Ἡ πυρπόληση τῆς τουρκικῆς ναυαρχίδας ἀπό τόν Κανάρη. Πίνακας τοῦ Νικηφόρου Λύτρα (π. 1866-1870).
Τόν Ἰούνιο τοῦ 1822, ἀφοῦ ὁ ἑλληνικός στόλος, στόν ὁποῖο συμμετεῖχε δέν κατάφερε νά σώσει τή Χίο ἀπό τίς τρομερές τουρκικές σφαγές, ὁ Κανάρης ἀνέλαβε νά βάλει μπουρλότο στήν τουρκική ναυαρχίδα τοῦ Καπετάν Πασᾶ Καρᾶ Ἀλῆ, τήν ἐπικεφαλῆς τοῦ στόλου πού ἔκαψε τό νησί.
Τήν ἐπιχείρηση θά ἐκτελοῦσαν τά πυρπολικά τοῦ Κανάρη καί τοῦ Πιπίνου.
Στό ἐγχείρημα βοήθησαν δύο παράγοντες: ἀφενός ὅτι ἡ νύχτα ἦταν πολύ σκοτεινή καθώς δέν εἶχε φεγγάρι καί ἀφετέρου ὅτι στό κατάφωτο κατάστρωμα τῆς ναυαρχίδας οἱ Τοῦρκοι, κάπου δυό χιλιάδες, γιόρταζαν τό Μπαϊράμι κι ἔτσι τά μέτρα φρούρησης ἦταν ἐλλιπῆ.
Ἔτσι τήν σκοτεινή νύχτα τῆς 6ης Ἰουνίου τοῦ 1822, ὁ Κανάρης μαζί μέ τόν Ὑδραῖο Πιπίνο καί μέ 42 ἀποφασισμένους συντρόφους πλέοντας ἀργά κατευθύνθηκαν στό λιμάνι τῆς Χίου ὅπου βρισκόταν ὁ τουρκικός στόλος ὑπό τήν διεύθυνση τοῦ ναυάρχου Καρᾶ Ἀλῆ.
Οἱ Τοῦρκοι ὅπως εἴπαμε γλεντοῦσαν καθώς γιόρταζαν τήν τελευταία ἡμέρα τοῦ ραμαζανιοῦ.
Στήν ναυαρχίδα «καπιτανάτα» πού ἦταν κατάφωτη, βρίσκονταν ὅλοι οἱ ἀξιωματοῦχοι τοῦ στόλου.
Ὁ Κανάρης καί οἱ ἄνδρες του μέ χίλιες προφυλάξεις κατάφεραν νά κολλήσουν τό πυρπολικό τους στήν ναυαρχίδα καί νά βάλουν φωτιά. Σέ λίγα λεπτά ἡ ναυαρχίδα γίνεται παρανάλωμα τοῦ πυρός, τινάζοντας στόν ἀέρα περισσότερους ἀπό 2000 Τούρκους.
Μεταξύ αὐτῶν ὁ ναύαρχος Καρά Ἀλής, οἱ καλύτεροι ἀξιωματικοί του καί πολλοί ναῦτες. Τό πυρπολικό τοῦ Πιπίνου προσέγγισε τήν ὑποναυαρχίδα ἀλλά δέν κατάφερε νά τήν καταστρέψει. Τῆς προκάλεσε ὅμως ἀρκετές ζημιές.
Ἡ ἀνατίναξη τῆς τουρκικῆς ναυαρχίδας ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά χαρακτηριστικότερα γεγονότα τοῦ κατά θάλασσαν ἀγώνα, ἔκανε δέ πολύ μεγάλη ἐντύπωση στήν Εὐρώπη.
Χρησιμοποιώντας σημερινή ὁρολογία, θά λέγαμε ὅτι βοήθησε ἐπικοινωνιακά πολύ τήν Ἐπανάσταση. Καί μεταξύ των ἐπαναστατημένων Ἑλλήνων καί μεταξύ των Εὐρωπαίων, ὁ Κανάρης πλέον ἦταν ἥρωας.