Τραχώνι 80 χρόνια.
12-8-1944 - 12-8-2024
Ήταν Έλληνες με καταγωγή από τον Πόντο, οι οποίοι τον τελευταίο αιώνα πριν την Καταστροφή κατοικούσαν σε πόλεις της Καππαδοκίας. Ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης.
Όταν οι Βούλγαροι ελέω Γερμανών προσάρτησαν την Δράμα (και όχι μόνον) αποφάσισαν να αντισταθούν.
Δεν ανέχτηκαν 600 χρόνια τουρκοκρατίας και μαύρης σκλαβιάς παραμένοντας Χριστιανοί Ορθόδοξοι και Έλληνες για να έρθουν, (όσοι γλίτωσαν τη σφαγή, εκεί) στην μητέρα Ελλάδα ξεριζωμένοι, πένητες και ανέστιοι, έχοντας χάσει την πατρίδα και τα υπάρχοντά τους και να γίνουν Βούλγαροι εδώ!
Αυτό ακριβώς αποφάσισαν. Ούτε βουλγάρικα σχολεία δέχτηκαν, ούτε βούλγαρους παπάδες, και απέρριψαν μετά βδελυγμίας την προσπάθεια κάποιων προδοτών που ήθελαν να δέσουν την Ελλάδα σε ξένα άρματα, και οι οποίοι ήρθαν στο χωριό με αποστολή να πείσουν τους άντρες να δηλώσουν "Βούλγαροι".
Διότι, δεν υπήρχαν μόνο συνεργάτες των Γερμανών αλλά και προδότες (τάχα μου ιδεολόγοι - κομμουνιστές συμφεροντολόγοι, που δρούσαν για λογαριασμό των βουλγάρικων στρατευμάτων κατοχής). Ο πατέρας μου είχε ξεκάθαρη ανάμνηση της σχετικής "δράσης" του Μάρκου Βαφειάδη στο Τραχώνι, και των όσων επακολούθησαν όταν έφυγε θυμωμένος. Θυμόταν τις συγκεντρώσεις που γίνονταν στο σπίτι του παππού μου και την απόφαση να φυγαδεύσουν τις γυναίκες και τα παιδιά τους σε συγγενείς στον Κάτω Θόλο. Χάρις στην απόφαση αυτή έσωσαν τις οικογένειές τους από βέβαιο φρικτό θάνατο, τον οποίον δυστυχώς δεν γλίτωσαν αλλά χωριά.
Δεν δέχτηκαν να "βουλγαρογραφούν", λοιπόν, (διότι με αυτόν τον τρόπο οι Βούλγαροι ήθελαν να πείσουν ότι η Μακεδονία κατοικούνταν από εγγενή βουλγαρικό πληθυσμό, τα γνωστά σλάβικα παραμύθια) και η ποινή ήταν θάνατος.
Σύμφωνα δε με την μαρτυρία του Λαζάρου Ψαλτηκίδη, ενός εκ των δύο διασωθέντων από την εκτέλεση, όταν τους συνέλαβαν και τους συγκέντρωσαν στην πλατεία του χωριού, έγινε συζήτηση μεταξύ των δύο Βουλγάρων αξιωματικών, σχετικά με το αν έπρεπε να προηγηθεί "δίκη", τουλάχιστον.
Τελικά αποφάσισαν ότι "o Έλληνας, ο Βουλγαροκτόνος, δεν μας δίκαζε, έτσι θα κάνουμε κι εμείς". Τους εκτέλεσαν στην θέση "Σιδηρά Πύλη". Όταν τους οδηγούσαν εκεί, μια διαδρομή τριών ωρών, οι αιχμάλωτοι σκέφτηκαν να επιτεθούν στο σχετικά ολιγαριθμο απόσπασμα, με την σκέψη ότι εν τέλει θα καταφέρουν να τους εξουδετερώσουν. Επικράτησε η άποψη ότι αν σκότωναν τους Βούλγαρους, αυτοί θα έκαναν αντίποινα στα γυναικόπαιδα. Ως γνωστόν, έκαναν γενοκτονία σε ολόκληρα χωριά της Δράμας, τους άντρες δια τυφεκισμού και στη συνέχεια, σε πολλές περιπτώσεις, έκλειναν τα γυναικόπαιδα στα σχολικά κτίρια και έβαζαν φωτιά. ( Η πεθερά μου, της οποίας η οικογένεια ζούσε στην Προσοτσάνη της Δράμας, μου διηγήθηκε ότι θυμόταν, πώς τους είχαν κλείσει με τη μητέρα και τα αδέλφια της στο σχολείο μαζί με τα άλλα γυναικόπαιδα, κι ενώ έστηναν στον τοίχο του προαύλιου και εκτελούσαν τους άνδρες, οι γυναίκες και οι γέροι τρομοκρατημένοι προσεύχονταν και ψιθύριζαν ότι θα τους κάψουν ζωντανούς. Τελικά, για άγνωστο λόγο, τους άφησαν).
Εν τέλει, εμείς οι απόγονοί τους, οι οποίοι γεννηθήκαμε δεκαετίες μετά τον ηρωικό τους θάνατο, είμαστε υπερήφανοι και ευγνώμονες για την θυσία τους και την αγάπη που είχαν αυτοί οι άνθρωποι για την πίστη, την πατρίδα και τις οικογένειές τους.
Δεν γνωρίσαμε τους παππούδες μας, παρά μόνο από ασπρόμαυρες προπολεμικές φωτογραφίες, και οι γιαγιάδες μας, χήρες σε ηλικίες 25 - 30 χρόνων, μαζί με τα μωρά και τα μεγαλύτερα παιδιά τους πέρασαν τα πάνδεινα μετά την ολοσχερή καταστροφή του χωριού και την αναγκαστική μετοίκησή τους στην Δράμα, ωστόσο οι Βούλγαροι και οι συνεργάτες αυτών (ο καθένας περνά στην αιωνιότητα με τον τρόπο που επιλέγει), κατάφεραν απλώς αυτό που έγραψε ο ποιητής Χριστιανόπουλος:
«και τι δεν κάνατε για να με θάψετε / όμως ξεχάσατε πώς ήμουν σπόρος».
Μαζί με τα παλικάρια του χωριού (η μια προγιαγιά μου θρήνησε τρεις γιους και η άλλη έναν, πέρα από πρώτα ξαδέρφια κτλ) σκότωσαν και τον σαρακατσάνο Κουτσομιχάλη Δημήτριο ο οποίος αρχικά δούλευε για οικογένεια του χωριού και στη συνέχεια έγινε γαμπρός στην οικογένεια αυτή).
ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥΣ Η ΜΝΗΜΗ!
«Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η Πατρίς»
«…Χρωστάμε σ’ όσους ήλθαν, πέρασαν, θα ‘ρθούνε, θα περάσουν.
Κριτές θα μας δικάσουν, οι αγέννητοι, οι νεκροί!».
Κωστής Παλαμάς