Όταν μιλάμε για τη «Συνθήκη της Λωζάννης» Ιούλιος 1923, αναφερόμαστε σε ένα σύνολο νομικών κειμένων, τα οποία περιλαμβάνουν, αυτή καθαυτή τη Συνθήκη με 143 άρθρα, καθώς και 17 συναφείς Συμβάσεις, Δηλώσεις και Πρωτοκόλλα. Όλα μαζί, η Ελλάδα τα επικύρωσε με το Νομοθετικό Διάταγμα «Περί Κυρώσεως της εν Λωζάννη συνομολογηθείσης Συνθήκης περί ειρήνης» (ΦΕΚ 238Α/25-8-1923).
Με αυτή τη Συνθήκη, διευθετήθηκαν δυο κύρια θέματα (σύνορα Ελλάδος – Τουρκίας και καθεστώς μουσουλμάνων στη Θράκη και χριστιανών στην Κωνσταντινούπολη – μειονοτήτων).
Οι Μεγάλες Δυνάμεις, για τη σύνταξή της, δυστυχώς προτίμησαν την ευκολία που τους προσέφεραν οι οροσειρές και τα ποτάμια παρά τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία. Επίσης, πίστευαν ότι δίνοντας στην Τουρκία την Ανατολική Θράκη με τα Στενά και στην Ελλάδα τη Δυτική Θράκη με το Αιγαίο, θα εξασφάλιζαν μια βιώσιμη ισορροπία δυνάμεων.
Και πράγματι, επί 50 χρόνια (Ιούλιος 1923 – Ιούνιος 1973) υπήρξε μια βιώσιμη ισορροπία στο Αιγαίο και τη Θράκη ακόμη κι όταν στην Τουρκία υπήρξαν γεγονότα (1955 και 1964) σε βάρος των Ελλήνων.
Όμως, από το καλοκαίρι του 1973, στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, ξεκίνησε μια περίοδος, που συνεχίζεται και σήμερα, με εντάσεις, προβλήματα και κρίσεις. Μάλιστα, υπήρξαν τέσσερις κρίσεις στο Αιγαίο (1976 με το ΧΟΡΑ, 1987 με το ΣΙΣΜΙΚ, 1996 με τα ΙΜΙΑ και 2020 με το Oruc Reis) που έφεραν τις δυο χώρες στο χείλος του πολέμου.
***
Τον Ιούνιο του 1973, για πρώτη φορά, ξεκινούν εργασίες εξόρυξης πετρελαίου, μέσα στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στη ζώνη των 6 νμ, στη θέση Πρίνος, δυτικά της Θάσου. Το κοίτασμα του Πρίνου είναι ενεργό μέχρι και σήμερα. Ο σχεδιασμός ήταν να ακολουθήσει εξόρυξη και από το τεράστιο κοίτασμα στην περιοχή Μπάμπουρα, νότια της Θάσου λίγο έξω από τη ζώνη των 6 νμ. κάτι όμως που απαιτούσε την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων πέραν των 6 νμ.
Έτσι, τον Οκτώβριο του 1973, με το άρθρο 139 του Ν.Δ 187/1973 περί Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου – ΚΔΝΔ (ΦΕΚ 261 Α/ 3-10-1973) επικαιροποιούνται τα χωρικά μας ύδατα στα 6 ναυτικά μίλια (1ν.μ = 1852 μ) όπως είχαν καθοριστεί με τον Α.Ν 230/1936 και προστίθεται η δυνατότητα επέκτασής τους (χωρίς να προσδιορίζεται το μέγεθος του εύρους), με έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Η δυνατότητα, που έδινε το άρθρο 139 του Ν.Δ 187/1973, για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, δυστυχώς, δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί καθώς στις 8 Οκτωβρίου (πέντε μέρες μετά τη δημοσίευση του Ν.Δ.187/1973) είχαμε την πτώση της Κυβέρνησης Γ. Παπαδόπουλου, η οποία είχε επεξεργαστεί το Ν.Δ και την άνοδο της κυβέρνησης Σ. Μαρκεζίνη.
Το καλοκαίρι του 1975, ακριβώς ένα χρόνο μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και συνάμα την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, ακυρώνεται η Σύμβαση του 1969 {Ν.Δ 462/1969 (ΦΕΚ 67Α/21-3-1970)}, η οποία περιελάμβανε εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων σε όλο το Θρακικό πέλαγος, σε Θάσο, Σαμοθράκη και Ζουράφα και συνομολογείται νέα {Νόμος 98/1975 (ΦΕΚ 161Α/1-8-1975)} η οποία δεν αναφερόταν πλέον στο Θρακικό αλλά, … εις συγκεκριμένην θαλάσσιαν περιοχήν του Θρακικού, Δυτικώς της νήσου Θάσου γνωστήν ως «Ανακάλυψις ΠΡΙΝΟΣ» …
Οι ελληνικές κυβερνήσεις για πολλά χρόνια «έθαψαν» το θέμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων και το «ξέθαψαν» 48 χρόνια μετά όχι όμως για το Αιγαίο αλλά για το Ιόνιο οπότε και ψηφίστηκε ο Νόμος 4767/2021 (ΦΕΚ 9 Α/21- 01- 2021) για την επέκταση από τα 6 στα 12 ν.μ, στο Ιόνιο, από το βορειότερο σημείο της Περιφέρειας Ιονίων νήσων μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.
Το ελληνικό πετρέλαιο ήταν αυτό που «ξύπνησε» την Τουρκία και έτσι άρχισε ο «πόλεμος του Αιγαίου». Το Νοέμβριο του 1973, στην εφημερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας δημοσιεύτηκε χάρτης που περιελάμβανε θαλάσσιες περιοχές που εθεωρούντο ελληνική υφαλοκρηπίδα και τις παραχωρούσε στην Τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίων.
Την ιδία περίοδο, που η Τουρκία ξυπνούσε, η πατρίδα μας έμπαινε σε βαθιά εσωτερική πολιτική κρίση που διήρκησε μέχρι την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Ειδικότερα:
Το Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1973 είχαμε την εξέγερση των φοιτητών της Νομικής με κατάληψη της Σχολής.
Στις 23 Μαΐου 1973, είχαμε το κίνημα του Ναυτικού, όπου 207 συνολικά αξιωματικοί και υπαξιωματικοί προέβηκαν σε μια στασιαστική προσπάθεια για την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος. Παρότι το κίνημα είχε αρχίσει να σχεδιάζεται από δημοκράτες αξιωματικούς στα 1969, τελικά προδόθηκε μια ημέρα πριν την εκδήλωσή του και καταπνίγηκε εν τη γενέσει του. Η αντίδραση της δικτατορίας υπήρξε άμεση, με σύλληψη όλων σχεδόν των μυημένων στο κίνημα, πολλοί εκ των οποίων βασανίσθηκαν απάνθρωπα, όπως ο απόστρατος τότε ταγματάρχης Σπύρος Μουστακλής τον οποίον κατέστησαν ανάπηρο.
Δυο μέρες μετά την καταστολή του κινήματος, το αντιτορπιλικό «Βέλος» (με πλήρωμα συνολικά 270 άνδρες) στο οποίο κυβερνήτης ήταν ο εκ των πρωτεργατών του κινήματος, πλωτάρχης τότε Νίκος Παππάς, εγκατέλειψε το σχηματισμό που μετείχαν σε άσκηση του ΝΑΤΟ και προσορμίσθηκε στο λιμένα του Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, όπου 7 αξιωματικοί και 25 υπαξιωματικοί ζήτησαν πολιτικό άσυλο από τις ιταλικές αρχές, το οποίο ύστερα από πολυήμερη ταλαιπωρία, τους παραχωρήθηκε. Οι φυγάδες αξιωματικοί με συνεντεύξεις Τύπου κατέδειξαν διεθνώς τη δυσφορία και την αντίθεση της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού και στρατού στη δικτατορία.
Την 1η Ιουνίου 1973, το δικτατορικό καθεστώς με Συντακτική Πράξη προχωρεί στην κατάργηση της μοναρχίας και εγκαθιδρύει το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.
Στις 12 Ιουνίου 1973, με το Ν.Δ 9/1973, προκηρύσσεται δημοψήφισμα για την έγκριση της πολιτειακής αλλαγής
Στις 29 Ιουλίου 1973, διενεργείται το δημοψήφισμα για την κατάργηση της μοναρχίας και την έγκριση τροποποίησης του Συντάγματος του 1968.
Στις 8 Οκτωβρίου1973, σχηματίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον αρχηγό του Κόμματος Προοδευτικών, Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη. Ήταν ένας από τους λιγοστούς πολιτικούς που δέχτηκαν να συζητήσουν με τον Γ. Παπαδόπουλο για την διάδοχο κατάσταση και αποδέχτηκε να γίνει πρωθυπουργός.
Στις 17 Νοεμβρίου 1973, έχουμε την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Στις 25 Νοεμβρίου 1973, έχουμε την πτώση της κυβέρνησης Σ. Μαρκεζίνη και την άνοδο της κυβέρνησης Αδ. Ανδρουτσόπουλου η οποία έπεσε στις 24 Ιουλίου 1974 με τη εισβολή στην Κύπρο και ανέλαβε η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία αποκατέστησε τη Δημοκρατία και οδήγησε τη χώρα σε δημοκρατικές εκλογές στις 21 Νοεμβρίου 1974.
***
Εδώ και μισό αιώνα έχουμε να κάνουμε με μια Τουρκία η οποία είναι συνεχώς προκλητική και επιθετική. Έχουμε να κάνουμε με μια Τουρκία η οποία συνεχώς δημιουργεί επεκτατικές θεωρίες του τύπου γκρίζες ζώνες, θεωρία της μειωμένης επήρειας, Θάλασσα των νήσων, γαλάζια πατρίδα, αμφισβήτηση του ελληνικού FIR κοκ. Έχουμε να κάνουμε με μια Τουρκία η οποία σε πείσμα του Διεθνούς Δικαίου και της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982), δείχνει όχι μόνο στους Έλληνες αλλά στους Ευρωπαίους και τους Διεθνείς Οργανισμούς ότι αυτή είναι το αφεντικό στο Αιγαίο και στη Ν.Α Μεσόγειο. Και δυστυχώς, η αντίδραση των δευτέρων περιορίζεται σε αμφίσημες δηλώσεις, τήρηση ίσων αποστάσεων και πολιτική Ποντίου Πιλάτου.
Αλεξανδρούπολη Ιούλιος 2023
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)