Θεοφάνη Μαλκίδη : Δωδεκάνησα. Ελληνικότητα και εθνική κυριαρχία.
Ο μήνας Μάρτιος είναι σημαδιακός για τα Δωδεκάνησα και την σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τόσο η 7 Μαρτίου 1948 όσο και η 31η Μαρτίου 1947 είναι δυο ημερομηνίες ταυτισμένες με το αποτέλεσμα του αγώνα για την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στον εθνικό κορμό. Όσο για την μακραίωνη ιστορία και την σημασία των Δωδεκανήσων για την Ελλάδα σε όλα τα επίπεδα, μας τα εξιστορεί γλαφυρά στο καινούργιο του βιβλίο με τίτλο : Δωδεκάνησα. Ελληνικότητα και εθνική κυριαρχία, ο εκ Θράκης συγγραφέας και πολιτικός επισήμων Δρ. Θεοφάνης Μαλκίδης. Πολυγραφότατος κι ενεργός ως πολίτης κι ως επιστήμονας ο Μαλκίδης, με την πένα και τον δημόσιο λόγο του, αγωνιά για το μέλλον του Ελληνισμού μπροστά στον τουρκικό επεκτατισμό. Ως θρακιώτης βλέπει, δυστυχώς, όλη την γραμμή του κινδύνου που ξεκίνησε από εμάς στην Κύπρο το 1974 και καταλήγει στο άλλο άκρο του ελληνισμού την Θράκη διασχίζοντας το Αιγαίο που στο άκρη του βρίσκονται τα Δωδεκάνησα. Το σύμπλεγμα αυτών των νησιών είναι πολλά και σημαίνει πολλά για την Ελλάδα
«Είναι η Θάλασσα, το Πέλαγος, το Αρχιπέλαγος, τα αναρίθμητα μεγάλα και μικρά νησιά και βροχονησίδες, κομμάτια γης στερεωμένα, κρατημένα από την ιστορία μια τους ανθρώπους, που διαμόρφωσαν το έθνος, το λαό, το κοινωνικό σώμα και δημιούργησαν τον πολιτισμό, τις πόλεις, το Κοινόν, την Αγορά και την Εκκλησία του Δήμου, την αρχιτεκτονική, την πολεοδομία, τα μαθηματικά, την ιατρική, τη γαστρονομία, όλα. Εκεί, στα νησιά της Ελληνικής Θάλασσας, στα Δωδεκάνησα, εκεί ο Ελληνικός κόσμος, προσέφερε στην ανθρωπότητα το μέτρο, την οικουμενική σκέψη, τον ορθολογισμό και αναζήτησε με πάθος, τη μνήμη ως α-λήθη, δηλαδή την αλήθεια, το υπερφυσικό, πλάι στο μεταφυσικό και το φυσικό. Όλα τα παραπάνω, μαζί με πολλά άλλα, αμέτρητα σίγουρα, σημαντικά και μείζονα, έκτισαν, έφτιαξαν, έπλασαν, τον Ελληνισμό και την Ελληνικότητα των Δωδεκανήσων, πάντα συνυφασμένα, ως ένα σώμα, με τις απέναντι Μικρασιατικές ακτές, εκεί όπου η γη ενώνεται με τη θάλασσα και η θάλασσα με τη γη.», γράφει χαρακτηριστικά ο Μαλκίδης στο πρόλογό του. Και πράγματι έτσι είναι γιατί «εκεί, όπως λέει ο συγγραφέας, στα Δωδεκάνησα οι άνθρωποι αρμονικά δεμένοι με τα μνημεία και τον τόπο, συναντούν την ιστορία και την αλήθεια, αντικειμενική και ανόθευτη, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Ο τόπος που δημιουργεί ταυτότητα, η θάλασσα, το φως που σμιλεύει το Ελληνικό ψηφιδωτό. Είναι τα Δωδεκάνησα, χωρίς υπερβολές και συναισθηματισμούς, χωρίς εξάρσεις και υποκρισία, ο τόπος που καθόρισε και θα καθορίζει την Ελευθερία, όπως την προσέγγισε ο Σολωμός, και την Ελληνικότητα, όπως την ανέδειξε ο Ελύτης.»
Μέσα από τις σελίδες αυτού του μικρού σε όγκο αλλά απολύτως περιεκτικού σε ιστορικά στοιχεία βιβλίου, ο Μαλκίδης μας δίνει όλα αυτά που πρέπει να γνωρίζει ο αναγνώστης για τα Δωδεκάνησα και τους ορατούς πια κινδύνους που διατρέχουν από τις ορέξεις των Τούρκων και των συμφερόντων των κατά τα άλλα συμμάχων, σε συνδυασμό με τις αυθαίρετες κι ανερμάτιστες πολιτικές των ανθρώπων της εξουσίας που διαχειρίζονται την τύχη της πατρίδας μας.
Θα κλείσω αυτή την μικρή παρουσίαση μ’ ένα απόσπασμα από το σπουδαίο και συγκινητικό κείμενο του αείμνηστου πρώτου προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας του Μιχάλη Στασινόπουλου που περιγράφει τι έζησε όταν βρέθηκε στη Ρόδο στις 31 Μαρτίου 1947 ως πολιτικός σύμβουλος(ήταν σύμβουλος Επικρατείας τότε) της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης των Δωδεκανήσων τον Μάρτιο του 1947 με Διοικητή τον ναύαρχο Ιωαννίδη. Τα Δωδεκάνησα, όπως θα διαβάσετε και στο βιβλίο του Μαλκίδη, ήταν το μικρό αντίδωρο των συμμάχων μας για το μεγάλο δώρο που δώσαμε οι Έλληνες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (διεκδικούσαμε εκτός από τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο και την Βόρειο Ήπειρο). Αυτά που διαδραματίστηκαν εκείνη την ημέρα στη Ρόδο και μας εξιστορεί παρακάτω ο πρόεδρος Στασινόπουλος, έχουν τεράστια σημασία και στέλνουν κι ένα μήνυμα όχι μόνο για τα Δωδεκάνησα αλλά για όλους τους Έλληνες :
«Ήταν περίπου μεσημέρι. Όλος ο πληθυσμός της Ρόδου, χωρικοί με τις στολές, χωρικές με τα κλαράτα μαντήλια, όλοι σε στάση προσοχής, οι περισσότεροι δακρυσμένοι, καθώς από το πανύψηλο κοντάρι του «βωμού της Πατρίδας» (Ara Patriae, έτσι ονόμαζαν οι Ιταλοί, με χαραγμένα στο βάθρο του κονταριού γράμματα, την ιερή αυτή βάση της σημαίας), κατέβαινε αργά – αργά η τρίχρωμη σημαία της αγγλικής κατοχής. Ύστερα, με τους ήχους του εθνικού μας ύμνου, άρχισε ν’ ανεβαίνει στο ίδιο κοντάρι, η γαλανόλευκη.
Τότε, δια μιας, σαν από ένα αόρατο σύνθημα, που όμως φαίνεται ότι ξεπήδησε μέσα από όλες τις καρδιές, όλος εκείνος ο πληθυσμός εγονάτισε μ’ ευλάβεια, σαν ένας άνθρωπος, και ατένιζε, έτσι γονατιστός, με δακρυσμένα μάτια, τη σημαία μας, που υψωνόταν σιγά – σιγά, προς το γαλανό ουρανό, το δικό της ουρανό, για πρώτη φορά – τι όραμα! Ύστερα από σκλαβιά εξακοσίων χρόνων.
Δεν είχαν περάσει ελάχιστα λεπτά από τη λήξη της τελετής, και το πλήθος εκινήθη για να διαλυθεί. Αντί όμως να διαλυθεί στους γύρω δρόμους, είδα με περιέργεια, να συμπυκνώνεται το πλήθος, προς μια κατεύθυνση, - και σε λίγο είχε σχηματισθεί μια ογκώδης πομπή, που όδευε προς μια άγνωστη για μένα κατεύθυνση. Ρώτησα τότε περίεργος, «που πηγαίνουν», κι’ επληροφορήθηκα κατάπληκτος ότι η πομπή εκείνη του σοβαρού και σιωπηλού πλήθους εβάδιζε προς το νεκροταφείο.
Έμαθα, τι έγινε. Το πλήθος έφτασε κάποτε στην είσοδο του νεκροταφείου, εστάθηκε εκεί, κα’ έκαμε, τί; Ακούστε! Ανάγγειλε στους νεκρούς δωδεκανησίους, το μεγάλο, το ασύλληπτο άγγελμα: ότι η ελευθερία, που αιώνες είχαν ποθήσει, που γι’ αυτήν αιώνες θυσιάστηκαν, - έφτασε τέλος σήμερα, και ότι η Ρόδος ήταν πια ελεύθερη!
Σκηνή περισσότερο συγκινητική δεν έχω γνωρίσει ως άνθρωπος, - και δε θα λησμονήσω ποτέ. Αλλά και δεν έχω δικαίωμα, δεν έχουμε δικαίωμα όλοι μας να την λησμονούμε. Γιατί ίσως δε θα βρούμε στα έθιμα και στις παραδόσεις του έθνους μας, εκδήλωση που να συμβολίζει με ζωηρότερο και παραστατικότερο τρόπο την ψυχική ενότητα της φυλής, την αδιάρρηκτη ενότητα των ελληνικών γενεών, στις θυσίες τους για την ελευθερία, δια μέσου των αιώνων.»(*)
Αυτές οι τελευταίες γραμμές του αείμνηστου Στασινόπουλου καλό είναι να μην τις ξεχάσουμε ποτέ και δίνουν ίσως την καλύτερη ώθηση για να διαβάσουμε το εξαιρετικό πόνημα για τα Δωδεκάνησα του Θεοφάνη Μαλκίδη. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις καλαίσθητες εκδόσεις του περιοδικού ΕΝΔΟΧΩΡΑ, ενός περιοδικού που η καρδιά του χτυπά κι αγωνιά χρόνια τώρα στην ακριτική Θράκη, με αρωγό τον καλό φίλο Γιάννη Κουριαννίδη.
Καλοτάξιδο!
Δρ. Σπύρος Δημητρίου
(*). Ολόκληρο το κείμενο του Στασινόπουλου για τα Δωδεκάνησα δημοσιεύθηκε αρχικά σε δυο συνέχειες στο περιοδικό ΕΥΘΥΝΗ στα τεύχη 139 και 140 Ιούλιο και Αύγουστο του 1983. Τα δυο αυτά κείμενα αργότερα ενσωματώθηκαν στο βιβλίο του ΟΔΟΙΠΟΡΙΑ που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΓΝΩΣΗ το 1984.