγραφή Σμύρνης 1922 «Μνήμες, Αλησμόνητες Πατρίδες».
Πολλοί ίσως διερωτώνται γιατί να σκαλίζουμε παλιές πληγές, και σωστά κάνουν. Άν ξεχάσουμε όμως την ιστορία μας, από πού προήλθαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, τι υπέφεραν και πού έφτασαν πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε ειρηνικά με τους γείτονές μας; Ένα άγνωστο παρελθόν, πέραν από αυτό το λανθασμένο και παραποιημένο που διδάσκουν στα σχολεία και των δυο χωρών δεν είναι δυνατόν να σώσει το μέλλον. Το μέλλον σώζεται μόνον με τη γνώση του παρελθόντος. Όσο για τον γράφοντα, δεν ξέρω αν έχω τη δύναμη να συνεχίσω περισσότερο πάνω σ’ αυτό το θέμα. Τα παιδιά αυτά που διασώθηκαν ούτε τα ρούχα τους δεν πρόφτασαν να πάρουν, οπότε είναι ενδεδυμένα με αμερικανικές ενδυμασίες. Οι αλήθεια είναι τόσο πικρή…
Ιάκωβος Γαριβάλδης
ΜΝΗΜΕΣ – Αλησμόνητες Πατρίδες