Την Παρασκευή, 25 Αυγούστου 2023, ετέθη σε εφαρμογή η Πράξη Ψηφιακών Υπηρεσιών (DSA) της ΕΕ, η οποία ψηφίστηκε πέρυσι. Μεταξύ πολλών άλλων, η DSA υποχρεώνει τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες να αποκλείουν ταχέως παράνομο περιεχόμενο, ρητορική μίσους και τη λεγόμενη παραπληροφόρηση – στοχεύοντας, σύμφωνα με τα λόγια της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, να «διασφαλίσει ότι το διαδικτυακό περιβάλλον παραμένει ένας ασφαλής χώρος».
Οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOP) με περισσότερους από 45 εκατομμύρια μηνιαίως ενεργούς χρήστες πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες από την Παρασκευή- οι μικρότερες πλατφόρμες έχουν προθεσμία μέχρι τον Φεβρουάριο για να συμμορφωθούν. Οι 19 VLOP που ορίστηκαν από την Επιτροπή τον Απρίλιο, περιλαμβάνουν όλα τα μεγάλα ονόματα – Google, Facebook, Instagram, Twitter/X, YouTube και Amazon – καθώς και μικρότερες επιχειρήσεις όπως η Wikipedia, το LinkedIn και το Snapchat.
Η ΕΕ είναι σε ετοιμότητα με ένα επιθετικό καθεστώς επιβολής. Οι VLOPs θα χρηματοδοτήσουν μια μόνιμη ομάδα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παραπληροφόρηση, η οποία θα αποτελείται από περίπου 230 υπαλλήλους, καταβάλλοντας ετήσιο «εποπτικό τέλος» ύψους έως και 0,05% των εσόδων τους. Η ομάδα εργασίας θα διασφαλίζει ότι οι VLOP τηρούν τον μέχρι τώρα εθελοντικό κώδικα πρακτικής της ΕΕ για την παραπληροφόρηση. Οι VLOP πρέπει επίσης να δημοσιεύουν ετήσια αξιολόγηση κινδύνου, που είναι απαιτητή από την Παρασκευή, και να ενεργούν «επιμελώς» για την αφαίρεση μη εγκεκριμένου περιεχομένου. Και αν οι VLOP δεν συμμορφωθούν με αυτές τις επιταγές, μπορεί να τους επιβληθεί πρόστιμο έως και 6% των ετήσιων παγκόσμιων εσόδων τους. Ή μπορεί να υποβληθούν σε έρευνα από την Επιτροπή και ενδεχομένως να τους απαγορευτεί ακόμη και η λειτουργία τους στην ΕΕ συνολικά.
Τον Ιούνιο, ο επίτροπος ψηφιακής πολιτικής της ΕΕ Τιερί Μπρετόν, ο οποίος έχει αυτοαποκληθεί «ο εκτελεστής», ταξίδεψε στη Σίλικον Βάλεϊ για να επιληφθεί του θέματος στην πηγή του. Συναντήθηκε με τον ιδιοκτήτη του Twitter/X, Έλον Μασκ, για να κάνει stress test για τη συμμόρφωσή του με την DSA, καθώς και με άλλα αφεντικά της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένου του διευθύνοντος συμβούλου της Meta, Μαρκ Ζούκερμπεργκ.
Εν τω μεταξύ, οι μικρότερες πλατφόρμες θα ρυθμίζονται από τα επιμέρους κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία πρέπει να δημιουργήσουν εθνικούς συντονιστές ψηφιακών υπηρεσιών έως τον Φεβρουάριο, στο πλαίσιο μιας «πανευρωπαϊκής εποπτικής αρχιτεκτονικής».
Πέρα από αυτή την καθημερινή λογοκρισία, η DSA έχει επίσης ενσωματωμένο έναν «μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων», σύμφωνα με τον οποίο σε περιόδους «έκτακτης κρίσης», η Επιτροπή μπορεί να υποχρεώσει άμεσα τις πλατφόρμες να αφαιρέσουν περιεχόμενο. Η «κρίση» ορίζεται ως «αντικειμενικός κίνδυνος σοβαρής βλάβης της δημόσιας ασφάλειας ή της δημόσιας υγείας στην Ένωση ή σε σημαντικά τμήματά της». Το αν πληρούται αυτό το κριτήριο δεν καθορίζεται από ένα ανεξάρτητο όργανο, ούτε καν από το άβουλο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά από την ίδια την Επιτροπή.
Τι είδους έκφραση αναμένεται λοιπόν να ελέγξει η DSA; Ο περσινός Ενισχυμένος Κώδικας Πρακτικής για την Παραπληροφόρηση ορίζει την παραπληροφόρηση ως «ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο που διαδίδεται με σκοπό την εξαπάτηση ή την εξασφάλιση οικονομικού ή πολιτικού οφέλους και το οποίο μπορεί να προκαλέσει δημόσια βλάβη». Ο κώδικας έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή κατά τη διάρκεια εκλογών και για την «αντιμετώπιση κρίσεων», όπως το COVID και ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Τέτοια μέτρα συχνά πλασάρονται ως αθώα και απολιτικά, απλώς απομακρύνοντας τους χρήστες από τις τρελές συζητήσεις για τους πύργους 5G που προκαλούν COVID ή ακυρώνοντας σκόπιμες ξένες παρεμβάσεις. Αλλά η πραγματικότητα δεν είναι τόσο ρόδινη.
Για να δείτε γιατί, αναλογιστείτε το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO), έναν κόμβο ελέγχου των γεγονότων που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και έχει ως στόχο να «εντοπίσει την παραπληροφόρηση, να ξεριζώσει τις πηγές της ή να αμβλύνει τον αντίκτυπό της». Αυτός ο εντελώς σκοτεινός οργανισμός, ο οποίος φυσικά ισχυρίζεται ότι είναι «ανεξάρτητος» και «αμερόληπτος», είναι ουσιαστικά η απάντηση της ΕΕ στον Μεγάλο Αδελφό. Ξεκίνησε από την Επιτροπή τον Ιούνιο του 2020 με προϋπολογισμό 13,5 εκατομμυρίων ευρώ και συντάσσει εκθέσεις σχετικά με τον διαδικτυακό διάλογο σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν τακτικές «ενημερωτικές εκθέσεις ελέγχου των γεγονότων», «εκθέσεις παραπληροφόρησης» για συγκεκριμένες χώρες και «έγκαιρες προειδοποιήσεις» σχετικά με τις προβλεπόμενες τάσεις παραπληροφόρησης, ώστε να τις «προλάβουμε». Το «prebunking», εξηγεί μια παρουσίαση του EDMO, είναι «η διαδικασία αποκάλυψης των ψεμάτων … πριν αυτά χτυπήσουν».
Η δραστηριότητα του EDMO καταδεικνύει πόσο κυνικά αναπτύσσεται το φάσμα της «παραπληροφόρησης» από τέτοιες γραφειοκρατικές οντότητες. Πάρτε την ενημέρωσή του για το 2023 σχετικά με την παραπληροφόρηση στην Ιρλανδία. Η EDMO, μαθαίνουμε, παρακολουθεί σε τακτική βάση 12 διαδικτυακές πλατφόρμες στο κράτος μέλος της ΕΕ, τόσο τις κύριες πλατφόρμες όπως το Twitter/X, το WhatsApp και το YouTube, όσο και τις λιγότερο περιορισμένες εναλλακτικές τους, όπως το Gettr, το Telegram και το Odysee. Η ενημέρωση απαριθμεί πολυάριθμες «τάσεις παραπληροφόρησης» που έχει παρατηρήσει στην Ιρλανδία, οι οποίες λέγεται ότι προκαλούν «βλάβη». Σε αυτές περιλαμβάνονται:
- «νατιβιστικά αφηγήματα» που αντιτίθενται στη μετανάστευση, όπως το hashtag «Η Ιρλανδία είναι γεμάτη», το σύνθημα «κάντε την Ιρλανδία ασφαλή» ή η εμφανής χρήση του ιρλανδικού τρικολόρ.
- «αφηγήματα για το φύλο και τη σεξουαλικότητα» σχετικά με τις drag queens και τα τρανς ζητήματα – αυτά αποτελούν «μέρος ενός ευρύτερου ‘αντι-woke‘ αφηγήματος που χλευάζει τις εκστρατείες κοινωνικής δικαιοσύνης», και
- «αφηγήματα για το περιβάλλον», όπως η κριτική στις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή και τη Γκρέτα Τούνμπεργκ, τα οποία προφανώς «τροφοδοτούν ευρύτερα αφηγήματα κατά της ελίτ και της ‘αγροτικής Ιρλανδίας έναντι του Δουβλίνου’».
Προφανώς, το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των αφηγημάτων δεν είναι ότι αντιπροσωπεύουν «παραπληροφόρηση», δηλαδή «ψευδείς πληροφορίες που αποσκοπούν στην παραπλάνηση».
Αντίθετα, πρόκειται για την έκφραση πολιτικών απόψεων που διαφωνούν με το κατεστημένο της ΕΕ. Αντιπροσωπεύουν την αντίθεση του ευρωπαϊκού κοινού στις αντιδημοφιλείς πολιτικές που ευνοούνται από τις ευρωπαϊκές ελίτ – στην προκειμένη περίπτωση, τη μαζική μετανάστευση, την ιδεολογία των τρανσέξουαλ και την οικολογική λιτότητα Net Zero. Αυτό το εντυπωσιακό έγγραφο αποκαλύπτει πώς η τεχνοκρατική σταυροφορία κατά της λεγόμενης παραπληροφόρησης είναι στην πραγματικότητα κατάφωρα πολιτική και αντιδημοκρατική. Αυτό που χαρακτηρίζεται ως «παραπληροφόρηση» είναι στην πραγματικότητα οποιαδήποτε πολιτική αφήγηση που δεν αρέσει στο παγκοσμιοποιημένο κατεστημένο της ΕΕ (μάλιστα, ακόμη και ο όρος «παγκοσμιοποιητές» στιγματίζεται ως λανθασμένη σκέψη).
Αυτό μας φέρνει πίσω στην DSA. Σύμφωνα με αυτό το οργουελικό καθεστώς, μια ομάδα εκατοντάδων μη εκλεγμένων γραφειοκρατών της ΕΕ θα αποφασίζει τι συνιστά παραπληροφόρηση και θα δίνει εντολή στις εταιρείες μεγάλης τεχνολογίας να τη λογοκρίνουν. Οι ίδιες οι εταιρείες, αντιμέτωπες με τον κίνδυνο της δυσφήμισης και τις οικονομικές κυρώσεις, δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να συμμορφωθούν. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: απλά με φυσικούς συντονιστές που αφαιρούν περιεχόμενο, με σκιώδεις αποκλεισμούς (shadow-banning) προβληματικών δημιουργών για να μειωθεί η εμβέλειά τους, με την απονομιμοποίηση συγκεκριμένου περιεχομένου και με τη διόρθωση αλγορίθμων ώστε να ευνοούνται ή να μην ευνοούνται συγκεκριμένα θέματα. Και παρόλο που, νομικά μιλώντας, η DSA ισχύει μόνο στην ΕΕ, μόλις εγκατασταθεί μέσα στις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, αυτός ο τεράστιος μηχανισμός ρύθμισης περιεχομένου θα επηρεάσει σίγουρα τους χρήστες και στον υπόλοιπο κόσμο.
Επιπλέον, οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί συνηθίζουν να γίνονται παγκόσμιοι, σε μια διαδικασία γνωστή ως «φαινόμενο των Βρυξελλών». Για παράδειγμα, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων της ΕΕ (GDPR), ένας νόμος για την ψηφιακή ιδιωτικότητα που τέθηκε σε εφαρμογή το 2018, έχει πλέον γίνει το παγκόσμιο πρότυπο. Πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει ισοδύναμη νομοθεσία, όπως η Ιαπωνία, η Βραζιλία και η μετά το Brexit Βρετανία, καθώς και πολλές πολιτείες των ΗΠΑ και εταιρείες τεχνολογίας. Το γεγονός ότι το ίδιο θα μπορούσε τώρα να συμβεί και με την DSA θα πρέπει να μας ανησυχεί όλους.
Αν και το εύρος του καθεστώτος λογοκρισίας DSA είναι ανατριχιαστικό, δεν αντανακλά τόσο τη δύναμη της ΕΕ όσο την αυξανόμενη αστάθειά της. Η γερμανική οικονομία, η βιομηχανική ατμομηχανή της Ευρώπης και κεντρική δύναμη για την ισχύ του ευρώ, καταποντίζεται εν μέσω του ουρανοκατέβατου ενεργειακού κόστους και είναι η μόνη οικονομία της G7 που αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος.
[…]
Η τολμηρή και ξεδιάντροπα αυταρχική DSA, λοιπόν, είναι το προϊόν ενός ταλαιπωρημένου και όλο και πιο αντιδημοφιλούς κατεστημένου της ΕΕ. Αυτό μπορεί να είναι ευπρόσδεκτη είδηση για τους επικριτές της ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι όσο περισσότερο διαβρώνεται η νομιμότητα της ΕΕ, τόσο πιο θρασύτατα θα προσκολλάται στην εξουσία.
Γράφει ο Laurie Wastell, δημοσιογράφος