Το δράμα της Ελλάδας στην Κατοχή, μέσα από μια φωτογραφία.
1943, Αμαριανό της επαρχίας Πεδιάδος, κοντά στο Καστέλλι του Ηρακλείου. Δύο Κρητικόπουλα λιπόσαρκα, ρακένδυτα, ξυπόλυτα, με θλιμμένο ύφος. Πρόκειται για δύο αδέλφια, τον Φραγκίσκο (14 ετών - φαίνεται κάτω από 10!)) και την Αρτεμισία Ανδριανάκη ( 7 ετών - φαίνεται το πολύ 5!), παιδιά του Αντώνη Ανδριανάκη και της Αικατερίνης Ψαράκη -Ανδριανάκη, της θρυλικής Μενεγίνας της Εθνικής Αντίστασης.
Η Αικατερίνη Ψαράκη ήταν αδελφή του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Κυριάκου Ψαράκη (Ψαροκυριάκου), που ήταν ενταγμένος στην ομάδα του Μανώλη Μπαντουβά από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής. Η ίδια ήταν εμπειρική γιατρός και θεράπευε όποιον είχε ανάγκη των υπηρεσιών της, ενώ ήταν και μέλος της Αντίστασης.
Οι Γερμανοί την συνέλαβαν, τη βασάνισαν με φρικτό τρόπο, χωρίς όμως να της αποσπάσουν την παραμικρή πληροφορία. Στο τέλος, ελλείψει στοιχείων, την άφησαν σε τραγική κατάσταση. Οι χωριανοί και οι συγγενείς της περιποιήθηκαν τα τραύματά της και την μετέφεραν στο Πανάνειο Νοσοκομείο Ηρακλείου, όπου και πέθανε το καλοκαίρι του 1943.
Η ηρωίδα Αικατερίνη Ψαράκη -Ανδριανάκη άφησε οκτώ παιδιά ορφανά, μεταξύ των οποίων τους εικονιζόμενους Φραγκίσκο και Αρτεμισία. Η φωτογραφία αυτή ελήφθη λίγο καιρό μετά το θάνατο της μητέρας τους και είναι χαρακτηριστική της εξαθλίωσης των παιδιών της Κατοχής, ιδίως των ορφανών!
Ένα ακόμη παιδί της ηρωίδας, η Ζαμπία, δούλεψε 35 χρόνια στα ξενοδοχεία του νόμου Λασιθίου, όπου οι πελάτες ήταν κυρίως Γερμανοί. Και, όπως εξομολογήθηκε στον Γιώργο Καλογεράκη, δεν μπορούσε να το αντέξει!..
Όμως το δράμα δεν τελειώνει εδώ: ο Αντώνης Ανδριανάκης, σύζυγος της Αικατερίνης Ψαράκη, είχε δύο παιδιά από τον πρώτο γάμο του (η γυναίκα του Ειρήνη είχε πεθάνει), τη Σοφία και τη Μαρία. Η Μαρία είχε παντρευτεί στα Σκούρβουλα και δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από το γερμανικό στρατό κατοχής τον Αύγουστο του 1944!
Η φωτογραφία αυτή δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα στην Κρήτη και σ' όλη την Ελλάδα. Και δείχνει τι τράβηξαν οι επιζώντες της Κατοχής - και ιδίως τα ορφανά.
Όταν λοιπόν ο απερχόμενος Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Δρ. Έρνστ Ράινχελ δηλώνει ότι "έπειτα από 78 χρόνια δεν είναι παραγωγικό να βγάζει κανείς την ιστορία από το συρτάρι" προσβάλλει κατάφωρα τη μνήμη των θυμάτων της γερμανικής ναζιστικής θηριωδίας και τον τιτάνιο αγώνα επιβίωσης των επιζώντων.
Των παιδιών στο Αμαριανό, τ' Ανώγεια, τον Σάρχο, τη Δαμάστα, το Μάραθος, τον Σοκαρά, τον Αλικιανό και το Σκηνέ, την Καλή Συκιά, τον Αβδελλά, τα χωριά του Κέντρους, την Κάντανο, το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, το Κομμένο, τη Μουσιωτίτσα, τον Καταρράκτη, τους Πύργους, το Μεσόβουνο και την Ερμακιά Εορδαίας, τα Κερδύλλια, την Υπάτη, τα χωριά της Βιάννου και της Ιεράπετρας και τόσων άλλων μαρτυρικών τόπων που, όπως ο πατέρας μου και τα αδέλφια του,, φόρεσαν παπούτσια, επτά ολόκληρα χρόνια μετά το τέλος της Κατοχής και πανωφόρι όταν πήγαν στο στρατό!...
Αλλά προσβάλλει τη μνήμη και όσων αντιστάθηκαν στον ναζισμό και τον φασισμό, όπως η Αικατερίνη Ψαράκη -Ανδριανάκη, και θυσιάζοντας τη ζωή τους συνέβαλαν στην συντριβή του Άξονα και την απελευθέρωση και της ίδιας της Γερμανίας από τον χιτλερικό ζυγό, κάτι που ο Μανώλης Γλέζος ζητούσε από τη δημοκρατική Γερμανία να μη λησμονεί.
Ας γνωρίζει ο Δρ. Ράινχελ και ο αντικαταστάτης του ότι δεν θα υποχωρήσουμε αν δεν δικαιωθούμε!
Θερμές ευχαριστίες στον Δρ. Γιώργο Καλογεράκη για τα πολύτιμα στοιχεία που μου έδωσε. Μάλιστα ο Γιώργος έχει λάβει συνεντεύξεις από τον Φραγκίσκο και τη Ζαμπία Ανδριανάκη. Θερμές ευχαριστίες στους κατοίκους του Αμαριανού για την συγκλονιστική εκδήλωση την προηγούμενη Κυριακή, που θα μου μείνει αξέχαστη!
Ανυποχώρητος αγώνας για Μνήμη και Δικαιοσύνη!
Αριστομένης Συγγελάκης