Μιλώντας για τη Μικρασία, για τη σφαγή και την εξορία και τον βίαιο ξεριζωμό των αδελφών μας
Η πονεμένη Μικρασία
Νίκος Ορφανίδης
Μιλώντας για τη Μικρασία, για τη σφαγή και την εξορία και τον βίαιο ξεριζωμό των αδελφών μας, εκατό τόσα χρόνια μετά, στέκομαι σ’ εκείνο που έγραψε ο φίλος μου ο Βάσος, πως «η μισή Κύπρος παραμένει το μόνο ελεύθερο κομμάτι της Μικρασίας.» (Βάσος Πτωχόπoυλος, Like a Rolling Stone, σ.16) Η Μικρά Ασία παραμένει η μυστική πατρίδα μας. Η κρυφή μας αγάπη. Έτσι, για να θυμόμαστε.
Η Κύπρος υπήρξε πάντοτε η συνέχεια της Μικρασίας, η φυσική της προέκταση. Στη Μικρασία ακουμπούμε, μ’ αυτόν συναντιόμαστε υπογείως και μυστικώς, με την ανάσα της αναπνέουμε ως ακριτικός ελληνισμός μέσα στους αιώνες. Γι’ αυτό και ο μυστικός μύθος των ακριτών, τα ακριτικά μας ποιήματα και ο Διγενής που μας ακολουθεί.
Εμείς που μεγαλώσαμε ακουμπώντας στην Κυθρέα στην πλάτη του Πενταδάκτυλου, ψηλαφούσαμε αοράτως την Πέτρα του Διγενή, που την έριξε κυνηγώντας τον Σαρακηνό. Έτσι, στο μέσο του κάμπου της Μεσαορίας ήταν το ελληνικότατο άλλοτε χωριό Πέτρα του Διγενή, που το κατοίκησαν εξισλαμίζοντας τους κατοίκους του οι Οθωμανοί. Τα επαναλαμβανόμενα ιστορικά πάθη του ακριτικού ελληνισμού κι η περηφάνεια του μέσα στην καρτερία που τον συνοδεύει.
Η Κύπρος αποτελεί τη συνέχεια της Μικρασίας. Με τους αγίους της που μας ακολουθούν και μας ευλογούν. Που τους ευλαβείτο εξόχως η Κύπρος. Με τον Άγιο Βασίλειο από την Καισάρεια, πρώτα, που τον υμνούσαμε εξαιρέτως τις μέρες των Χριστουγέννων. Με τις πολλές εκκλησίες του και τους ναούς του και τα χωριά στο όνομά του. Με τα πολλά τοπωνύμιά του.Αλλά και με τα Μικρασιατικά άσματα που μας τραγουδούσε η μάνα μου συνεχίζοντας την παράδοση του παππού μου. Έτσι εκείνο το τραγούδι του Αγίου Γεωργίου, που μας τραγουδούσε η μάνα μου και που το βρίσκουμε πρώτο – πρώτο στις συλλογές της Λαογραφίας, δίπλα από εκείνο το μοναδικό και ανεπανάληπτο «Ο θάνατος του Διγενή» στην Κυπριακή παραλλαγή του.
Στην Κυθρέα ήταν μια ολόκληρη ενορία και εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μαζί με δύο άλλα παρεκκλήσια. Ο Άγιος Γεώργιος ο Ποταμίτης, μέσα στο νερό που διέτρεχαν την Κυθρέας και ο Άγιος Γεώργιος τους Μάντουδους, ψηλά στους λόφους. Αλλά από τον τόπο της ανατολής, από την Αντιόχεια, μας ήλθαν οι Άγιοι Ανδρόνικος και η Αγία συμβία του Αθανασία. Ναοί τους είναι διεσπαρμένοι σε όλη την Κύπρο. Μαζί κι όλοι οι άγιοι και ασκητές, οι λεγόμενοι Αλαμανοί, που άσκησαν στις κρύπτες και στις οπές της γης και που προσκυνήματά τους και ναούς τους βρίσκουμε παντού στην Κύπρο.Στέκομαι στους δρόμους της θάλασσας που ένωναν την Κύπρο με τα παράλια της Μικράς Ασίας, Άδανα και Μερσίνα. Έτσι έπαιρναν τους δρόμους από την Καππαδοκία οι Μικρασιάτες αδελφοί μας και έφταναν στην Κύπρο.
Ψηλά από τον Πενταδάκτυλο βλέπαμε τα χιονισμένα βουνά της Καραμανιάς. Μαζί με εκείνη την παροιμιώδη φράση, «Πέρα βρέχει στην Καραμανιά χιονίζει.» Τόσο κοντά μας, η πατρίδα μας η Μικρασία.
Έτσι, λοιπόν, κοντά στους Μικρασιάτες μαθήτευαν οι Έλληνες Ορθόδοξοι της Κύπρου, οικοδομώντας τους ναούς τους. Έτσι, για παράδειγμα, και οι εκκλησίες της πατρίδας του αγίου Ιακώβου Τσαλίκη, το Λιβίσι και δίπλα στη Μάκρη, πανομοιότυπες οικοδομικώς και τεχνικώς με εκείνες που έκτιζαν οι τεχνίτες της Κύπρου με το τέλος της τουρκοκρατίας. Τόσα και τόσα λοιπόν, που μας δένουν με ένα ολόκληρο κόσμο που ξεκληρίστηκε βιαίως μετά την καταστροφή. Μένουν να μας ακολουθούν τα μεγάλα προσκυνήματα της Μικρασίας, η Παναγία του Σουμελά κι οι άγιοί της, που μετώκησαν ευλογώντας και αγιάζοντας την πατρίδα μας.
Έτσι κι ο Άγιος Αρσένιος Φαράσων, που συνεχίζει να παίρνει τους δρόμους και να κατεβαίνει πεζός για τους Αγίους Τόπους, περνώντας από τα Άδανα, κι ας έφυγαν διεσπαρμένοι στους δρόμους του κόσμου οι Μικρασιάτες αδελφοί μας.
Φιλελεύθερος