ΜΝΗΜΗ ΗΡΩΩΝ ΕΟΚΑ : 2 Σεπτεμβρίου 1958 : ΚΑΡΥΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ ΗΛΙΑΣ, ΠΙΤΤΑΣ ΦΩΤΗΣ, ΣΑΜΑΡΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ.
Η Μάχη του Λιοπετριού.
Ο Κάρυος Ανδρέας γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου 1926 στο χωριό Αυγόρου της επαρχίας Αμμοχώστου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού του και εργάστηκε ως γεωργός. Ήταν ιδιαίτερα φιλομαθής και κατάφερε παρόλες τις οικονομικές δυσκολίες της φτωχής και πολυμελούς αγροτικής του οικογένειας, να αποκτήσει αρκετές γνώσεις σε πολλούς τομείς με μαθήματα δι’ αλληλογραφίας. Ήταν παντρεμένος με την Δέσποινα Κάρυου και πατέρας δυο παιδιών του Παναγιώτη και της Ανδρούλας. Συνδικαλιστικό στέλεχος της ΠΕΚ και της ΣΕΚ μυήθηκε προεπαναστατικά στον Αγώνα και με την έναρξή του την 1η Απρίλη του 1955 πήρε μέρος στην επιχείρηση αποκοπής καλωδίων κοντά στο χωριό του και τον θάνατο του πρώτου Ήρωα της ΕΟΚΑ τον Μόδεστο Παντελή. Στην προσπάθειά του να σηκώσει τον νεκρό Μόδεστο υπέστη και ίδιος σοβαρά εγκαύματα. Συνελήφθη αρκετές φορές για την δράση του μένοντας κρατούμενος στα μπουντρούμια της Πύλας. Κατάφερε όμως να αποδράσει και να συνεχίσει την δράση του στην περιοχή του. Ικανός, δραστήριος με εθνικές και θρησκευτικές ευαισθησίες ξεχώριζε για τον ήθος του, τον αγωνιστικό παλμό και την αγάπη του στο Θεό, την Κύπρο και την Ελλάδα. Ήταν υπεύθυνος της ΕΟΚΑ στη περιοχή Αυγόρου. Ο Παπακυριακού Ηλίας γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1938 στο χωριό Λυθράγκωμη στης επαρχίας Αμμοχώστου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού και μαθητής της Ε’ Γυμνασίου Αμμοχώστου μυήθηκε στην ΕΟΚΑ. Γρήγορα καταζητήθηκε για τη δράση του και άρχισε να κρύβεται. Του ανέθεσαν τον υποτομέα της Άσκειας(Άσσιας) τον Μάρτη του 1957 και των γύρω χωριών. Κατάφερε να αποσπάσει όπλα για την Οργάνωση από το γαλλικό απόσπασμα που είχε στρατοπεδεύσει στην Κύπρο μετά την επέμβαση στο Σουέζ. Το καλοκαίρι του 1958 με τις τουρκιές επιθέσεις κατά των Ελλήνων οργάνωσε πολιτοφυλακή για την προστασία των χωριών Βιτσάδας- Μαραθόβουνο. Την ίδια περίοδο στις 31 Ιουλίου 1958 μαζί μ’ ένα συναγωνιστή του καθώς πηγαίναν προς τον Μαραθόβουνο έπεσαν σε αγγλική ενέδρα αντάλλαξαν, πυροβολισμούς κι ο Ηλίας τραυματίστηκε ελαφρά στο πόδι. Κατέφυγαν στην ομάδα του Φώτη Πίττα με τον συναγωνιστή του που έφθασε πρώτος να νομίζει ότι ο Ηλίας είχε σκοτωθεί. Παρόλο τον τραυματισμό του πήρε μέρος με την ομάδα του Φώτη Πίττα την 1η Αυγούστου 1958 σε επίθεση κατά των Άγγλων στο χωριό Λύση. Οι Άγγλοι επέβαλαν κατ’ οίκον περιορισμό για δεκαπέντε μέρες στην περιοχή χωρίς να μπορέσουν να εντοπίσουν τον Ηλία Παπακυριακού. Ο Πίττας Φώτης γεννήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1935 στο χωριό Φρέναρος της επαρχίας Αμμοχώστου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού, το Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το Διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Όταν ξεκίνησε ο Αγώνας τελείωνε το Διδασκαλικό Κολέγιο κι αμέσως εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ. Διορίστηκε δάσκαλος στην Άχνα κι εκεί ανέπτυξε σπουδαία δράση. Στις 18 Οκτωβρίου 1957 καταζητήθηκε, κρύφτηκε και στη συνέχεια ανέλαβε την αναδιοργάνωση της ΕΟΚΑ στα χωριά Λύση, Βατιλή και Άσκειας(Άσσιας). Συνελήφθη στην Βατιλή στις 10 Ιανουαρίου 1957 και παρέμεινε κρατούμενος στις φυλακές Αμμοχώστου για 20 μέρες. Εκεί κατέγραψε σ’ ένα ημερολόγιο τα φρικτά βασανιστήρια που πέρασε και τις συνθήκες κράτησής του. Ακολούθως μεταφέρθηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και μετά στην Πύλα. Μαζί με τον Ανδρέα Κάρυο κι άλλους δυο συναγωνιστές κρατούμενους κατάφεραν να δραπετεύσουν στις 19 Μαρτίου 1958 μέσα σε ειδική κρύπτη σε φορτηγό αυτοκίνητο. Μετά τη δραπέτευσή του ορίστηκε υποτομεάρχης στην περιοχή της Λύσης όπου ανέπτυξε πλούσια δράση. Όταν έγινε ο δεκαπενθήμερος κατ’ οίκον περιορισμός απ’ τους Άγγλους στην περιοχή, τον Αύγουστο του 1958 και λόγω των απωλειών που είχαν αποφάσισε με την ομάδα του να μετακινηθούν σε πιο ασφαλές σημείο. Ο Σαμάρας Χρίστος γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1925 στο χωριό Λιοπέτρι της επαρχίας Αμμοχώστου. Πήγε μέχρι την τετάρτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Ήταν παντρεμένος και πατέρας τεσσάρων παιδιών. Είχε μεγάλη αγάπη στα θρησκευτικά βιβλία και την ελληνική ιστορία και μόνος του προσπάθησε να μορφωθεί διαβάζοντας. Έψελνε στην εκκλησία του χωριού του και υπήρξε ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετριού. Μυήθηκε προεπαναστατικά στον Αγώνα και συνδέθηκε με τον Γρηγόρη Αυξεντίου τον Ιανουάριο του 1955. Τον Φεβρουάριο του 1955 ήταν υπεύθυνος της ΕΟΚΑ στο Λιοπέτρι και προσπάθησε να στρατολογήσει όσους μπορούσε περισσότερους για την Οργάνωση στην περιοχή μαζί με τον Ανδρέα Κάρυο και τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Στο σπίτι του έδωσαν τον όρκο τα πρώτα μέλη της ομάδας Λιοπετριού. Στον Αγώνα είχαν συνδρομή και τ’ αδέλφια του. Με την έναρξη του Αγώνα, την 1η Απρίλη 1955, πήρε μέρος στην επίθεση στη Δεκέλεια με υπεύθυνο τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Μετά την επίθεση καταζητήθηκε και επικηρύχθηκε με το ποσό των 5000 λιρών. Άρχισε να κρύβεται και ανέπτυξε σημαντική δράση στο Λιοπέτρι και στα χωριά της περιοχής του. Προς τα τέλη Αυγούστου 1958 ο Φώτης Πίττας υπεύθυνος της Λύσης, ο Ηλίας Παπακυριακού υπεύθυνος της Άσσιας κι ο Ανδρέας Κάρυος υπεύθυνος στην περιοχή Αυγόρου πήραν εντολή από τον τομεάρχη τους Παύλο Παυλάκη να μετακινηθούν για ασφάλεια στα Κοκκινοχώρια περνώντας πρώτα από το Λιοπέτρι για να εκπαιδεύσουν τους αγωνιστές του χωριού και στη συνέχεια να καταλήξουν στο κρησφύγετο που βρισκόταν στην περιοχή του ποταμού του Λιοπετριού. Στο Λιοπέτρι τους υποδέχθηκε ο επικεφαλής Χρίστος Σαμάρας που τους φιλοξένησε σε φιλικό του σπίτι. Την επόμενη μέρα έκαναν την εκπαίδευση στους αγωνιστές και το βράδυ κατέληξαν στο σπίτι που τους φιλοξενούσαν. Γύρω στα μεσάνυχτα πρόσεξαν ότι έρχονταν πολλά αυτοκίνητα από τη Δερύνεια προς το χωριό οπότε αποφάσισαν να μετακινηθούν για ασφάλεια στο κρησφύγετο. Όμως βγαίνοντας από το χωριό συνάντησαν μεγάλο αριθμό στρατιωτών που έριχναν φωτοβολίδες κάνοντας τη νύχτα μέρα. Αντάλλαξαν μερικούς πυροβολισμός και οπισθοχώρησαν. Μαζί τους ήταν κι αδελφός του Χρίστου Σαμάρα, ο Ηλίας και ο Χρίστος Μάστρου. Οι τέσσερις αγωνιστές αναζήτησαν κρυφτούν και κατέληξαν στο σπίτι του Παναγιώτη Καλλή. Ο Ηλίας Σαμάρας ήθελε να μείνει μαζί τους αλλά αυτοί δεν το δέχθηκαν δυο αδέλφια να κινδυνέψουν, ήταν αποφασισμένοι να δώσουν μάχη μέχρι τέλους. Ο Καλλής τους έκρυψε στον αχυρώνα δίνοντάς τους κουβέρτες κι τρόφιμα. Την επόμενη μέρα οι Άγγλοι έβαλαν το χωριό σε κατ’ οίκον περιορισμό, συγκέντρωσαν του άνδρες στο σχολείο κι άρχισαν τις ανακρίσεις με ξυλοδαρμούς. Έκαναν έρευαν μαζί με ειδικά σκυλιά και στον αχυρώνα όμως δεν βρήκαν τίποτα γιατί ήταν πολλά τα άχυρα και μέχρι την οροφή δίνοντας φοβερή κάλυψη στους τέσσερις κρυμμένους αγωνιστές. Επίσης ο Καλλής κατόπιν οδηγιών τους είχε ρίξει πιπέρι στα άχυρα για τους σκύλους. Εκεί που νόμιζαν οι κάτοικοι ότι είχαν τελειώσει τα βάσανά τους νέος γύρος ανακρίσεων και ξυλοδαρμών. Πρέπει από κάπου να είχαν πάρει κάποια πληροφορία. Αργότερα μαθεύτηκε ότι ο Ηλίας Σαμάρας που είχε συλληφθεί βασανίστηκε άγρια, δεν άντεξε κι έδωσε τις πληροφορίες. Τα μεσάνυχτα οι Άγγλοι απέκλεισαν τα πάντα στο χωριό και κινήθηκαν με βαρύ οπλισμό προς το σπίτι του Καλλή. Οι τέσσερις αγωνιστές περικυκλώθηκαν στον Αχυρώνα από ισχυρές δυνάμεις των Άγγλων. Τους φώναζαν να βγουν λέγοντας ότι ξέρουν ποιοι είναι και φώναζαν τα ονόματά τους. Ξημέρωσε και επαναλήφθηκε η ίδια διαδικασία οι τέσσερις αγωνιστές απαντούσαν με μια ριπή κάθε φορά που άκουγαν το όνομά τους. Τότε οι Άγγλοι αποφάσισαν να χαλάσουν τον αχυρώνα και το μεσημέρι ανέβηκαν στη στέγη και προσπάθησαν να βάλουν φωτιά. Δεν τα κατάφερναν κάλεσαν ελικόπτερο που έριξε από ψηλά βενζίνη και εμπρηστικές βόμβες. Ο αχυρώνας λαμπάδιασε. Οι τέσσερις αγωνιστές δεν είχαν άλλη επιλογή από την έξοδο κι ότι γίνει. Βγήκαν πρώτοι ο Κάρυος και ο Σαμάρας ρίχνοντας με τα όπλα τους κι έπεσαν νεκροί από τα πυρά των Άγγλων. Ακολούθησε ο Φώτης Πίττας που κατάφερε να ξεφύγει αρχικά να βγει στο δρόμο κα να τον σκοτώσει ακροβολιστής και ο Ηλίας Παπακυριακού έμεινε στον αχυρώνα πυροβολώντας τους Άγγλους από μια τρύπα κι εκεί τον βρήκε τον θάνατος. Για τον ηρωικό θάνατο των αγωνιστών Ανδρέα Κάρυου, Ηλία Παπακυριακού, Ξάνθου Σαμάρα και Φώτη Πίττα, στην επική μάχη στον αχυρώνα του Λιοπετριού, το δεύτερο «Χάνι της Γραβιάς» της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ έγραψε στα απομνημονεύματα του Αγώνα τα εξής συγκινητικά λόγια: «Αυτή η ονομασία αρμόζει εις μιαν των επικωτέρων μαχών εξ όσων έχει δώσει η ΕΟΚΑ, η οποία έλαβε χώραν εις ένα αχυρώνα του χωρίου ΛΙΟΠΕΤΡΙ την 2αν Σεπτεμβρίου 1958 μεταξύ Αγγλικού στρατού και τεσσάρων γενναίων μαχητών της ΕΟΚΑ, των Ανδρέα Κάρυου, Φώτη Σταύρου Πήττα(διδάσκαλου), Ηλία Παπακυριακού και Ξάνθου Σαμάρα. Η δράσις και των τεσσάρων ήτο πλουσιωτάτη. Εις την Οργάνωσιν κατετάγησαν μεταξύ των πρώτων. Είναι πολύ δύσκολο εις εμέ να ξεχωρίσω μεταξύ των τεσσάρων αυτών παλληκαριών ποιος ήτο ο γενναίος των γενναίων, διότι και οι τέσσερες συνηγωνίσθησαν την στιγμήν εκείνη ποίος θα πέθαινε γενναιότερον. Μεταξύ των υπήρξεν ο αγωνιστικός, ο ψυχικός σύνδεσμος, αλλά και ο φιλικός δεσμός, όστις τους συνέδεε και προ του αγώνος της ΕΟΚΑ, στοιχεία τα οποία εχρησίμευσαν δια να σφυρηλατηθή το αίσθημα του καθήκοντος προς την Πατρίδα, η αλληλεγγύη και η μεταξύ των συναδέλφωσις. Ο ηρωικός θάνατός των με συνεκίνησε βαθύτατα, υφ άς συνθήκας συνετελέσθη, αλλά και με υπερηφάνειαν, ως αρχηγός, τον κατεχώρησα εις τας σελίδας της ιστορίας της ηρωικής ΕΟΚΑ, διότι έδειξε, ποία στοιχεία περικλείει η Οργάνωσις… «των τρομοκρατών»!! και από ποία υψηλά ιδεώδη ενεφορούντο οι αναγνώσται της. Παρ’ όλον τον ψυχικόν πόνον, που ησθάνθημεν όλοι οι Έλληνες, ο θάνατός των μας ενέπλησε εθνικής υπερηφανείας, διότι με τέτοιους αγωνιστάς, ο αγών μας θα εκερδίζετο οπωσδήποτε. Εις τον τόπον που έπεσαν, εις τον ταπεινόν «αχωρώνα» του Λιοπετριού, θα στηθή ασφαλώς καλλιμάρμαρον μνημείον το οποίον θα συμβολίζη το δεύτερο «Χάνι της Γραβιάς», της νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας»
Πηγή
Σπύρου Δημητρίου ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ ΜΝΗΜΑΤΑ. Εκδόσεις Πελασγός Αθήνα 2023