8 Μαΐου 1821 – Μάχη στὸ Χάνι τῆς Γραβιᾶς

 

Ἡ Μάχη στὸ Χάνι τῆς Γραβιάς ἦταν μία ἀπὸ τὶς πολεμικὲς ἐμπλοκὲς τῆς ἑλληνικῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821, μὲ νικηφόρα ἔκβαση γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Στὴ μάχη αὐτή, ποὺ ἔγινε στὶς 8 Μαΐου τοῦ 1821, ὁ Ὀδυσσέας Ανδρούτσος μὲ μόνο 117 ἄνδρες νίκησε τὸ στρατὸ τοῦ Ομέρ Βρυώνη.

 

 

Ἡ ἐξέλιξη τῶν γεγονότων

Πρὶν ξεκινήσει ἀπὸ τὰ Τρίκαλα ὁ Ομέρ Βρυώνης γιὰ τὴν ἐκστρατεία του κατὰ τῆς Πελοποννήσου, διέταξε τοὺς πιστούς του καπεταναίους τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδας νὰ μαζευτοῦν στὴ Γραβιά Φωκίδος, ἀπ' ὅπου περνῶντας θὰ τοὺς ἔπαιρνε μαζί του. Στὸν Ὀδυσσέα Ανδρούτσο, ἔστειλε ἰδιαίτερο ἀγγελιοφόρο γιὰ νὰ τοῦ ἀναγγείλει τὸ τέλος τοῦ Αθανάσιου Διάκου καὶ νὰ τοῦ δηλώσει ὅτι ἂν ἐρχόταν στὴ Γραβιά μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους καπετάνιους ὄχι μόνο θὰ τὸν συγχωροῦσε γιὰ τὸ φόνο τοῦ Χασάν μπέη Γκέκα, ἀλλὰ θὰ τοῦ ἔδινε καὶ τὸ αρματολίκι τῆς Λιάκουρας.

Στὶς 3 Μαΐου τοῦ 1821, ὁ Ὀδυσσέας Ανδρούτσος ἔφθασε στὴ...Γραβιά μὲ τὸν Κοσμᾶ Σουλιώτη, τὸν Ευστάθιο Κατσικογιάννη καὶ μία ὁμάδα ἀπὸ 100 ἄνδρες. Κατάλαβε ἀμέσως καλὰ ποιὰ ἦταν ἡ κατάσταση καὶ ὑπέδειξε στοὺς ἐπαναστάτες ὅτι ἔπρεπε μὲ κάθε θυσία νὰ σταματήσουν ἐκεῖ τὴν πορεία τοῦ ἐχθροῦ.

Ἀφοῦ μαζεύτηκαν ἐκεῖ ὕστερα ἀπὸ πρόσκληση τοῦ Ανδρούτσου καὶ ἄλλοι καπεταναῖοι, ὁ Ὀδυσσέας Ανδρούτσος τούς πρότεινε νὰ κλειστοῦν στὸ Χάνι, ὥστε μὴ μπορῶντας νὰ ὑποχωρήσουν, νὰ ἀναγκαστοῦν νὰ πολεμήσουν πάσῃ θυσίᾳ γιὰ νὰ ἀνακόψουν τὴν πορεία τοῦ Ομέρ Βρυώνη. Ὅμως οὔτε ὁ Πανουργιάς, οὔτε ὁ Γιάννης Δυοβουνιώτης δέχτηκαν. Τελικά, χωρίστηκαν σὲ τρία τμήματα. Τὸ ἕνα, μὲ τὸν Πανουργιά καὶ τὸν Δυοβουνιώτη, ἔπιασε τὰ ὑψώματα τοῦ Χλωμοῦ, ἀριστερὰ ἀπὸ τὸ δρόμο. Τὸ ἄλλο μὲ τὸν Κοσμᾶ Σουλιώτη καὶ τὸν Κατσικογιάννη, τὰ ὑψώματα δεξιὰ ἀπὸ τὸ δρόμο. Ὅσοι ἤθελαν θὰ κλείνονταν μαζὶ μὲ τὸν Ὀδυσσέα Ανδρούτσο μέσα στὸ Χάνι. Μάλιστα, γιὰ νὰ τοὺς ἐνθαρρύνει περισσότερο, ὁ Ανδρούτσος κάλεσε τοὺς ἄνδρες του νὰ χορέψουν καὶ ἔσυρε τὸ τσάμικο. Πρῶτος ἅρπαξε τὸ μαντήλι ὁ Γιάννης Γκούρας, ὕστερα ὁ Παπανδριάς, ὁ Κομνάς Τράκας, ὁ Αγγελής Γοβιός, οἱ Καπογιωργαίοι κ.ἄ. Μέσα σὲ λίγα λεπτά, εἶχαν μετατρέψει τὸ Χάνι σὲ φρούριο. Ἔφραξαν τὰ ἀνοίγματα καὶ ἄνοιξαν τουφεκήθρες.

Ἡ πορεία τῆς μάχης

Μόλις ἔφτασε ὁ Ομέρ Βρυώνης, ἀφοῦ ἐκτόπισε τὰ τμήματα τοῦ Πανουργιά, τοῦ Δυοβουνιώτη, τοῦ Σουλιώτη καὶ τοῦ Κατσικογιάννη, ἀντιλήφθηκε ὅσα συνέβαιναν μέσα στὸ Χάνι καὶ θύμωσε πολύ. Ἀφοῦ οἱ Τοῦρκοι περικύκλωσαν τὴν περιοχὴ καὶ τὸ Χάνι, ἔστειλε τὸν Χασάν-δερβίση γιὰ νὰ πεῖ στὸν Ανδρούτσο νὰ παραδοθεῖ. Ὅμως ὁ Ανδρούτσος δὲν δέχτηκε καὶ ἡ διαπραγμάτευση ἔγινε ὑβριστική, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ δερβίσης νὰ πέσει νεκρὸς ἀπὸ σφαῖρα τοῦ Ανδρούτσου. Αὐτὸ ἔδωσε τὸ σύνθημα τῆς μάχης. Οἱ Τοῦρκοι ἐπιτέθηκαν στὸ πανδοχεῖο, ἀλλὰ ἀποκρούσθηκαν μὲ μεγάλες ἀπώλειες καὶ ἀναγκάστηκαν νὰ ὑποχωρήσουν. Ἔτσι ἡ πρώτη ἔφοδος ἀποκρούσθηκε, τὸ ἴδιο καὶ ἡ δεύτερη καὶ ἡ τρίτη. Ὁ Βρυώνης βλέποντας τοὺς ἄνδρες του νὰ πέφτουν ἀπὸ τὰ πυρὰ τῶν Ἑλλήνων, διέταξε νὰ φέρουν κανόνια γιὰ νὰ ἀνατινάξει τὸ κτίριο. Οἱ Τοῦρκοι σταμάτησαν τὴν ἐπίθεση μέχρι νὰ ἔρθουν τὰ κανόνια, ἐνῶ οἱ Ἕλληνες, ποὺ κατάλαβαν τὶς προθέσεις τους, τὴ νύχτα, ἀργὰ πρὸς τὰ ξημερώματα, ἀφοῦ εἶχαν πετύχει νὰ προβάλλουν γενναία ἀντίσταση καὶ νὰ σκοτώσουν πάνω ἀπὸ 300 Τούρκους, καθυστερῶντας ταυτόχρονα τὴν πορεία τοῦ ἐχθροῦ, κατάφεραν νὰ ἐγκαταλείψουν κρυφὰ τὸ Χάνι περνῶντας ἀνάμεσα ἀπὸ τὶς ἐχθρικὲς τουρκικὲς γραμμές. Ἡ παράτολμη ἔξοδος τούς στοίχισε μόνο τέσσερις νεκρούς.

Συνέπειες τῆς μάχης

Τὰ θύματα τῶν Τούρκων ἦταν πολυάριθμα. Πάνω ἀπὸ 300 νεκροὶ καὶ 600 τραυματίες μέσα σὲ λίγες ὧρες. Οἱ Ἕλληνες ἔχασαν μόνο ἕξι πολεμιστές. Ἡ στρατηγικὴ ἐπιτυχία τῆς μάχης αὐτῆς ἦταν μεγάλη. Ἐμπόδισε τὴν κάθοδο τοῦ Ομέρ Βρυώνη στὴν Πελοπόννησο καὶ διευκόλυνε τὴ νίκη στὸ Βαλτέτσι ποὺ ἐμψύχωσε τὴν ἐπανάσταση. Συγκεκριμένα, μετὰ τὴ μάχη στὴ Γραβιά, ὁ Βρυώνης συγκλονίστηκε τόσο πολὺ ποὺ ἀποφάσισε νὰ σταματήσει προσωρινὰ τὴν ἐκστρατεία του καὶ νὰ ὑποχωρήσει στὴν Εὔβοια, γιὰ νὰ συναντήσει ἀργότερα τὶς δυνάμεις τοῦ Κιοσέ Μεχμέτ. Ἔτσι παρεμποδίστηκε ἡ κάθοδος ἑνὸς τόσο ἰσχυροῦ στρατοῦ στὴν Πελοπόννησο, ὅπου ἡ ἐπανάσταση ἀκόμα δὲν εἶχε ἑδραιωθεῖ, ἐνῶ συνέβαλε στὴν ἔναρξη τοῦ ἀγῶνα καὶ στὴ δυτικὴ Ἑλλάδα.

Παραπομπὲς

Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, εκδ. Γιοβάνη, τόμος Ἅ, κεφ. ΙΔ.

Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, εκδ. Γιοβάνη, τόμος Ἅ, κεφ. ΙΔ.

Ιωάννα Διαμαντούρου, «Ὁ Ἀγῶνας στὴν Ἀνατολικὴ Στερεά. Ἡ μάχη τῆς Γραβιάς», Ἱστορία,Ἱστορίᾳ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Ἐκδοτική,Ἐκδοτικῇ Ἀθηνῶν, τομ. ΙΒ, 1975, σελ. 115