Οι Πρόσκοποι Αϊδινίου
Το Αϊδίνιο είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας της Μικράς Ασίας, στη νοτιοδυτική ακτή της Τουρκίας, ανάμεσα στις επαρχίες Σμύρνης και Μούγλων. Κατελήφθη από τον ελληνικό στρατό στις 14 Μαΐου 1919. Την περίοδο εκείνη η πόλη αριθμούσε 35.000 κατοίκους από τους οποίους οι 8.000 ήταν Έλληνες. Η ελληνική κοινότητα της πόλεως ήλεγχε το εμπόριο και διέθετε σχολεία, νοσοκομεία καθώς και τον περίφημο φιλολογικό σύλλογο «Μέλισσα» που διατηρούσε βιβλιοθήκη και φιλαρμονική εταιρεία.
Έναν μήνα μετά, στις 15 Ιουνίου 1919, ο ελληνικός στρατός, υπό τον Συνταγματάρχη Σχοινά, δέχτηκε επίθεση από Τούρκους Τσέτες. Ο Σχοινάς προτίμησε να υποχωρήσει. Εγκατέλειψε το μαρτυρικό Αϊδίνι αφήνοντας τους προσκόπους να το υπερασπιστούν και να φροντίσουν τα γυναικόπαιδα, τους ανήμπορους και τους τραυματίες, επί τρεις ημέρες, κατά τις οποίες συντελέσθηκε γενική σφαγή του χριστιανικού πληθυσμού και των σωμάτων των προσκόπων που βρίσκονταν στην πόλη.
Ο σφαγέας των προσκόπων του Αϊδινίου, στις 18 Ιουνίου 1919, δεν ήταν άλλος από τον αρχηγό των Τσετών, Αντνάν Μεντερές, τον μεταπολεμικό πρωθυπουργό της Τουρκίας στα Σεπτεμβριανά του 1955, οπότε αφανίστηκε και ο Ελληνισμός της Κωνσταντινουπόλεως.
Η σφαγή των προσκόπων του Αϊδινίου θεωρείται η πιο αιματηρή πτυχή του παγκόσμιου Προσκοπισμού. Ο ελληνικός στρατός ανακατέλαβε την πόλη του Αϊδινίου τρεις ημέρες μετά και την εγκατέλειψε οριστικά κατά τη γενική αποχώρησή του από τη Μικρά Ασία, τον Αύγουστο του 1922.
Η Ελληνική συνοικία του Αϊδινίου, στις αρχές του 20ού αι.
σε επιστολικό δελτάριο της εποχής
Ο Προσκοπισμός στην Ιωνία
Ο Προσκοπισμός στη Μικρά Ασία άρχισε να οργανώνεται λίγους μήνες πριν τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918). Το χρονικό της ιδρύσεως Ελληνικών προσκοπικών ομάδων στην περιοχή της Ιωνίας αρχίζει από τη Σμύρνη, όπου είχε εγκατασταθεί ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, παλαιός πρόσκοπος και αρχηγός ομάδας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Μαζί με τον Γεώργιο Παπαδημητρίου πήραν την πρωτοβουλία να ιδρύσουν ελληνικές προσκοπικές ομάδες. Στην προσπάθειά τους αυτή βρήκαν συμπαραστάτη τον Δημήτριο Δάλλα, ιδρυτικό μέλος του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Συνεργάστηκαν επίσης στενά με τον Δημήτριο Αγγελομάτη και τον ποιητή Αλέκο Φωτιάδη, ο οποίος είχε σχετική εμπειρία από τον προσκοπισμό στην Αγγλία.
Όταν, την ιστορική ημερομηνία της 2ας Μαΐου 1919, ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη, οι πρόσκοποι της Ιωνίας προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες ως αγγελιαφόροι, σύνδεσμοι, οδηγοί, διερμηνείς, γραφείς και τραυματιοφορείς. Προσέφεραν ακόμη τις υπηρεσίες τους στο Φρουραρχείο, στο Λιμεναρχείο, στην Επιμελητεία, στο Γραφείο Τύπου, στο Αρχηγείο Στρατού και γενικά, όπου χρειαζόταν βοηθητική υπηρεσία. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι στην Ευαγγελική Σχολή είχε στρατωνιστεί επί έναν μήνα ομάδα, της οποίας οι πρόσκοποι συνόδευαν τις στρατιωτικές περιπόλους ως οδηγοί, μέρα και νύχτα, στις διάφορες συνοικίες της πόλεως.
Σε μικρό διάστημα ιδρύθηκαν 63 προσκοπικές ομάδες στη Σμύρνη και στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας. Η παρουσία των προσκόπων στις πόλεις και στα χωριά σκορπούσε ενθουσιασμό στον Ελληνισμό και φώτιζε την ελπίδα του για το μέλλον που οραματιζόταν. Ταυτόχρονα όμως ξυπνούσε τον φθόνο και το μίσος των Τούρκων για τη βοήθεια που προσέφεραν οι πρόσκοποι στον Ελληνικό Στρατό. Στις τραγικές εξελίξεις που έμελλε ν’ ακολουθήσουν, Τσέτες και Τούρκοι είχαν σε πολλές περιπτώσεις την ευκαιρία να εκδηλώσουν τα πιο βάρβαρα και απάνθρωπα ένστικτά τους με τις αγριότητες που επέδειξαν σε βάρος των Ελλήνων προσκόπων.
Η καταστροφή του Αϊδινίου
Το απόγευμα της 15ης Ιουνίου, απόσπασμα του ελληνικού στρατού, κινούμενο κατά μήκος του Μαιάνδρου ποταμού, δέχθηκε επίθεση περίπου 400 ατάκτων Τούρκων και Τσετών. Ακολούθησε συμπλοκή και τελικά οπισθοχώρηση του ελληνικού αποσπάσματος, ενώ ο εχθρός κατέλαβε τις νότιες παρυφές του Αϊδινίου. Η απειλή ήταν άμεση και ο κίνδυνος μεγάλος. Η νύχτα πέρασε χωρίς καμία αντίδραση από τη μεριά του στρατού μας και μόλις ξημέρωσε άρχισε μία μάχη σκληρή, μέσα στην πόλη, χωρίς κανένα σχέδιο και συντονισμό. Οι Τούρκοι του Αϊδινίου, που είχαν έτοιμα τα όπλα τους, μόλις άκουσαν τις πρώτες τουφεκιές, άνοιξαν τα παράθυρα των σπιτιών τους και άρχισαν να χτυπούν τους στρατιώτες μας πισώπλατα.
Κάτω από τις συνθήκες αυτές δεν είναι περίεργο πώς το Αϊδίνι έπεσε.. Απορίας άξιο είναι πώς, με την ψυχολογία εκείνη του τρόμου και του πανικού, οι στρατιώτες μας πολέμησαν μία ολόκληρη ημέρα μέσα σε εκείνη την κόλαση. Το τι έγινε στις 17 Ιουνίου 1919 στη μαρτυρική πόλη του Αϊδινίου είναι δύσκολο να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Υπάρχει ωστόσο η αδιάψευστη μαρτυρία του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β’, ενός από τους τελευταίους εκπροσώπους της στρατευμένης Εκκλησίας μας, που είχε αναπτύξει ηρωική δράση στα δύσκολα εκείνα χρόνια. Ο σεβαστός ιεράρχης, τοποτηρητής της Μητροπόλεως Ηλιουπόλεως και Θειρών (Αϊδινίου) την εποχή εκείνη, σε ένα από τα έγγραφα που βρέθηκαν στο αρχείο του, αναφέρει:
«… Ο συνταγματάρχης Σχοινάς και το περί αυτόν επιτελείον επανικοβλήθησαν και διέταξαν εγκατάλειψιν των φυλακίων και συγκέντρωσιν του στρατού εντός της πόλεως. Εφήρμοσαν, δηλαδή, άνευ αντιστάσεως το σχέδιο των επιτεθέντων, οίτινες επεδίωκον να μεταφέρωσι την μάχην εντός της πόλεως, της οποίας το μέγα πλήθος ωπλοφόρει. Ηναγκάσθη, ούτως, ο ελληνικός Στρατός να αποδυθή, εις οδομαχίαν, βαλλόμενος πανταχόθεν, εκ των οικιών, των μιναρέδων, των δημοσίων καταστημάτων.. Εις επίμετρον και εκ μέρους του Στρατού και εκ μέρους των Τούρκων κατοίκων ηνάφθησαν πυρκαιαί, πολλαπλασιασθέντος ούτω του τρόμου και του πανικού των ημετέρων, οι όποιοι, μεθ’ όλα ταύτα, εάν εξωπλίζοντο, θα ήσαν ικανοί, αν όχι να αποκρούσωσι τους εισβολείς, τουλάχιστον να κρατήσουν αυτούς μακράν της ελληνικής.
Αλλ’ ο συνταγματάρχης έχασε την ψυχραιμίαν και πρωτοβουλίαν του εις τοιούτον βαθμόν, ώστε παρέταξεν, εξοπλίσας, τους προσκόπους, διά να κρατήσουν άμυνα, ίνα ασφαλώς υποχωρήση και εκκενώση την πόλιν, αφήσας ούτως εις το έλεος του Θεού τους κατοίκους και δη τους προσκόπους, οίτινες, ως ήτο φυσικόν, απεδεκατίσθησαν, κατακρεουργηθέντος και του αρχηγού αυτών, αειμνήστου Αυγερίδου.
Οι Τούρκοι πλέον ακάθεκτοι εισήλασαν εις την ελληνική συνοικίαν. Πυρ και σφαγαί και απαγωγαί και ληστείαι και ατιμώσεις γυναικών και παρθένων και αρρένων επηκολούθησαν, διαρκέσασαι επί τετραήμερον …
Αι γενόμεναι παρά των Τούρκων καταστροφαί ήσαν τεράστιαι. Πλην των οικιών της ελληνικής συνοικίας, οι οποίαι, ανεξαιρέτως, εγένοντο παρανάλωμα πυρός και που εκάησαν ζώντες πολυάριθμοι πολίται πάσης τάξεως και ηλικίας, οι επιζήσαντες παρουσίαζαν αξιοθρήνητον θέαμα, ημίγυμνοι και με συντετριμμένον το ηθικόν, περιφερόμενοι και θρηνούντες τους απολεσθέντας και τας περιουσίας των. Αιχμάλωτοι και όμηροι ως αγέλαι λύκων απήχθησαν εις το εσωτερικόν, ων η τραγική περιπέτεια χρήζει ιδιαιτέρας λεπτομερούς αφηγήσεως …».
Ενώ το Αϊδίνι ήταν ζωσμένο στις σφαγές και στις φλόγες, μόνο μία διλοχία απέμεινε μαχόμενη επί των Τραλλέων και των βορειανατολικών υψωμάτων της πόλεως. Ήταν οι ηρωικοί Εύζωνοι του 38ου τάγματος του Τζαβέλλα, υπό τον λοχαγό Γ. Λαμπράκη, που με αυτοθυσία, με τις ξιφολόγχες τους, αποδεκάτιζαν τους Τσέτες. Ο Σχοινάς είχε τόσο πανικοβληθεί, που εγκατέλειψε την πόλη χωρίς καν να τους ειδοποιήσει.. Κι εκείνοι βρέθηκαν ξαφνικά κυκλωμένοι από τετραπλάσιο εχθρό: Τσέτες, μεθυσμένους από το αίμα χιλιάδων αθώων..
Ο Σύνδεσμος Προσκόπων Αϊδινίου με τη φιλαρμονική του στο Διοικητήριο
Μπορούσαν και εκείνοι να τραπούν σε φυγή και, έστω κάποιοι, να γλιτώσουν. Αλλ’ ο γενναίος Λαμπράκης έδωσε την ηρωική διαταγή να παραμείνουν, ανοίγοντας δρόμο με τη λόγχη τους, να μην αφήσουν τους πληγωμένους τους στα χέρια των Τούρκων και να μην παραδοθούν ακόμα και αν έπεφταν μέχρις ενός. Τρεις ώρες πολεμούσαν έτσι οι Έλληνες Εύζωνοι του Λαμπράκη, ώσπου διέσπασαν τον κλοιό των Τούρκων και κατάφεραν να φθάσουν στα δυτικά της πόλεως. Εκεί όμως το θέαμα που αντίκρισαν σπάραξε τη γενναία ψυχή τους: Στους δυτικούς πρόποδες των Τραλλέων είχαν συγκεντρωθεί όσα γυναικόπαιδα είχαν κατορθώσει να γλυτώσουν τη μανία των Τούρκων. Όμως ο Λαμπράκης και πάλι δεν έφυγε. Έμεινε αναχαιτίζοντας ακόμα μια φορά τους Τούρκους.
Το πέρασμα των Τούρκων από το Αϊδίνιο κράτησε τρεις ημέρες και δεν άφησε τίποτα όρθιο. Σπίτια πυρπολήθηκαν, περιουσίες λεηλατήθηκαν, κορίτσια και γυναίκες βιάστηκαν, ο χριστιανικός πληθυσμός της πόλεως σφαγιάστηκε άγρια, τα πάντα ρημάχτηκαν.
Η ηρωική θυσία των Προσκόπων του Αϊδινίου
Ειδικά στο Αϊδίνι, τα νεαρά Ελληνόπουλα είχαν ιδρύσει δύο προσκοπικές ομάδες που ήταν το καύχημα της Ανατολής. Η μανία των Τούρκων ξέσπασε με ξεχωριστό μίσος πάνω τους, επειδή βοηθούσαν τον ελληνικό στρατό και φρόντιζαν τους κατοίκους.
Με τις πρώτες τουφεκιές των Τούρκων, οι Έλληνες πρόσκοποι έσπευσαν με αυτοθυσία να βοηθήσουν τον στρατό μας και τον πληθυσμό. Δεν ήταν πολλοί -μόλις 31, αλλ’ ο ηρωισμός τους υπήρξε υπέροχος και απαράμιλλος. Οι μεγαλύτεροι άρπαξαν τα όπλα και πολεμούσαν μαζί με τους ελάχιστους στρατιώτες που είχαν απομείνει στην πόλη. Οι μικρότεροι μετέφεραν πολεμοφόδια, φρόντιζαν τραυματίες και μετέδιδαν μηνύματα. Και μόνο το θέαμα των μικρών αυτών ηρώων, με τα γυμνά γόνατα, έπρεπε να εμψυχώσει τον Σχοινά. Κι όμως προτίμησε να φύγει, αφήνοντας αυτός, ένας μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, τους μικρούς προσκόπους να καλύψουν την υποχώρησή του. Πολλοί από τους προσκόπους έπεσαν την ώρα της μάχης. Ήταν οι πιο τυχεροί..
Ομάδα Προσκόπων του Αϊδινίου
Όσοι πρόσκοποι δεν σφαγιάστηκαν στις μάχες που έγιναν στην πόλη και στα περίχωρά της, συνολικά τριάντα ένας (31), έπεσαν στα χέρια των Τσετών του Μεντερές και έπειτα από μια δραματική νύχτα στο μπουντρούμι του Διοικητηρίου, οδηγήθηκαν ανατολικά της πόλης, στις όχθες του Εύδονα ποταμού, που έγινε και τόπος του μαρτυρίου τους. Οι Τσέτες κάλεσαν τον αρχηγό τους, τον τοπικό έφορο Νικόλαο Αυγερίδη, να αλλαξοπιστήσει με αντάλλαγμα τη σωτηρία του. «Ζήτω η Ελλάς!» ήταν η απάντηση του ήρωα Αυγερίδη. Φρύαξαν οι Τσέτες, λύσσαξαν από το κακό τους. Στο πρόσταγμα του Μεντερές, ένας Τσέτης τράβηξε το μαχαίρι του και τύφλωσε τον Αυγερίδη. Εκείνος όμως δεν λύγισε. Τον κάλεσαν και πάλι ν’ αρνηθεί την Πατρίδα του και τον Χριστό. Αυτή τη φορά απάντησαν όλοι μαζί, βροντοφωνάζοντας: «Ζήτω η Ελλάς!».
Οι πρόσκοποι του Αϊδινίου δολοφονήθηκαν όλοι από τους Τσέτες του Αντνάν Μεντερές, μετά από φρικτά βασανιστήρια, στις 18 Ιουνίου 1919. Του Νίκο Αυγερίδη του έβγαλαν τα μάτια και τον κατακρεούργησαν. Τον Φιλοκτήτη Αργυράκη τον έγδαραν. Τον 19χρονο Μίνωα Βεϊνόγλου τον αποκεφάλισαν με σκουριασμένο μαχαίρι. Τους λοιπούς τους λόγχισαν και τους κατακρεούργησαν μετά από φριχτά βασανιστήρια. Αρκετών τα κατακρεουργημένα σώματα και τα μέλη πετάχτηκαν στον Εύδονα ποταμό.
Τόση ήταν η μανία των Τούρκων που και νεκρούς ακόμη τους βασάνισαν. Παλούκωσαν τα πτώματά τους και τα ευνούχισαν επιδιδόμενοι σε ένα φρικιαστικό όργιο που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Και όταν, δύο ημέρες αργότερα, οι στρατιώτες μας ανακατέλαβαν το Αϊδίνι, συγκλονισμένοι ανέσυραν τα τυραννισμένα σώματα των νεαρών ηρώων για να τα θάψουν.
Σπάνια φωτογραφία από τις σφαγές των Προσκόπων της Μικράς Ασίας
Συνολικά οι τριάντα ένας (31) Πρόσκοποι που δολοφονήθηκαν στο Αϊδίνι από τους Τσέτες, την 18η Ιουνίου 1919, είναι οι ακόλουθοι:
1. Νικόλαος Αυγερίδης (Ιδρυτής και Τ.Ε.)
2. Επαμεινώνδας Αναστασιάδης (μέλος Τ.Ε.)
3. Μιχαήλ Τσοχατζής (μέλος Τ.Ε.)
4. Φιλοκτήτης Αργυράκης (Αρχηγός 1ης Ο.Π.)
5. Μίνως Βεϊνόγλου (Αρχηγός 2ης Ο.Π.)
6. Αιμίλιος Παπαδόπουλος (Αρχηγός 3ης Ο.Π.)
7. Ιωάννης Αβραάμ
8. Κωνσταντίνος Ανδρεάδης
9. Ηρακλής Αντωνίου
10. Δήμος Αραδούλης
11. Γεώργιος Θεοδώρου
12. Βασίλειος Ιωάννου
13. Γεώργιος Ιωάννου
14. Χρυσόστομος Κανάτας
15. Γεώργιος Καραγιαννόπουλος
16. Δήμος Καραμαούνας
17. Δημήτριος Κουγιουμτζής
18. Κυριάκος Μανθόπουλος
19. Εμμανουήλ Μαρινάκης
20. Ευδόκιμος Μιναρεδζόγλου
21. Θεοδόσιος Μιναρεδζόγλου
22. Νικόλαος Μιναρεδζόγλου
23. Γεώργιος Νικητόπουλος
24. Κωνσταντίνος Νομικός
25. Γεώργιος Παναγής
26. Γεώργιος Παπαδάκης
27. Δημήτριος Πρωτοψάλτης
28. Πλάτων Σαμιωτάκης
29. Δημοσθένης Σακελλαρίδης
30. Μάνθος Τσοχατζής
31. Ευστάθιος Χριστοδούλου
Στο μαρτυρικό Αϊδίνι δεν ηττήθηκε ο στρατός μας, νικήθηκε ο Σχοινάς. Οι ίδιοι οι νικημένοι, εκείνοι που έφυγαν πανικόβλητοι, επέστρεψαν ενισχυμένοι από τους υπόλοιπους λόχους των Ευζώνων του Τζαβέλλα και άλλα τμήματα στρατού και με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Σταυριανόπουλο ξαναπήραν το Αϊδίνι. Οι Τούρκοι δεν αντέταξαν αξιόλογη άμυνα. Είχαν πληροφορηθεί ότι μία Ελληνική ταξιαρχία εκινείτο από βορρά εναντίον τους και προσπάθησαν να σωθούν τρεπόμενοι σε φυγή.
Η μαρτυρική συνέχεια..
Μετά το Αϊδίνι, ήρθε η σειρά των υπολοίπων προσκόπων της Ιωνίας. Στα Σώκια, όμορφη κωμόπολη του νομού Σμύρνης που, κατά την περίοδο 1919-22, βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση, αφανίστηκαν άλλοι 78 πρόσκοποι που, μαζί με προκρίτους της περιοχής, είχαν φυλακιστεί αναίτια από τους Τούρκους επί μήνες. Παρά τις εκκλήσεις των γονέων και συγγενών τους, οι Ιταλοί δεν ενδιαφέρθηκαν για την τύχη τους.. Έτσι, τον Απρίλιο του 1920, όταν ο ελληνικός στρατός πλησίαζε, οι Τσέτες έσυραν και τους Έλληνες προσκόπους μαζί τους στα βουνά, όπου χάθηκαν για πάντα τα ίχνη όλων των φυλακισθέντων και κανείς δεν απέμεινε για να δώσει μαρτυρία για τις συνθήκες του θανάτου τους.
Από τα Σώκια δολοφονήθηκαν οι εξής Πρόσκοποι:
1. Χρήστος Χριστίδης (Αρχηγός)
2. Γεώργιος Βενέτος
3. Βασίλειος Γεωργιάδης
4. Δημήτριος Καραμηνάς
5. Θρασύβουλος Καραμηνάς
6. Δημήτριος Μελάς
7. Ευστράτιος Ματθαίου
8. Ιωάννης Στολίδης
9. Γεώργιος Σαβράκης
10. Βασίλειος Χαραλάμπους
11. Γεώργιος Χαραλάμπους
12. Γεώργιος Χατζημιχαήλ
13. Κωνσταντίνος Χειμωνίδης
Το Σώμα Προσκόπων της Κάτω Παναγιάς
Όμως έχουμε μαρτυρίες για την τύχη των προσκόπων του κοντινού χωριού Κάτω Παναγιά (σημερινό Γενήκιοϊ), όπου τον Αύγουστο του 1922, μεταξύ άλλων 800 συγχωριανών τους, βρήκαν τραγικό θάνατο οι 14χρονοι πρόσκοποι Κώστας Θεοφανίδης (γιος του δασκάλου της τάξης Ιωαν. Θεοφανίδη) και οι συμμαθητές του Κυριάκος Μίχαλος, Αθανάσιος Καμπάνης και Δημήτριος Οικονομίδης, που επίσης αρνήθηκαν να τουρκέψουν.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες: «Με την πρώτη εμφάνισή τους στο χωριό, οι ληστοσυμμορίτες εξαπέλυσαν πρωτοφανή τρομοκρατία. Λεηλασίες, σφαγές, βιασμοί και βρησμοί παντού. Ξεχώρισαν και συνέλαβαν τους δύο ιερείς, τον δάσκαλο και τους προσκόπους, που υπέστησαν θάνατο από μαρτύρια. Τον παπα-Κουρμπά και τον παπα-Νικολή τους κομμάτιασαν και τους κρέμασαν στα τσιγκέλια των σφαγίων του Τσεσμέ. Τον δάσκαλο Ιωάννη Θεονίδη, τον ποιητή Αρσένιο Σάρικα και τους αθώους προσκόπους τους υπέβαλαν σε απερίγραπτα μαρτυρία και τους θανάτωσαν με μοναδική κατηγορία ότι ήταν πρόσκοποι. Όσοι Κατωπαναγιουσήδες επέζησαν από το δράμα του Αυγούστου το 1922, έχουν να λένε και να θυμούνται ότι τα τραγικότερα θύματα ιστορικής λαίλαπας ήταν οι ανήλικοι πρόσκοποι».
Η συμβολή των Προσκόπων στα χρόνια της προσφυγιάς
Από τη σφαγή του Αϊδινίου γλίτωσαν λίγοι πρόκριτοι που είχαν καταφύγει στο Διοικητήριο και έσωσαν τη ζωή τους, κρυβόμενοι έως την ανακατάληψη της πόλεως από τον Ελληνικό στρατό. Αυτοί έδωσαν τις μαρτυρίες για την εκτέλεση των 31 προσκόπων, που οι φονιάδες τους φυσικά ούτε δικάστηκαν ούτε καταδικάστηκαν ποτέ. Όσοι δεν υπέκυψαν τότε στην τραγική τους μοίρα, έφυγαν για τη Σμύρνη όπου απλώς ανέβαλαν τον θάνατό τους για τρία ακόμα χρόνια.. Μετά την καταστροφή της Σμύρνης, ελάχιστοι έφθασαν ξεριζωμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Από εκείνους, η Θωμαΐς συζ. Αθαν. Αθανασιάδη, που γλίτωσε τη σφαγή καταφεύγοντας στο τοπικό γαλλικό μοναστήρι, έδωσε τις φρικτές πληροφορίες για τον αφανισμό των Ελλήνων του Αϊδινίου, αναφέροντας πως, μεταξύ άλλων, σφαγιάστηκαν τότε και τρία αδέρφια της, δύο ανίψια της και πάνω από δεκαπέντε συγγενείς της…
Οι Έλληνες πρόσκοποι εξακολούθησαν να προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Δικαίως χαρακτηρίστηκαν από τον Τύπο της εποχής «φύλακες άγγελοι» στο δύσκολο έργο της περίθαλψης των χιλιάδων προσφύγων και των θυμάτων της ασύλληπτης εθνικής συμφοράς. Προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες, τεχνογνωσία και βοήθεια στην εγκατάσταση πρόχειρων σκηνών για τους πρόσφυγες, στην οργάνωση των συσσιτίων, στην καθαριότητα των συνοικισμών, στη νοσοκομειακή περίθαλψη, στη φύλαξη καταυλισμών και κατασκηνώσεων.
Η αιώνια μνήμη..
Η θυσία των Προσκόπων του Αϊδινίου, τον Ιούνιο του 1919, συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, ο Γενικός Έφορος Κωνσταντίνος Μελάς προσπάθησε να δημοσιοποιήσει και να φέρει το θέμα στον παγκόσμιο προσκοπικό χώρο, ενημερώνοντας τον Αρχιπρόσκοπο Baden Powell, το νεοσύστατο τότε παγκόσμιο γραφείο και την Κοινωνία των Εθνών (σημερινό ΟΗΕ).
Στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 100 ετών από τη θυσία των προσκόπων του Αϊδινίου, το ενεργό μέλος της Προσκοπικής Κίνησης, Δημοσθένης Μαθιόπουλος, φιλοτέχνησε επετειακό λογότυπο. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσε η τελευταία φωτογραφία της προσκοπικής ομάδας του Αϊδινίου. Ο αριθμός 100 σκιαγραφείται από τις καμάρες στην πεδιάδα των Τραλλέων στο φόντο της φωτογραφίας, οι οποίες αποτελούν συμβολικά «το πέρασμα» στην αιωνιότητα. Οι ψυχές των 31 μικρών προσκόπων πετούν πλέον ελεύθερες. Τα περιστέρια είναι το αιώνιο σύμβολο αδελφοσύνης και ειρήνης των λαών. Το προσκοπικό τριφύλλι, παρμένο από έγγραφο της εποχής, θυμίζει την ευχή του Κωνσταντίνου Μελά για να παραμείνει «αιωνία στην καρδία μας και στο ΣΕΠ, η μνήμη του Αυγερίδη και των σφαγέντων αδελφών μας».
Για τις εξέχουσες αυτές υπηρεσίες του προς την πατρίδα, το 1922 απονεμήθηκε στη Σημαία του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Α’ Τάξεως. Ως ένδειξη ελάχιστης τιμής προς τους νέους εκείνους ανθρώπους, προσκοπικές ομάδες μπορούν να αναλάβουν σχετικές πρωτοβουλίες, αφιερώνοντας κάθε Ιούνιο εκδηλώσεις ανάδειξης της ιερής μνήμης της θυσίας τους. Επίσης, προσκοπικά τμήματα μπορούν να λάβουν ονόματα προσκόπων – θυμάτων της γενοκτονίας για να θυμίζουν στις επόμενες γενιές την ηρωική θυσία των Προσκόπων του Αϊδινίου και της Ιωνίας.
Δεκάδες οδοί και πλατείες σε όλη τη χώρα φέρουν το όνομα των προσκόπων του Αϊδινίου, ενώ σε πολλές τοποθεσίες έχουν ανεγερθεί στη μνήμη τους καλαίσθητα μνημεία. Σημαντικά έργα του λόγου και της Τέχνης και εκδηλώσεις τιμής φορέων και συλλόγων θα μας θυμίζουν πάντοτε τη μεγάλη ψυχή τους και την ηρωική θυσία τους στο Αϊδίνι, τον μαρτυρικό Ιούνιο του 1919.
Αιωνία η μνήμη τους
Η αναφορά στη σφαγή των προσκόπων του Αϊδινίου στην ταινία «Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου Μπουλμέτη:
Πηγές:
– Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, sep.org.gr
– Γιάννης Καψής, «Χαμένες Πατρίδες»
– Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας, 16 Ιουνίου 2015, enosivourlioton.gr
– Στρ. Μπαλάσκας, «101 χρόνια από τη θυσία των προσκόπων στο Αϊδίνι», 17.06.2020, stonisi.gr
– Θεοφάνης Μαλκίδης, «Πρόσκοποι και Γενοκτονία στο Αϊδίνιο, στα Σώκια και την Κάτω – Παναγιά της Μικράς Ασίας», malkidis.blogspot.com
– Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, http://hdl.handle.net/11641/1737
– Σύλλογος Κάτω Παναγιάς Μικράς Ασίας, «Πενήντα χρόνια του ξεριζωμού» (1922-1972)
– Η ιστορική θυσία των προσκόπων στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας, iellada.gr
– http://www.proskopos.com/mikrasia.html