Βόμβα για την ομαλή λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος αλλά και την εγγύηση των συνταξιοδοτικών παροχών αποτελεί το πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης της Ελλάδας, η οποία αντιστοιχεί σε 5 συνταξιοδοτήσεις έναντι μίας γέννησης.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μέχρι τέλος του έτους θα συνταξιοδοτηθούν -σύμφωνα με τις εκτιμήσεις- περίπου 230.000 εργαζόμενοι, αριθμός ρεκόρ των τελευταίων ετών και αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις με δεδομένο το μεγάλο boom συνταξιοδοτήσεων από το 2027-31, όπου αναμένεται να φύγουν από την ενεργό εργασία όλοι οι απασχολούμενοι της δεκαετίας 1984-90, αναμένεται να αυξηθεί το κόστος συνταξιοδότησης κατά 3% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ την περίοδο 2011-2021 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 441.000 και οι γεννήσεις υποχωρούν ήδη από το 1980.
Ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδες ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970.
Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες. Στα 8,1 εκατ. προβλέπεται να υποχωρήσει ο πληθυσμός έως το 2100 στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών.
Οι δημογραφικές εξελίξεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία, ενώ υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συντάξεων.
Κατ’ επέκταση το δημογραφικό επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, με το βασικό σενάριο, του ΙΟΒΕ για το 2100 να προβλέπει μειωθεί μείωση του ΑΕΠ κατά €58 δισεκ. (ή 31%) σε σχέση με το 2019.
Βραχυπρόθεσμα, προκαλείται τεράστια εκροή πόρων για την καταβολή των συντάξεων. Ζήτημα που προκαλεί ανισορροπίες στην διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης (τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων στον προϋπολογισμό προκειμένου να πληρωθούν τα δάνεια του παρελθόντος, καθώς και των ασύδοτων ταμειακών ανοιγμάτων που δημιουργηθήκαν στη διάρκεια της πανδημίας).
Μέχρι τα τέλη του έτους αναμένεται να κατατεθούν σχεδόν 230.000 νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης. Λόγω της ταχύτερης εκκαθάρισης παλαιότερων φακέλων υπολογίζεται ότι θα προστεθούν μέσα στο 2025 περισσότεροι από 230.000 (νέοι) δικαιούχοι του ΕΦΚΑ. Με δεδομένο ότι οι θάνατοι υπολογίζονται στο ήμισυ των νέων συνταξιοδοτήσεων, προκύπτει «πρόβλημα» καταβολών του συστήματος. Ο ΕΦΚΑ έχει αιτηθεί ενίσχυσης επιπλέον 500 εκ. ευρώ φέτος, ενώ για το νέο έτος θα δοθούν 600 εκατ. ευρώ.
Πριν από το 2024, η μεγαλύτερη έξοδος (των προηγούμενων ετών) σημειώθηκε το 2021 (212.151 αιτήσεις) έναντι 211.133 το 2022 και 190.388 το 2023. Αυτή η συνεχιζόμενη «μαζική έξοδος» έχει διάφορες αιτίες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι οφείλεται κυρίως στην ωρίμανση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος της γενιάς των «baby boom» (γεννηθέντες την δεκαετία του 1960).
Πάντως, ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης διαβεβαιώνει ότι η κυβέρνηση έχει πάρει όλα τα μέτρα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού.
Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται μεταξύ άλλων μέτρα που αφορούν στην ενίσχυση των νοικοκυριών με παιδιά όπως, η παροχή επιδόματος γέννας, η ενίσχυση των οικογενειακών επιδομάτων, η επέκταση των επιδομάτων μητρότητας χρονικά και ποσοτικά, η αύξηση του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς αλλά και η μη φορολόγηση παροχών των επιχειρήσεων σε παιδιά εργαζομένων τους.
Στη δεύτερη ομάδα συμπεριλαμβάνονται μέτρα όπως η δημιουργία του νέου επικουρικού ταμείου ΤΕΚΑ που δεν υπόκειται στο δημογραφικό κίνδυνο, την αναπροσαρμογή των ποσοστών αναπλήρωσης ώστε να επιβραβεύεται η μακροχρόνια συμμετοχή στην αγορά εργασίας και η άρση των αντικινήτρων για την απασχόληση συνταξιούχων καταργώντας την περικοπή του 30% της σύνταξης τους.
Αντώνης Βασιλόπουλος