Θεοφάνης Μαλκίδης
Η 28η Οκτωβρίου στα Δωδεκάνησα, το ΟΧΙ του Αιγαίου
Από τη συνέντευξη στην ΕΡΤ
Το 1940, η 28η Οκτωβρίου,
το έπος της Βορείου Ηπείρου, η αντίσταση των Ελληνίδων και των Ελλήνων, αποτελεί
μία ιδιαίτερη στιγμή για το έθνος μας και σίγουρα, εκ του αποτελέσματος,
παραμένει μία καθοριστική πράξη για την
εξέλιξη της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας (χωρίς υπερβολή….)
Η ελληνική αντίσταση στον
εισβολέα έχει πολλές πτυχές, αρκετές γνωστές, και άλλες τόσες άγνωστες και όσο
περνά ο καιρός, λόγω της εκκρεμότητας
των σχεδόν οκτώ χιλιάδων πεσόντων στρατιωτών οι οποίοι παραμένουν ατυατοποίητοι και άταφοι, το αίτημα
για όσο δυνατόν λεπτομερέστατη ιστορική έρευνα παραμένει ενεργό.
Μέσα στο έπος του 1940-1941 ενάντια στους
Ιταλούς εισβολείς, υπάρχει και ένα άλλο από Έλληνες που ήταν ήδη σκλαβωμένοι στους
φασίστες του Μουσολίνι. Και αναφέρομαι στον Ελληνισμό της Δωδεκανήσου, ο οποίος
έδειξε πριν την 28η Οκτωβρίου, αλλά και μετά ότι η αντίσταση ήταν η παλλαϊκή
και πανελλήνια (πλην δοσίλογων) στάση.
Είχε προηγηθεί η πατριωτική πράξη των
Δωδεκανησίων ενάντια στην προσπάθεια εξιταλισμού
τους, ενάντια στο κλείσιμο των σχολείων
και εκκλησιών, ενάντια στην κατοχή. Έτσι όπως ήταν αναμενόμενο οι Ιταλοί συνέχισαν
την ανθελληνική τους πολιτική στα Δωδεκάνησα και μετά την κήρυξη του πολέμου.
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940
, όσοι Έλληνες ηλικίας 18 έως 60 ετών διατηρούσαν την ελληνική υπηκοότητα,
ειδοποιήθηκαν από τους Ιταλούς να πάρουν
τα προσωπικά αντικείμενα και να παρουσιαστούν στην Αστυνομία, ενώ από εκεί μεταφέρθηκαν
στην τάφρο της Παλιάς Πόλης της Ρόδου, μένοντας κρατούμενοι μέσα σε άθλιες
συνθήκες για αρκετούς μήνες.
Οι Δωδεκανήσιοι δεν είχαν ελληνική
υπηκοότητα αφού βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή και ελληνική υπηκοότητα είχαν μόνο
όσοι είχαν έρθει αργότερα από την ελεύθερη Ελλάδα και είτε είχαν εγκατασταθεί
μόνιμα, είτε μετακινούνταν συχνά μεταξύ Ελλάδας και Δωδεκανήσων για εμπορικούς
λόγους. Η κράτησή τους έληξε τον Απρίλιο του 1941, λίγες μέρες μετά τη
συνθηκολόγηση που υπέγραψε ο Τσολάκογλου με τους Γερμανούς και μετά από
απαίτηση των ηττημένων Ιταλών και με αυτούς.
Την ίδια ώρα όμως που γινόταν οι συλλήψεις στα Δωδεκάνησα,
Έλληνες καταγόμενοι από αυτά, συγκεντρώθηκαν στους χώρους των Συλλόγων τους στην Αθήνα, ώστε να μπορέσουν να γίνει η κατάταξή τους
στο μαχόμενο Ελληνικό Στρατό.
Αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών ήταν η ίδρυση του Συντάγματος Δωδεκανησίων
Εθελοντών, στο οποίο κατετάγησαν εκατοντάδες Δωδεκανήσιοι από όλα τα νησιά
πολεμώντας τους Ιταλούς εισβολείς στη
Βόρειο Ήπειρο, εκεί όπου ο πρώτος πεσόντας Έλληνας αξιωματικός ήταν ο
υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος από τη Χάλκη.
Επιπλέον, μετά την κατάρρευση του μετώπου εκατοντάδες Δωδεκανήσιοι διέφυγαν με πρωτοφανείς κινδύνους λόγω της στυγνής
στάσης των Ιταλών κατακτητών και μέσω Τουρκίας και Παλαιστίνης, βρέθηκαν στην Αίγυπτο και συνέχισαν στις τάξεις
του Ελληνικού στρατού την αντίσταση στους
Γερμανούς και τους συμμάχους τους Ιταλούς, κ.ά.
Ακόμη υπάρχει και ένα περιστατικό το
οποίο, εν πολλοίς παραμένει άγνωστο, δείχνοντας την αγωνιστικότητα και την
αποφασιστικότητα των Δωδεκανησίων για αντίσταση στην ιταλική κατοχή και εισβολή
και την ένωση με την Ελλάδα.
Τη νύχτα της 17ης προς 18ης Νοεμβρίου 1940 ο Δωδεκανήσιος,
από την Κάρπαθο ιατρός Βάσσος Βέργης μαζί με οχτώ συμπατριώτες του και τρεις
ναύτες ξεκίνησαν από τη Σάμο με ένα καΐκι και αποβιβάστηκαν στο ιταλοκρατούμενο
και Δωδεκανησιακό άκρο στα βόρεια, Αγαθονήσι. Σκοπός τους ήταν να πιάσουν Ιταλούς
αιχμαλώτους για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τις Ιταλικές δυνάμεις στα
Δωδεκάνησα. Στο Αγαθονήσι υπήρχαν οχτώ καραμπινιέροι (χωροφύλακες) και δεκαπέντε καταδρομείς.
Ο Βεργής μαζί με τους συναγωνιστές του
σκότωσαν δύο χωροφύλακες, αιχμαλώτισαν τους
υπόλοιπους και επέστρεψαν στη Σάμο. Οι Ιταλοί για αντίποινα βομβάρδισαν την
πρωτεύουσα της Σάμου, το Βαθύ και το Πυθαγόρειο, χωρίς πολλές ζημιές για τους δύο
οικισμούς, ενώ η απήχηση της πράξης των Δωδεκανησίων στο ηθικό του Ελληνισμού
ήταν μεγάλη σημασίας. Μάλιστα κατά γενική απαίτηση ο Βάσσος Βέργης και οι συμπολεμιστές του παρασημοφορήθηκαν σε τελετή που έγινε στην
Αθήνα.
Οι Δωδεκανήσιοι, παρότι υπό κατοχή
από τους Ιταλούς, αγωνίστηκαν, συμπαραστάθηκαν στους μαχόμενους συμπατριώτες τους και
αντιστάθηκαν στη συνέχεια και στους Γερμανούς, οι οποίοι έγιναν οι νέοι κατακτητές στην ιδιαίτερη
πατρίδα τους μετά την ιταλική συνθηκολόγηση το 1943. Μάλιστα στη Δωδεκάνησο και
συγκεκριμένα στην Κω, έγινε η τελευταία δολοφονία Ελληνίδων και Ελλήνων, λίγες
μέρες πριν το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, όταν την 16η Απριλίου
1945 πραγματοποιήθηκε η εκτέλεση του
Θεόκριτου Κώστογλου, της Σταματίας Περή, και της Ανεζούλας Πατάκου-Tρουμούχη, η οποία ήταν έγκυος….
Στα Δωδεκάνησα όμως γράφτηκε και ο επίλογος της τραγικής
Ναζιστικής κατοχής, όταν έγινε στη Σύμη την 8η Μαΐου 1945, η συνθηκολόγηση των Γερμανικών δυνάμεων.
Έσχατο, αλλά όχι
τελευταίο: Οι ενδεικτικές αναφορές για την 28η Οκτωβρίου στα
Δωδεκάνησα, για το ΟΧΙ στο Αιγαίο, έχουν την προέκτασή της στο σήμερα, με οδηγό το
ιστορικό χθες. Την περίοδο που ο Ελληνισμός αγωνιζόταν για την ελευθερία του, η
Τουρκία αρχικώς με την Ναζιστική Γερμανία και στη συνέχεια με τη Μεγάλη
Βρετανία, διαπραγματευόταν την είσοδό της στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, με «έπαθλο»
τα Δωδεκάνησα, το Αιγαίο.
Είναι ορατό, είναι ξεκάθαρο τι εννοούμε. Η συγκυρία
για την 28η Οκτωβρίου για τα Δωδεκάνησα, για το Αιγαίο δείχνει ότι η
αντίσταση είναι η μοναδική μας ανάλογη και αντίστοιχη με την ιστορία μας, στάση
έναντι στους κάθε εισβολείς και στη νέα τουρκική αμφισβήτηση της εθνικής μας κυριαρχίας.
Η συνέντευξη στην ΕΡΤ στον παρακάτω σύνδεσμο
στο 10:00