Ερντογάν: Μετά την προσέγγιση με την Ελλάδα, το μοναδικό εμπόδιο είναι οι ΗΠΑ
Levent Kenez/Stockholm
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να βρεθεί στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου για την πέμπτη σύνοδο του τουρκοελληνικού Συμβουλίου Υψηλού Επιπέδου Συνεργασίας, εκφράζοντας την ελπίδα ότι η επίσκεψη σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, οι ΗΠΑ εμποδίζουν τη βελτίωση των διμερών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Κατά τη διάρκεια ενημέρωσης Τύπου στις 2 Δεκεμβρίου για δημοσιογράφους κοντά στην κυβέρνησή του, ο Ερντογάν τόνισε τους δεσμούς μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας ενόψει της επερχόμενης επίσκεψής του. Εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τη συνεχιζόμενη προώθηση των εντάσεων, τονίζοντας ότι δεν αρμόζει σε δύο χώρες με τόσο αλληλένδετες ιστορίες να τροφοδοτούνται από διχαστική ρητορική.
Ωστόσο, τα προηγούμενα χρόνια, ο Ερντογάν προειδοποίησε επανειλημμένα την Ελλάδα ότι ένας νεοπαραγόμενος εγχώριος πύραυλος που ονομάζεται Tayfun θα μπορούσε να στοχεύσει την ελληνική πρωτεύουσα, εντείνοντας περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Σε μια ομιλία του στις 11 Δεκεμβρίου 2022, ο Ερντογάν δήλωσε: «Τώρα αρχίσαμε να φτιάχνουμε τους δικούς μας πυραύλους. … Φυσικά, αυτή η παραγωγή τρομάζει τους Έλληνες. Όταν λες «Tayfun», οι Έλληνες φοβούνται και λένε, «Θα χτυπήσει την Αθήνα.» Λοιπόν, φυσικά, θα γίνει», πρόσθεσε.
Ο Ερντογάν τόνισε επίσης τις συνέπειες εάν η Ελλάδα συνεχίσει να συγκεντρώνει όπλα στα νησιά, «μια χώρα όπως η Τουρκία δεν θα είναι θεατής».
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στη Νέα Υόρκη για την 78η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, συναντήθηκε με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο Turkish House (Türkevi) στις 20 Σεπτεμβρίου.
Η αυξημένη επιθετική ρητορική από την Τουρκία κατά της Ελλάδας προήλθε από την αντίληψη της Άγκυρας για αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου κοντά στις ακτές της Τουρκίας. Ο Ερντογάν υπαινίχθηκε με συνέπεια για πιθανές ενέργειες, δηλώνοντας: «Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ όταν είναι η κατάλληλη στιγμή».
«Από την άλλη, ποιος μας προκαλεί; Σε αυτό το σημείο, όταν το εξετάζουμε, ειδικότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες καταβάλλουν προσπάθειες για να μας χωρίσουν», είπε ο Ερντογάν σε δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα.
Ο Ερντογάν επεσήμανε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πούλησαν F-16 στην Τουρκία, αλλά αντίθετα πούλησαν αυτά τα αεροσκάφη στην Ελλάδα, δηλώνοντας ότι αυτό είναι απαράδεκτο.
Η πιο σημαντική πρόκληση για τις προμήθειες της Τουρκίας περιλαμβάνει την απόκτηση νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16 από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την αναβάθμιση του απαρχαιωμένου στόλου της. Το 2021 η αμερικανική κυβέρνηση αφαίρεσε επίσημα την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter λόγω της αγοράς από την Άγκυρα ενός ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 το 2017.
Οι ΗΠΑ αναμένουν επίσης από την Τουρκία να εγκρίνει αμέσως την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ προκειμένου να άρουν τα εμπόδια στον δρόμο της πώλησης των F-16 στην Τουρκία. Η Τουρκία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την πληρωμή που είχε κάνει προηγουμένως για το πρόγραμμα F-35 για την αγορά των F-16, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει σαφήνεια στις διαπραγματεύσεις.
Ο Ερντογάν ανέφερε στους δημοσιογράφους ότι παρά το γεγονός ότι η Τουρκία πλήρωσε για το αεροσκάφος, δεν μπόρεσε να τα αποκτήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, φαίνεται ότι ο Ερντογάν μπέρδεψε σκόπιμα τα κεφάλαια που καταβλήθηκαν στο πρόγραμμα F-35 με την προβλεπόμενη αγορά F-16.
Τον Μάιο του 2022, μετά από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο Ερντογάν επέκρινε δριμύτατα τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος ζήτησε κατά τη διάρκεια ομιλίας στο Κογκρέσο των ΗΠΑ να αρνηθούν οι ΗΠΑ να πουλήσουν δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη F-16 στην Τουρκία.
Οι ΗΠΑ πήραν το μερίδιό τους στην οργή του Ερντογάν καθώς επέκρινε την αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στις γειτονικές χώρες. «Υπάρχουν σχεδόν 10 [αμερικανικές] βάσεις στην Ελλάδα», υποστήριξε. «Ποιος απειλείται από αυτές τις βάσεις; Γιατί δημιουργούνται αυτές οι βάσεις στην Ελλάδα;».
Ο Ερντογάν είχε δηλώσει προηγουμένως ότι η ίδια η Ελλάδα έγινε στρατιωτική βάση των ΗΠΑ.
Ένα infographic που έδωσε στη δημοσιότητα το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu για την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ελλάδα.
Οι υποτιθέμενες στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα αναφέρονται συχνά από τα χρηματοδοτούμενα από την κυβέρνηση τουρκικά μέσα ενημέρωσης και τους εθνικιστικούς κύκλους που υποστηρίζουν την κυβέρνηση. Ισχυριζόμενοι ότι οι αμερικανικές βάσεις στοχεύουν την Τουρκία, οι φιλοκυβερνητικοί εμπειρογνώμονες δίνουν αντικρουόμενους αριθμούς βάσεων.
Ωστόσο, υπάρχει μόνο μία πραγματική αμερικανική βάση στην Ελλάδα, στον κόλπο της Σούδας, την οποία οι ΗΠΑ λειτουργούν από το 1969. Οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν πρόσβαση σε τέσσερις επιπλέον ελληνικές βάσεις σύμφωνα με τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας ΗΠΑ-Ελλάδας (MDCA) που υπεγράφη τον Οκτώβριο 2021 και επικυρώθηκε από το ελληνικό κοινοβούλιο στις 13 Μαΐου.
Κατά τη διάρκεια της ενημέρωσης Τύπου την περασμένη εβδομάδα, ο Ερντογάν είπε ότι ενώ υπάρχουν ορισμένοι τομείς σύγκρουσης και βαθιά ριζωμένα ζητήματα που δεν θα επιλυθούν εν μία νυκτί, υπάρχουν επίσης θέματα όπου μπορούν να βρεθούν γρήγορες λύσεις, ενισχύοντας τη συνεργασία με την Ελλάδα. Δίνοντας έμφαση στις δυνατότητες για την έναρξη μιας νέας εποχής, την τήρηση των δεσμεύσεων και την καλλιέργεια σχέσεων απαλλαγμένων από εξωτερική επιρροή, πιστεύει ότι μπορούν να επιτευχθούν αμοιβαία οφέλη. Ο Ερντογάν υπογράμμισε ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν επικεντρώνεται σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, αλλά υιοθετεί μια στρατηγική «win-win» καθώς ετοιμάζεται να επισκεφθεί την Αθήνα.
Μετά την επανεκλογή του τον Μάιο, ο Ερντογάν σηματοδότησε μια νέα εξωτερική πολιτική με στόχο τη βελτίωση των σχέσεων με χώρες όπου η Τουρκία είχε προηγουμένως αντιμετωπίσει προκλήσεις. Εκτός από τις προσπάθειες με το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο, συμπεριέλαβε και την Ελλάδα σε αυτή την πρωτοβουλία. Τον Σεπτέμβριο, κατά τη συνάντησή του στη Νέα Υόρκη με τον Μητσοτάκη, και οι δύο δήλωσαν συναίνεση για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των δύο εθνών.