Επιχείρηση "ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ"
Ανήμερα της «Παναγίας», Κυριακή 15 Αυγούστου 1993
Το καλοκαίρι του 1992 στην Αμπχαζία (αυτόνομη δημοκρατία της Γεωργίας, με πρωτεύουσα το Σουχούμι), ξέσπασαν πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων της Γεωργίας και αυτονομιστικών δυνάμεων της Αμπχαζίας. Εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου, περίπου 1500 Ελληνοπόντιοι είχαν εγκλωβιστεί στην περιοχή και βρέθηκαν στο έλεος των μαχών, ζητώντας βοήθεια από την Ελληνική Πολιτεία. Η παροχή βοήθειας από ξηράς και αέρος ήταν αδύνατη. Τα πέριξ του Σουχούμι αεροδρόμια είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές και ο αριθμός των εγκλωβισμένων ξεπερνούσε τους 1.000. Συνεπώς, η δια θαλάσσης παροχή βοήθειας με πλοίο ήταν μονόδρομος.
Η απόφαση, πάρθηκε περί τα τέλη του Ιουλίου ’93, όταν κλιμάκιο από την Ελληνική πρεσβεία της Μόσχας, το ΓΕΕΘΑ και το ΕΙΥΑΠΟΕ - Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής Απoκατάστασης Αποδήμων Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων, βρέθηκε στο εμπόλεμο Σουχούμι.
Μια άκρως απόρρητη επιχείρηση με τη συμβολική ονομασία "ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ" και κόστος που θα ξεπερνούσε τις 100.000.000 δραχμές, είχε ξεκινήσει με Πολιτική υπεύθυνη την Υφυπουργό Εξωτερικών Βιργινία Τσουδερού (1924-2018) και Στρατιωτικό επικεφαλή της επιχείρησης τον αείμνηστο Πλοίαρχο Π.Ν Βασίλη Ντερτιλή (1949-2012) ο οποίος με κλιμάκιο κομάντος είχε μεταβεί αεροπορικώς στο Σουχούμι για να προετοιμάσει την επιχείρηση . Από πλευράς Λιμενικού Σώματος στο πλοίο σε όλο τον πλου επέβαινε ο Πλωτάρχης Λ.Σ Σωτήρης Ζεϊμπέκης.
Για την υλοποίηση της επιχείρησης ναυλώθηκε το Ε/Γ-Ο/Γ πλοίο "VISCOUNTESS M" της εταιρείας MARLINES με πλοίαρχο τον Καπετάν Γιώργη Σαμιωτάκη (1939-2022) που τότε, με σημαία Κύπρου, εκτελούσε ταξίδια στη γραμμή Ελλάδα - Ιταλία.
Στο λιμάνι του Πειραιά το "VISCOUNTESS M" φόρτωσε ελληνική ανθρωπιστική βοήθεια. Εκτός από το κανονικό του πλήρωμα επιβιβάστηκαν και στελέχη του ΓΕΕΘΑ, πεζοναύτες, βατραχάνθρωποι και νοσηλευτικό προσωπικό από το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Στον Πειραιά, το πλοίο «βαπτίστηκε» ελληνικό, ύψωσε την ελληνική σημαία και οι επιβιβασθέντες σε αυτό στρατιωτικοί έφεραν πολιτική περιβολή ως μέλη του πληρώματός του με «εικονικά» ναυτικά φυλλάδια.
Η υλοποίηση ανήμερα της «Παναγίας», Κυριακή 15 Αυγούστου 1993
Ανήμερα της «Παναγίας», Κυριακή 15 Αυγούστου 1993, το "VISCOUNTESS M" κατέπλευσε στο φλεγόμενο - εμπόλεμο Σουχούμι. Εκφόρτωσε την ανθρωπιστική βοήθεια και αμέσως με τάξη αλλά και ταχύτητα επιβιβάστηκαν ασφαλώς σε αυτό 1013 ομογενείς αφού προηγήθηκε προξενικός, τελωνειακός και αστυνομικός έλεγχος. Το βράδυ της ίδιας μέρας απέπλευσε για την Αλεξανδρούπολη.
Το πρωί 18 Αυγούστου 1993, στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, τιμητικό Άγημα και η Β. Τσουδερού υποδέχτηκαν τους 1013 ομογενείς που αποβιβάστηκαν και γράφτηκε ο επιτυχής επίλογος της επιχείρησης "ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ".
Στην Αλεξανδρούπολη αποβιβάστηκαν και όλοι οι στρατιωτικοί αφού έγινε πράξη απόλυσής τους στα ναυτικά φυλλάδια και με C-130 της Π.Α επέστρεψαν στην Αθήνα.
Οι διεργασίες στην Αλεξανδρούπολη
Για τις ανάγκες του διαβατηριακού και τελωνειακού ελέγχου, είχε στηθεί στο λιμάνι ένα συγκρότημα τριών συνεχόμενων αποθηκών, τύπου «τολλ» οι οποίες μετά από μερικά χρόνια κατεδαφίστηκαν γιατί εμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία του. Άλλωστε, οι αποθήκες αυτές δεν εξυπηρέτησαν σε κάτι καθώς οι 1013 ομογενείς είχαν πάρει μαζί τους μόνο τα άκρως απαραίτητα.
Στην Αλεξανδρούπολη, με την απόφαση για την υλοποίηση της επιχείρησης, υπήρξε έντονη κινητικότητα και λειτούργησαν υπηρεσίες του ΕΙΥΑΠΟΕ (1991-2002).
Η Υφυπουργός Εξωτερικών Βιργινία Τσουδερού και ο Πρόεδρος του ΕΙΥΑΠΟΕ Γεώργιος Ιακώβου, συμμετείχαν σε ορισμένες από τις συσκέψεις, των εμπλεκομένων Φορέων, που γίνονταν στη Νομαρχία Έβρου.
Κατά τη διάρκεια του πλου, από τον Πειραιά στο Σουχούμι και από το Σουχούμι στην Αλεξανδρούπολη, υπήρχε τακτική επαφή μεταξύ κλιμακίων κέντρου, πλοίου και Αλεξανδρούπολης με τα τηλεπικοινωνιακά μέσα του πλοίου καθώς και ένα σύστημα δορυφορικής επικοινωνίας INMARSAT που είχε εφοδιαστεί από την Ελλάδα η ομάδα του Β. Ντερτιλή και όλα εξελίχθηκαν ομαλά.
Ο οικισμός Παλαγία
Στην Παλαγία (Δάμνια - Δάμια), έναν οικισμό τρία χιλιόμετρα βόρεια από τον αστικό ιστό της Αλεξανδρούπολης, εκεί που πριν από 70 χρόνια είχαν εγκατασταθεί οι Έλληνες του Πόντου μετά τη Γενοκτονία, αυτή τη φορά, τον Αύγουστο του 1993 άρχισαν να εγκαθίστανται οι παλιννοστούντες – νεοπρόσφυγες.
Μέχρι και τα ‘’λυόμενα’’ που είχαν χρησιμοποιηθεί για τους σεισμόπληκτους της Καλαμάτας (1986) επιστρατεύτηκαν για τις ανάγκες τους. Ο φτωχός οικισμός, μέσα σε λίγα χρόνια, μετατράπηκε σε αξιοζήλευτο προάστιο. Οι σύγχρονες πλέον κατοικίες στεγάζουν τα όνειρα των νεοπροσφύγων, αυτών που θέλησαν να μείνουν στην Παλαγία, καθώς αρκετοί εξ αρχής έφυγαν και φιλοξενηθήκαν σε συγγενικά τους πρόσωπα σε διάφορες πόλεις.
Στην Παλαγία με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αλεξανδρούπολης το 2019 εγκρίθηκε η ονοματοδοσία των δρόμων της και μέσα από τις ονομασίες όπως, Πόντου, Στράβωνος, Νικοπόλεως, Οινόης, Μητροπολίτου Χρυσάνθου, Αργοναυτών, Αμασείας, 19ης Μαΐου κλπ, ο Πόντος ζει !!!
Επίλογος
Η επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας" μεταδόθηκε από διεθνή ΜΜΕ, μπήκε στη διεθνή βιβλιογραφία και εξύψωσε το κύρος της Ελλάδας, στην Ομογένεια και στους Διεθνείς Οργανισμούς αφού, λίγο αργότερα, στις 27 Σεπτεμβρίου 1993, το Σουχούμι καταλήφθηκε μέσα σε λουτρό αίματος από τους Αμπχάζιους.
Η επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας" στηρίχτηκε στη σθεναρή θέληση της τότε κυβέρνησης, την τόλμη, την πρωτοβουλία και το σχεδιασμό των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων. Για την υλοποίηση της υπήρξαν πολλά εμπόδια που όμως ξεπεράστηκαν. Πέτυχε χωρίς να σημειωθεί το παραμικρό λάθος ή ατύχημα.
Όμως, πιστεύω ότι δεν είναι τυχαίο ότι η κύρια επιχείρηση έγινε ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που τιμά και ευλαβείται όλη η Ορθόδοξη Ελλάδα.
Η Παναγία μας για μια ακόμη φορά προστάτεψε τον Ελληνισμό.
Αλεξανδρούπολη Αύγουστος 2023
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
( Λιμενάρχης Αλεξανδρούπολης τον Αύγουστο του 1993 )