Θεοφάνης Μαλκίδης : Ιωάννης Φαρμάκης – Ο Βλατσιώτης–Μακεδόνας φιλικός και οπλαρχηγός της ελληνικής επαναστάτης

«Ο Γιάννης Φαρμάκης ήταν ένας λαμπρός στρατιωτικός. Η παλικαριά και το θάρρος του τον έκαναν να ξεχωρίζει. Όλοι μιλούσαν για έναν θρυλικό άντρα με σπουδαίες ικανότητες στα πεδία των μαχών» [1: Σελ 29].

Ο Ιωάννης Φαρμάκης γεννήθηκε στο Μπλάτσι, σημερινή Βλάστη, του δήμου Εορδαίας της Δυτικής Μακεδονίας το έτος 1772. Ήταν γιος του Γεώργιου Φαρμάκη, εύπορου κτηνοτρόφου και δημογέροντα, που διατηρούσε δικό του αρματολίκι στην περιοχή. Νεαρός ακόμη ο Ιωάννης Φαρμάκης ανέλαβε την αρχηγία στο αρματολίκι και έγινε γνωστός στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων ως ένας από τους γενναιότερους οπλαρχηγούς, καθώς ανέπτυξε εκεί έντονη επαναστατική δράση.

Το έτος 1795 ο Ιωάννης Φαρμάκης συμμετείχε στον ρωσοτουρκικό πόλεμο συνεργαζόμενος με τον Θεσσαλό αρματολό και επαναστάτη Ευθύμιο Βλαχάβα, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα τον συναντάμε στα Επτάνησα αγωνιζόμενο στο πλευρό των Ρώσων για την εκδίωξη των Γάλλων. Επιπλέον, το 1804 με την έναρξη της επανάστασης των Σέρβων ήταν παρών πλάι στον Σέρβο αρματολό Βέλικο Πέτροβιτς.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο Ιωάννης Φαρμάκης αποτέλεσε ενεργό μέλος της σύσκεψης των οπλαρχηγών της Ρούμελης στη Λευκάδα (1807) που υλοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Ιωάννη Καποδίστρια. Έναν χρόνο αργότερα, ύστερα από επίσκεψή του στη Βλάστη, έφτασε στον Όλυμπο, για να συμμετάσχει ενεργά στην επανάσταση που ξεκίνησε εκεί. Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι μέχρι το 1812 αποτελούσε μέγιστη απειλή των Τούρκων σε όλη τη Μακεδονία.

Θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναφερθεί ότι τον Γενάρη του 1815 ο Ιωάννης Φαρμάκης γνώρισε τον Νικόλαο Σκουφά, έναν από τους τρεις εμπνευστές και ιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας, που τότε έκανε τα πρώτα της βήματα. Αμέσως ταυτίστηκε με τον ιερό αγώνα που απέβλεπε στον ξεσηκωμό των ραγιάδων και την πανεθνική ένοπλη εξέγερση. Έτσι, το 1817, στην Οδησσό, ο Εμμανουήλ Παπάς, επίσης ιδρυτικό μέλος της φιλικής εταιρείας, μύησε τον Ιωάννη Φαρμάκη στα επαναστατικά σχέδια της οργάνωσης. Σημειώνεται ότι ο Σκουφάς είχε συντάξει μια κατάσταση με έμπιστους άνδρες, την οποία ονόμασε «Αρχή των δώδεκα Αποστόλων». Σε αυτήν, λοιπόν, κατέταξε τον Φαρμάκη στην έβδομη θέση απονέμοντάς του τον βαθμό του «Αρχηγού των αφιερωμένων».

Εν συνεχεία, στα μέσα του 1818 ο Ιωάννης Φαρμάκης έφυγε για το Άγιο Όρος, όπου είχαν μυηθεί πολλοί μοναχοί και πατέρες στη Φιλική Εταιρεία. Εκεί έκανε γνωστό το έργο της οργάνωσης στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ και μύησε νέους αγωνιστές. Το ίδιο έτος ο Ιωάννης Φαρμάκης βρέθηκε στις Σέρρες, όπου διέμενε η οικογένειά του, η γυναίκα και τα παιδιά του. Μαχητική δράση παρουσίασε και εκεί κάνοντας μέλη της Φιλικής Εταιρείας επιφανείς Σερραίους, καθώς και τον Μητροπολίτη και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη Χρύσανθο. Επίσης, ο Ιωάννης Φαρμάκης εργάστηκε ακατάπαυστα στη Θεσσαλονίκη, στη Χαλκιδική και στην Κωνσταντινούπολη.

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι το 1819 ο Ιωάννης Φαρμάκης, βρέθηκε στο Βουκουρέστι κατέχοντας υψηλή δημόσια θέση στην αυλή του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Σούτσου. Στο πλευρό του ήταν ο ξάδελφος και συνεργάτης του Γεωργάκης Ολύμπιος, ένας από τους πιο άξιους συνεργάτες του Αλέξανδρου Υψηλάντη, αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας. Στο Βουκουρέστι ο Ιωάννης Φαρμάκης συνεργάστηκε με υψηλά ιστάμενους φιλικούς και σύναψε, μάλιστα, συμβόλαιο αδελφοποίησης με τον Γρηγόριο Δικαίο – Παπαφλέσσα, ιερέα και κορυφαίο αγωνιστή.

Επιπροσθέτως , πρέπει να γίνει αναφορά στη γνωστή σε όλους δράση του Ιωάννη Φαρμάκη ως οπλαρχηγού στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Με τον ηγέτη της Σερβίας Μίλο Οβρένοβιτς αποφάσισαν να κηρύξουν ταυτόχρονα την επανάσταση κατά της Οθωμανικής αυτοκραστορίας. Ακολούθως, τον Μάρτιο του 1821 ο Ιωάννης Φαρμάκης ύψωσε μαζί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και άλλους φιλικούς τη σημαία της επανάστασης στο Βουκουρέστι.

Με την κήρυξη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία ξεκίνησε νέος κύκλος επιχειρήσεων πάντα κοντά στον Γεωργάκη Ολύμπιο. Έτσι, όταν έφτασαν στη Μολδοβλαχία τα τουρκικά στρατεύματα, τον Σεπτέμβρη του 1821, αμύνθηκαν γενναία και έσπευσαν μαζί να υπερασπιστούν τη Μονή Σέκου και τα ανεκτίμητης αξίας κειμήλια και λείψανά της. Ωστόσο, μετά το ολοκαύτωμα του Γεωργάκη Ολύμπιου στο κωδωνοστάσιο της Μονής, την αρχηγία της άμυνας ανέλαβε ο ίδιος ο Ιωάννης Φαρμάκης. Αν και πληγωμένος, υπερασπίστηκε τη Μονή είκοσι τρεις ημέρες με 350 έγκλειστους έναντι 11000 Τούρκων πολιορκητών.

Οι εχθροί τότε πρότειναν την παράδοσή τους με την υπόσχεση της απόλυτης ασφάλειάς τους. Το οδυνηρό τέλος, που είχε αρχίσει να διαφαίνεται, σε συνδιασμό με την έλλειψη πολεμοφοδίων οδήγησαν τον Φαρμάκη στην αποδοχή της πρότασης. Οι Τούρκοι, όμως, αθέτησαν τον λόγο τους και αποκεφάλισαν όλους τους αγωνιστές πλην του αρχηγού τους. Ο Ιωάννης Φαρμάκης στάλθηκε αλυσοδεμένος στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, αφού βασανίστηκε ανελέητα, αποκεφαλίστηκε στην πλατεία της Πόλης. Ήταν Οκτώβρης του 1821.