Η πολιτική ανικανότητα έφερε την ντροπή
Παρά το γεγονός ότι τα πιο δραµατικά περιστατικά συνέβησαν το τελευταίο διήµερο του Ιανουαρίου 1996, εντούτοις η απαρχή της κρίσης θα πρέπει να τοποθετηθεί αρκετά νωρίτερα, και για την ακρίβεια τα Χριστούγεννα του 1995. Το χρονικό που ακολουθεί αποτελεί µια προσπάθεια συνολικής καταγραφής τους.
∆ευτέρα-Τρίτη, 25-26 ∆εκεµβρίου 1995
Το βράδυ της ∆ευτέρας το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσάραξε στη βραχονησίδα Ίµια, που βρίσκεται ανατολικά της Καλύµνου και νοτιοανατολικά της νησίδας Καλόλιµνος, στα στενά ∆ωδεκανήσου και µικρασιατικών ακτών. Καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας τουρκικές µηχανότρατες προσπαθούσαν να το αποκολλήσουν αλλά χωρίς αποτέλεσµα. Όταν το επόµενο πρωί (Τρίτη) το Λιµεναρχείο Καλύµνου ειδοποίησε τον πλοίαρχο ότι θα αποσταλούν ρυµουλκά για να τον βοηθήσουν, αυτός απάντησε ότι βρίσκεται εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων, άρα θα αναµείνει τη βοήθεια της τουρκικής πλευράς. Με την υπόθεση ασχολούνται τα υπουργεία Εξωτερικών και Εµπορι-κής Ναυτιλίας.
Τετάρτη, 27 ∆εκεµβρίου 1995
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ενηµερώνει την ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα, ώστε να προβεί στις κατάλληλες ενέργειες προς το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών. Η επικοινωνία στελέχους της πρεσβείας µε τη ∆ιεύθυνση Αεροναυτικών Υποθέσεων καταλήγει στον ισχυρισµό -για πρώτη φορά- της τουρκικής πλευράς ότι τα Ίµια αποτελούν τουρκικό έδαφος.
Πέµπτη, 28 ∆εκεµβρίου 1995
Προς στιγµήν προκαλείται η εντύπωση ότι η κρίση ανάµεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία µπορεί να αποφευχθεί καθώς το ελληνικό ρυµουλκό «Μάτσας Σταρ», που απέπλευσε από τον Πειραιά, αποκολλά το «Φιγκέν Ακάτ» και το οδηγεί στο απέναντι τουρκικό λιµάνι Κιουλούκ. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα δεν είχε λόγο να αντιµετωπίσει ένα θέµα ήσσονος σηµασίας, στο οποίο εµπλεκόταν ένας ιδιώτης που προέβη σε έναν ισχυρισµό, ως θέµα που άπτεται των διµερών σχέσεων µε την Τουρκία. Αν µη τι άλλο, η συγκεκριµένη ενέργεια θα µπορούσε να ερµηνευθεί είτε ως αδυναµία είτε ως προσπάθεια «κατασκευής» του ζητήµατος. Και στις δύο περιπτώσεις προκαλείται η αντίδραση της Τουρκίας.
Παρασκευή, 29 ∆εκεµβρίου 1995
Οι Τούρκοι εκµεταλλεύθηκαν το περιστατικό και προέβησαν στην ενέργεια που ξεκίνησε ουσιαστικά την υπόθεση σε νοµική τουλάχιστον βάση, και η οποία απέδειξε την επιθυµία αξιοποίησης, εάν όχι την ηθική αυτουργία στην πρόκληση του περιστατικού. Με ρηµατική διακοίνωση προς την ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών διατύπωσε και επισήµως τη θέση του ότι τα Ίµια αποτελούσαν «εσωτερικό τµήµα της τουρκικής επικράτειας». Ισχυρίζονται δε ότι οι βραχονησίδες Ίµια, η ∆υτική, που είναι και η µεγαλύτερη µε µήκος ακτών 613 µέτρα και έκταση 25 στρέµµατα, και η Ανατολική, µε µήκος ακτών 499 µέτρα και έκταση 14 στρέµµατα, είναι εγγεγραµµένες στο τουρκικό κτηµατολόγιο της περιφέρειας Κουγκλά της νοµαρχίας Αλικαρνασσού (Bodrum).
Ακολουθεί µια σύντοµη περίοδος χωρίς ιδιαίτερη δραστηριότητα. Η Πρωτοχρονιά έδωσε την ευκαιρία για ένα σχεδόν 10ήµερο «διάλειµµα», κατά τη διάρκεια του οποίου η ελληνική πλευρά ευελπιστούσε να υπάρξει εκτόνωση του θέµατος και να υπάρξει η συνήθης διπλωµατική ανταλλαγή εγγράφων, χωρίς να υπάρξει κίνδυνος κλιµάκωσης της κρίσης στο στρατιωτικό επίπεδο.
Ωστόσο την Πέµπτη, 4 Ιανουαρίου 1996 δηµοσιοποιήθηκε επιστολή του Αµερικανού Προέδρου Μπιλ Κλίντον προς την ελληνοαµερικανική οµογένεια, που αναφερόταν σε ένταση στο Αιγαίο.
Τρίτη, 9 Ιανουαρίου 1996
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αποστέλλει απάντηση στη ρηµατική διακοίνωση της Άγκυρας, αναπτύσσοντας την επιχειρηµατολογία της ελληνικής πλευράς, βάσει της οποίας προκύπτει η ελληνική κυριαρχία στις βραχονησίδες. Στο κείµενο, η ελληνική πλευρά διατυπώνει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η Τουρκία προβαίνει για πρώτη φορά σε αµφισβήτηση ελληνικού εδάφους και προειδοποιεί πως η συνέχιση αυτής της πρακτικής θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις διµερείς σχέσεις. Ας επισηµανθεί ότι η ελληνική απάντηση άργησε εντυπωσιακά. Ούτε λίγο ούτε πολύ, χρειάστηκαν 11 ολόκληρες ηµέρες!
∆ευτέρα, 15 Ιανουαρίου 1996
Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος νοσηλευόταν σοβαρά άρρωστος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, καθώς δεν µπορούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του.
Τρίτη, 16 Ιανουαρίου 1996
Ο υπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας ενηµερώνει τον υπουργό Εθνικής Άµυνας Γεράσιµο Αρσένη για τη διαµορφωθείσα κατάσταση. Το υπουργείο Εξωτερικών ζητεί από το υπουργείο Εθνικής Άµυνας να λάβει µέτρα αυξηµένης στρατιωτικής επιτήρησης της περιοχής των Ιµίων. Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άµυνας (ΓΕΕΘΑ) κινητοποιείται άµεσα. Με αυτό τον τρόπο και εξαιτίας της ανυπαρξίας δοµής και µεθοδολογίας χειρισµού κρίσεων η κατάσταση κλιµακώνεται. Αντί να διαταχθεί το Λιµενικό Σώµα χωρίς τυµπανοκρουσίες να αυξήσει την επιτήρηση στην περιοχή, εµπλέκονται τµήµατα των Ενόπλων ∆υνάµεων.
Πέµπτη, 18 Ιανουαρίου 1996
Μετά τη διεξαγωγή αρχαιρεσιών στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόµµατος (ΠΑΣΟΚ) εκλέγεται ο Κώστας Σηµίτης για να αντικαταστήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου στην ηγεσία του κόµµατος και στη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας.
Παρασκευή, 19 Ιανουαρίου 1996
Το υπουργείο Εθνικής Άµυνας δίνει εντολές στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ) να αναλάβει την επιτήρηση της περιοχής. Το ΓΕΕΘΑ αυξάνει τα µέτρα επιτήρησης στην περιοχή και ετοιµάζεται, µε την ενεργοποίηση και δοκιµή, για την εκτέλεση σχεδίου ανακατάληψης βραχονησίδας.
Σάββατο, 20 Ιανουαρίου 1996
Η τουρκική πρόκληση στα Ίµια και οι ανταλλαγές ρηµατικών διακοινώσεων ανάµεσα στα υπουργεία Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας διαρρέουν στα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης (ΜΜΕ) µέσω του ενηµερωτικού δελτίου «Εµπιστευτικό Γράµµα». Στο δελτίο σηµειωνόταν, ορθώς, ότι πρόκειται για την πρώτη αµφισβήτηση ελληνικού εδάφους από την Τουρκία. Από τη στιγµή που διαρρέει σε «ανοιχτή πηγή» µια πρόκληση µε τόσο σοβαρά χαρακτηριστικά συνολικής κλιµάκωσης της τουρκικής στάσης απέναντι στην Ελλάδα στο πλαίσιο των διµερών σχέσεων, ο χειρισµός της υπόθεσης περιπλέκεται, καθώς η ενηµέρωση του ευρύτερου κοινού µέσω κάποιου Μέσου Μαζικής Ενηµέρωσης είναι λογικά θέµα χρόνου.
∆ευτέρα, 22 Ιανουαρίου 1996
Ορκίζεται η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπό τον Κώστα Σηµίτη. Νέος υπουργός Εξωτερικών αναλαµβάνει ο Θεόδωρος Πάγκαλος που διαδέχεται τον Κάρολο Παπούλια. Αντίθετα παραµένει στη θέση του ως υπουργός Εθνικής Άµυνας ο Γεράσιµος Αρσένης. Την ίδια ηµέρα ο δήµαρχος της Καλύµνου ∆ηµήτρης ∆ιακοµιχάλης, δύο κάτοικοι του νησιού (ο ένας ήταν ο ιερέας) και ο διοικητής του τοπικού αστυνοµικού τµήµατος µεταβαίνουν στα Ίµια και προχωρούν σε έπαρση της ελληνικής σηµαίας στην ανατολική βραχονησίδα του συµπλέγµατος.
Τρίτη, 23 Ιανουαρίου 1996
Ο πρωθυπουργός Κώστας Σηµίτης συγκαλεί σύσκεψη στο πολιτικό του γραφείο, στην οποία συµµετέχουν µεταξύ άλλων ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος και ο υπουργός ∆ηµόσιας Τάξης Κώστας Γείτονας. Αν και δεν υπήρξε ανακοίνωση περί του αντικειµένου της σύσκεψης, παρά µόνο ότι αφορούσε «σηµαντικό εθνικό θέµα», η εξέταση της διαµορφωθείσας κατάστασης προβάλλει ως η πλέον λογική ερµηνεία.
Ένα δεύτερο ζήτηµα συζήτησης ήταν η εξέταση της πιθανότητας δηµιουργίας επεισοδίων στη Θράκη, υποκινούµενων από κύκλους της Άγκυρας, καθώς η ελληνική κυβέρνηση είχε απορρίψει το αίτηµα επίσκεψης στην περιοχή τριών µουφτήδων, που όµως είχαν κληθεί από ιδιώτες και όχι από τους Έλληνες οµολόγους τους.
Επιβαρυντικό στοιχείο της όλης κατάστασης ήταν και η εγγύτητα της 29ης Ιανουαρίου, ηµέρας που -σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των ελληνικών Αρχών ασφαλείας- υπήρχε περίπτωση εξτρεµιστικά στοιχεία της µουσουλµανικής µειονότητας να αποπειραθούν να εορτάσουν την «επέτειο» των ταραχών του 1988. Τότε, επί προεδρίας Τουργκούτ Οζάλ, είχαν σηµειωθεί στην Κοµοτηνή σοβαρότατα επεισόδια που προκάλεσαν µεγάλες φθορές σε επιχειρήσεις τόσο χριστιανών όσο και µουσουλµάνων.
Τετάρτη, 24 Ιανουαρίου 1996
Εκτεταµένο ρεπορτάζ του τηλεοπτικού σταθµού Αntenna (ΑΝΤ1) αποκαλύπτει το περιστατικό στα Ίµια και το περιεχόµενο των ρηµατικών διακοινώσεων που αντάλλαξαν οι δύο πλευρές. Παράλληλα, και σε συνέχεια της σύσκεψης της 23ης Ιανουαρίου, οι αστυνοµικές Αρχές στη Θράκη αύξησαν τα µέτρα επιτήρησης, προσπαθώντας όµως για τη µέγιστη δυνατή διακριτικότητα.
Παρασκευή, 26 Ιανουαρίου 1996
Ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος παραδέχεται εµµέσως το περιστατικό στα Ίµια, επιβεβαιώνοντας την αποστολή ρηµατικής διακοίνωσης από την Τουρκία και την απάντηση της ελληνικής πλευράς. Επίσης δηλώνει ότι «το θέµα έχει κλείσει» και ότι δεν το θεωρεί ζήτηµα ικανό για δηµιουργία ατµόσφαιρας κρίσης, αλλά «εξωφρενική απαίτηση».
Η τουρκική εφηµερίδα «Τζουµχουριέτ» αναφέρει ότι το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και το γενικό επιτελείο άρχισαν τη χαρτογράφηση νησίδων στο Αιγαίο, και ότι µετά το πέρας της η Τουρκία θα καλέσει την Ελλάδα για διαπραγµατεύσεις, όπου και θα την «στριµώξει». Μάλιστα χαρακτηρίζει την κίνηση αυτή ως απάντηση σε σχετική ελληνική νοµοθετική πρωτοβουλία που εκδηλώθηκε πριν τρεις µήνες και προέβλεπε τον «εποικισµό» των βραχονησίδων (για την ακρίβεια, την οικονοµική αξιοποίησή τους).
Από αυτό το χρονικό σηµείο ξεκινάει η διαδικασία κατακόρυφης κλιµάκωσης της κρίσης. Οι δύο χώρες παγιδεύονται σε µια σειρά ενεργειών που οδηγούν σταδιακά στα πρόθυρα πολεµικής εµπλοκής.
Σάββατο, 27 Ιανουαρίου 1996
Το περιστατικό που συνέβη την ηµέρα αυτή µπορεί να χαρακτηριστεί η κορυφαία πράξη κλιµάκωσης. ∆ηµοσιογράφοι της τουρκικής εφηµερίδας «Χουριέτ», από το γραφείο της εφηµερίδας στη Σµύρνη, µεταβαίνουν µε ιδιωτικό ελικόπτερο, που απογειώθηκε στις 13.00΄ από το αεροδρόµιο «Αντνάν Μεντερές» της Σµύρνης, στην Ανατολική Ίµια, όπου και προσγειώνονται στις 14.10΄. Εκεί, σπάζοντας τον ιστό, κατεβάζουν την ελληνική σηµαία και ανυψώνουν στη θέση της την τουρκική. Αποχωρούν, παίρνοντας µαζί τους την ελληνική σηµαία. Η ενέργειά τους µαγνητοσκοπείται και παρουσιάζεται σε τηλεοπτική εκποµπή τουρκικού τηλεοπτικού δικτύου. ∆ύο εκ των µελών της αποστολής είναι άτοµα που τους έχει απαγορευθεί η είσοδος στην Ελλάδα, καθώς εµπλέκονται στην πρόκληση επεισοδίων στη Θράκη και θεωρούνται ενεργούµενα των τουρκικών µυστικών υπηρεσιών. Η πράξη τους εµφανίζεται ως «ιδιωτική πρωτοβουλία» και, αρχικώς τουλάχιστον, αποδοκιµάζεται από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.
Κυριακή, 28 Ιανουαρίου 1996
Το ελληνικό παράκτιο περιπολικό «ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΙ» P70 κατά τη διάρκεια περιπολίας του στην περιοχή των Ιµίων στις 08.10΄, νωρίς το πρωί, εντοπίζει την τουρκική σηµαία. Ενηµερώνεται το υπουργείο Εθνικής Άµυνας και δίνει εντολή για την άµεση υποστολή της. Για τις ενέργειες αυτές ενηµερώνεται η Κυβερνητική Επιτροπή. Περί τις 10.30΄ το περιπολικό «ΑΝΤΩΝΙΟΥ» P286 υποστέλλει την τουρκική σηµαία, αλλά και την αντικαθιστά µε την ελληνική. Τα δύο ελληνικά περιπολικά παρέµειναν στην περιοχή. Μια µεγάλη µονάδα του Στόλου έσπευσε στην ευρύτερη περιοχή (η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461).
Περίπου την ίδια χρονική περίοδο ο αρχηγός ΓΕΣ αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Βούλγαρης, ο αρχηγός ΓΕΝ αντιναύαρχος Ιωάννης Στάγκας και ο αρχηγός ΓΕΑ αντιπτέραρχος Αθανάσιος Τζογάνης συσκέπτονταν στο γραφείο του Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχου Χρήστου Λυµπέρη για την εκτίµηση της κατάστασης και την ανάγκη αποστολής τµήµατος στην Ανατολική Ίµια, καθώς ήταν πλέον αυτονόητο ότι οι συνθήκες επέβαλλαν τη φύλαξη της σηµαίας που είχε αναρτηθεί.
Για τη συγκεκριµένη σύσκεψη, που στην ουσία ήταν ένα άτυπο ΣΑΓΕ (Συµβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων), ο ναύαρχος Λυµπέρης αναφέρει στο βιβλίο του («Πορεία σε ταραγµένες θάλασσες», σελ. 560): «Ζητάω από τον Α/ΓΕΣ να διαθέσει οµάδα ειδικών δυνάµεων για τη φύλαξη της σηµαίας στα Α. Ίµια. Ο Α/ΓΕΣ στρατηγός Βούλγαρης δεν ανταποκρίνεται θετικά. Προβάλλει αντιρρήσεις για ανάληψη της αποστολής, επικαλούµενος αδυναµίες και ελλείψεις σε σχέση µε υποχρεώσεις [σε άλλο σηµείο του βιβλίου (σελ. 548) αναφέρεται ότι ο Α/ΓΕΣ επικαλέστηκε «προβλήµατα διαθεσιµότητας προσωπικού»]. Η φύλαξη εδάφους της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδας) είναι ευθύνη του ΓΕΣ/ΑΣ∆ΕΝ (Ανωτάτη Στατιωτική ∆ιοίκηση Εσωτερικού Νήσων). Ο διοικητής ΑΣ∆ΕΝ αντιστράτηγος Σπυρίδων, ο υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Σταµπουλής και ο διευθυντής Ειδικών ∆υνάµεων του ΓΕΣ υποστράτηγος Νικολαΐδης είχαν αντίθετη άποψη µε τον Α/ΓΕΣ. Απευθύνοµαι στον Α/ΓΕΝ και του ζητάω να διαθέσει βατραχανθρώπους. Ο Α/ΓΕΝ ανταποκρίνεται θετικά. Με προφορική µου εντολή προς Α/ΓΕΣ και Α/ΓΕΝ διέταξα να έρθουν σε άµεση ετοιµότητα δύο οµάδες βατραχανθρώπων και να µεταφερθούν µε ελικόπτερο του ΣΞ (Στρατός Ξηράς) από την Κω ή την Κάλυµνο, καθώς και να έρθει σε ετοιµότητα τµήµα Ειδικών ∆υνάµεων νήσου περιοχής».
Ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει µε ασφάλεια αν η κρίση θα είχε περαιτέρω κλιµακωθεί, αν η εντολή αφορούσε µόνο στην υποστολή της τουρκικής σηµαίας και την κατόπιν ανταλλαγή της µε την ελληνική σηµαία που είχαν πάρει µαζί τους οι «απεσταλµένοι» της «Χουριέτ» στα Ίµια. Σύµφωνα µε τις υπάρχουσες πληροφορίες, η εντολή του Γεράσιµου Αρσένη ήταν ακριβώς αυτή, απλά και µόνο η υποστολή της τουρκικής σηµαίας, ώστε να αποφευχθεί η κλιµάκωση της κρίσης. Τέτοια όµως εντολή θα µπορούσε να ερµηνευθεί και ως αποδοχή ότι η κυριαρχία επί της βραχονησίδας τελεί «υπό αµφιβολία». Σαφώς το υπουργείο Εθνικής Άµυνας επιθυµούσε την αποτροπή περαιτέρω κλιµάκωσης, ωστόσο η ανύψωση της ελληνικής σηµαίας µπορεί να ερµηνευθεί ως ένα είδος υπόµνησης της ελληνικότητας της βραχονησίδας.
Ο υπουργός Εθνικής Άµυνας ζητάει το λόγο από τον Α/ΓΕΝ αντιναύαρχο Ιωάννη Στάγκα, στον οποίο είχε δώσει σαφείς εντολές τηλεφωνικά, το πρωί της ίδιας ηµέρας. Ο Α/ΓΕΝ θέτει την παραίτησή του στη διάθεση του υπουργού. Η κατάσταση εξετάζεται σε συνεδριάσεις του ΣΑΓΕ, που έγινε στις 10.30΄ το πρωί, και του Συµβουλίου Άµυνας (ΣΑΜ) που ακολούθησε. Σε αυτό, που συνεδρίασε στις 14.30΄, συµµετείχαν ο υπουργός Γεράσιµος Αρσένης, ο υφυπουργός, πτέραρχος εν αποστρατεία, Νικόλαος Κουρής και οι αρχηγοί των τεσσάρων Επιτελείων.
Στο διάστηµα που µεσολάβησε από τη λήψη της διαταγής του ΓΕΕΘΑ µέχρι και την έγκρισή της από το ΣΑΜ, το ΓΕΝ διατάζει τη Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών (ΜΥΚ) να προετοιµάσει ένα στοιχείο της (14 άντρες). Σύµφωνα µε πληροφορίες, υπήρξε κινητοποίηση και των Ειδικών ∆υνάµεων του Ελληνικού Στρατού. Ο τότε διοικητής ΑΣ∆ΕΝ αντιστράτηγος ∆ηµήτριος Σπυρίδων ανέφερε ότι µέχρι τις 13.15΄ υπήρχαν έτοιµες δύο οµάδες καταδροµέων στην Κω µε δύο ελικόπτερα UH-1H Huey, έτοιµες για µεταφορά στα Ίµια. Στο µεταξύ από το µεσηµέρι ξεκινάει «µπαράζ» ναυτικών επεισοδίων στην περιοχή των Ιµίων µε την επαναλαµβανόµενη παραβίαση των ελληνικών χωρικών υδάτων από δύο τουρκικές ακταιωρούς, οι κυβερνήτες των οποίων αρνούνται να υπακούσουν στις διαταγές των κυβερνητών ελληνικών πολεµικών πλοίων που είχαν πλησιάσει στην περιοχή, εγκαταλείποντας εκ των πραγµάτων τη «διακριτική παρακολούθηση» της κατάστασης, σύµφωνα µε τις εντολές που ίσχυαν µετά την ενηµέρωση του ελληνικού υπουργείου Εθνικής Άµυνας για την κατάσταση από το υπουργείο Εξωτερικών.
Νωρίς το βράδυ της ίδιας ηµέρας αποστέλλεται η οµάδα των βατραχανθρώπων της ΜΥΚ στη νησίδα για φύλαξη της ελληνικής σηµαίας. Συγκεκριµένα µε ελικόπτερο CH-47C Chinook οι βατραχάνθρωποι µεταφέρθηκαν στην Κάλυµνο πριν από τη δύση του ηλίου και από εκεί επιβιβάστηκαν στην κανονιοφόρο «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ» P61 που κατευθύνθηκε στην περιοχή των Ιµίων. Το στοιχείο διαιρέθηκε σε δύο υποστοιχεία των 7 αντρών το καθένα και ανέλαβε την εκτέλεση της αποστολής. Το πρώτο στοιχείο θα αποβιβαζόταν στην Ανατολική Ίµια, ενώ το δεύτερο θα παρέµενε σε ετοιµότητα επί της κανονιοφόρου. Η αποβίβαση στη βραχονησίδα επρόκειτο να γίνει µε ελαστική λέµβο, η οποία θα προσέγγιζε µε κωπηλασία και όχι µε τη χρήση εξωλέµβιου κινητήρα, ώστε η όλη ενέργεια να γίνει όσο το δυνατόν πιο αθόρυβα. Τελικά περί τις 20.45΄ η αποβίβαση πραγµατοποιήθηκε χωρίς -όπως αργότερα αποδείχτηκε- να γίνει αντιληπτή από τον εχθρό.
[Στο σηµείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι µαρτυρία ατόµου (που παρουσιάσθηκε ως µέλος του συγκεκριµένου στοιχείου στην τηλεοπτική εκποµπή «Φάκελοι» του Αλέξη Παπαχελά) αναφέρει ότι λόγω περιορισµένου χρόνου η ενηµέρωση και σχεδίαση της αποστολής ήταν ελλειµµατική, µε αποτέλεσµα αρχικά το στοιχείο να προσεγγίσει και αναγνωρίσει λάθος βραχονησίδα. Όταν διαπιστώθηκε το λάθος, η διαδικασία επαναλήφθηκε και τελικά το υποστοιχείο αποβιβάστηκε στην Ανατολική Ίµια.]
Το υπουργείο Εξωτερικών αναλαµβάνει να ενηµερώσει για την κατάσταση τους πρεσβευτές των Ηνωµένων Πολιτειών, των χωρών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας.
∆ευτέρα, 29 Ιανουαρίου 1996
Στις 05.30΄, οι βατραχάνθρωποι αφήνουν την Ανατολική Ίµια και επιστρέφουν στον «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗ». Η ενέργεια έγινε κατόπιν πολιτικής εντολής που έβρισκε αντίθετο τον Α/ΓΕΕΘΑ.
Στις 09.00΄ συσκέπτεται το ΣΑΓΕ και οι αρχηγοί συµφωνούν µε την άποψη του Α/ΓΕΕΘΑ περί αποστολής και πάλι των βατραχανθρώπων στη βραχονησίδα. Κατόπιν ο ναύαρχος Λυµπέρης µεταφέρει την άποψή του στον υπουργό, και στις 10.00΄ το υποστοιχείο βατραχανθρώπων που είχε παραµείνει στην κανονιοφόρο αποβιβάζεται στην Ανατολική Ίµια. Η ενέργεια πραγµατοποιείται υπό το φως της ηµέρας. Για πέντε ώρες περίπου η σηµαία και η νησίδα είχαν παραµείνει αφύλακτες. Το πρωί σηµειώνεται και αεροπορικό επεισόδιο, όταν τουρκικό ελικόπτερο που ίπταται στην περιοχή, εντός του ελληνικού εναέριου χώρου, αναχαιτίζεται από ελληνικό µαχητικό F-4E Phantom II.
Λόγω της κλιµακούµενης έντασης, ο Α/ΓΕΕΘΑ «αποδεσµεύει» τους κανόνες εµπλοκής για κάθε είδους αποβατική ενέργεια. Το σήµα που εξέδωσε στις 10.25΄ το ΓΕΕΘΑ προς τα Γενικά Επιτελεία ανέφερε: «Επιτρέπεται η χρήση βίας για αυτοάµυνα και, σε περίπτωση µη συµµόρφωσης των επιχειρούντων αποβίβαση, να αποτραπεί προσέγγιση τουρκικού ελικοπτέρου στη νησίδα Ίµια. Εγκρίνεται η χρήση προειδοποιητικών βολών». Η αναφορά σε «νησίδα» µπορεί να θεωρηθεί ότι επικεντρώνει όλο το ενδιαφέρον της ελληνικής πλευράς στην Ανατολική Ίµια όπου υπήρχε η σηµαία.
Η συγκεκριµένη ενέργεια του Α/ΓΕΕΘΑ θεωρείται ότι αποτελούσε υπέρβαση των αρµοδιοτήτων του, καθώς η αποδέσµευση ανήκει στις αποκλειστικές αρµοδιότητες του ΚΥΣΕΑ. Ωστόσο ελάχιστοι στην κυβέρνηση έδειχναν να γνωρίζουν τη σηµασία του όρου «κανόνες εµπλοκής». Εικάζεται πως ο Α/ΓΕΕΘΑ φοβήθηκε αποβατική ενέργεια την οποία θα παρακολουθούσαν αµέτοχες οι ελληνικές δυνάµεις µη έχοντας εξασφαλίσει την απαραίτητη άδεια να αµυνθούν.
Στο μεταξύ, από τα ξηµερώµατα το ∆΄ Σώµα Στρατού στον Έβρο τίθεται σε επιφυλακή, ενώ ξεκινά και η εθνική διακλαδική άσκηση επί χάρτου (ΤΑΑΣ) «Αλέξανδρος», που διευθύνεται από τον Α/ΓΕΕΘΑ και συµµετέχουν τα Γενικά Επιτελεία, οι µεγάλοι σχηµατισµοί και των τριών Κλάδων των Ενόπλων ∆υνάµεων, υπουργεία και δηµόσιοι Οργανισµοί. Το µεσηµέρι καλείται στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα ∆ηµήτρης Νεζερίτης, όπου του επιδίδεται νέα ρηµατική διακοίνωση στην οποία αµφισβητείται ευθέως η ελληνικότητα των βραχονησίδων Ίµια και διατυπώνεται η τουρκική «πρόταση απεµπλοκής», σύµφωνη µε την πάγια τουρκική πολιτική στο Αιγαίο: προτείνεται η διεξαγωγή διαπραγµατεύσεων για την οροθέτηση των θαλασσίων συνόρων µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η συγκεκριµένη ενέργεια φαίνεται πως δικαιώνει όσους ερµηνεύουν την κρίση ως τµήµα της τουρκικής στρατηγικής για την αποτροπή της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων από τα 6 ναυτικά µίλια στα 12, σύµφωνα µε τις προβλέψεις της ∆ιεθνούς Συνθήκης για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, όπως αυτή συµφωνήθηκε το 1982 στο Μοντέγκο Μπέι της Τζαµάικα και τέθηκε σε ισχύ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, µετά την επικύρωσή της από τον αριθµό των κρατών που προβλεπόταν. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι υπάρχουν στο Αιγαίο και άλλα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες των οποίων το νοµικό καθεστώς είναι ασαφές.
Το απόγευµα διατυπώνεται η πρώτη έκφραση ανησυχίας των Ηνωµένων Πολιτειών, ιδίως λόγω της συσσώρευσης δυσανάλογα ισχυρών ναυτικών δυνάµεων σε πολύ περιορισµένη γεωγραφικά περιοχή. Όντως, ο αριθµός των ελληνικών ναυτικών µονάδων στην περιοχή, πέραν των δύο παράκτιων περιπολικών («ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΙ» P70, «ΑΝΤΩΝΙΟΥ» P289), αυξήθηκε µε την προσθήκη του επίσης παράκτιου περιπολικού «ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΙΙ» P96, των πυραυλακάτων «ΜΥΚΟΝΙΟΣ» P22, «ΞΕΝΟΣ» P27 και «ΣΤΑΡΑΚΗΣ» P29, καθώς και των κανονιοφόρων «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ» P57 και «ΠΟΛΕΜΙ-ΣΤΗΣ» P61, που έχουν αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή.
Αντίστοιχα µονάδες κρούσης του τουρκικού στόλου κινήθηκαν από τα ∆αρδανέλια και το ναύσταθµο του Ακσάζ προς τα ∆ωδεκάνησα. Στην επίµαχη περιοχή υπήρχαν τέσσερις ακτοφυλακίδες (οι SG-67 και SG-62 τύπου SAR-33 που έχουν ως βάση τους τη Σµύρνη, η SG-56 που ναυλοχεί στην Αλικαρνασσό, και η SG-32 τύπου SG-21 που ναυλοχεί στο Ακσάζ). Επιπρόσθετα στην Κω η οµάδα των αµφίβιων καταδροµέων και τα δύο ελικόπτερα Huey πα-ρέµεναν σε ετοιµότητα 15 λεπτών.
Στις 14.00΄ το ΓΕΕΘΑ διέταξε τη συγκρότηση δύο οµάδων αµφίβιων καταδροµέων στην Κω, «µε δυνατότητα ανάληψης αποστολής αποτροπής/αναχαίτισης ενέργειας αποβίβασης σε βραχονησίδες Ίµια και για άµυνα διατήρησής τους».
Στις 15.23΄ αποπλέουν από το ναύσταθµο του Ακσάζ οι πυραυλάκατοι τύπου Dogan «GOURBET» P346 και «FIRTINA» P347 (εξοπλισµένες µε κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-επιφανείας Harpoon). Παρατηρήθηκε σηµαντική κινητοποίηση τουρκικών δυνάµεων στη Θράκη και στη νοτιοανατολική Τουρκία µε ταυτόχρονο τριπλασιασµό των παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου χώρου από τουρκικά αεροσκάφη. Το βράδυ συνεδριάζει το Συµβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας. Σύµφωνα µε τις ανακοινώσεις που ακολούθησαν από την πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ, ζητείται η άµεση αποχώρηση των ελληνικών αγηµάτων επί των βραχονησίδων και η υποστολή-αποµάκρυνση της ελληνικής σηµαίας.
Ένα σκοτεινό σηµείο που, αν φωτιζόταν, πιθανόν να έδινε κάποιες απαντήσεις στην υπόθεση είναι και το έγγραφο της ΕΥΠ µε αριθµό πρωτοκόλλου 115/24/40 το οποίο περιείχε συνοµιλίες Τούρκων αξιωµατικών της αντικατασκοπίας και υπεκλάπησαν το βράδυ της ∆ευτέρας, 29 Ιανουαρίου.
Το εν λόγω έγγραφο της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών προειδοποιούσε το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού για τις προθέσεις των Τούρκων να καταλάβουν τη βραχονησίδα 24 ώρες πριν από την κατάληψή της.
Το έγγραφο είχε δηµοσιευτεί σε περιοδικό ποικίλης ύλης µεταξύ 20 και 22 Φεβρουαρίου του 1996, αλλά στις 23 του ίδιου µήνα το ΥΕΘΑ σε επίσηµη ανακοίνωσή του ανέφερε ότι «κατά τη διάρκεια της κρίσης στα Ίµια, υπήρχε ροή άλλων πληροφοριών για τις δραστηριότητες των δυνάµεων της Τουρκίας. Από την ανάλυση των πληροφοριών αυτών δεν προέκυπτε καµία ένδειξη για τις προθέσεις της Άγκυρας».
Τις επόµενες ηµέρες ο τότε υφυπουργός Άµυνας Νίκος Κουρής ισχυρίσθηκε ότι δεν υπήρξε ποτέ το συγκεκριµένο έγγραφο, δηλώνοντας πως «ουδέποτε το ΓΕΝ, το ΓΕΕΘΑ ή το υπουργείο έλαβε έγγραφη αναφορά της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών».
Τρίτη, 30 Ιανουαρίου 1996
Από τα µεσάνυχτα διαπιστώνεται αυξηµένη δραστηριότητα στους τουρκικούς ναυστάθµους της Σµύρνης και του Ακσάζ.
Στις 00.55΄ αποπλέουν από τη Σµύρνη τα περιπολικά τύπου HISAR (PC 1638) «SULTAN HISAR» P111 και «DEMIR HISAR» P112 µε κατεύθυνση την περιοχή Σάµου - Ικαρίας.
Στις 02.50΄ αποπλέει από το ναύσταθµο του Ακσάζ η φρεγάτα «EGE» F256 τύπου Knox κατευθυνόµενη προς τη Χάλκη - νοτιοανατολικά της Τήλου.
Στις 04.00΄ σημαίνει συναγερμός στο ΕΘΚΕΠΙΧ καθώς τουρκικές ναυτικές δυνάµεις αναπτύσσονται στο Αιγαίο.
Περί τις 04.10΄ εντοπίζεται, κινούµενη προς την περιοχή των Ιµίων, µια τουρκική φρεγάτα MEKO-200 Track 1, η «YAVUZ» F240 (είχε αποπλεύσει από το ναύσταθµο του Ακσάζ), συνοδευόµενη από πυραυλάκατους, αυξάνοντας περαιτέρω την τουρκική ισχύ πυρός στην περιοχή.
Στις 05.00΄ κατά τη διάρκεια σύσκεψης της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας του υπουργείου Εθνικής Άµυνας, επαναβεβαιώνεται η εντολή αυξηµένης ετοιµότητας και στους τρεις Κλάδους των Ενόπλων ∆υνάµεων, ανακαλούνται οι άδειες του προσωπικού, και οι αεροπορικές δυνάµεις τίθενται σε κλιµακωτές ετοιµότητες 2, 5, 10 και 15 λεπτών.
Στη βάση αυτών των αποφάσεων η Ελλάδα απαντάει µε την προσέγγιση στην περιοχή και άλλων πολεµικών πλοίων. Η συνολική ναυτική ισχύς της στην περιοχή είναι, έστω οριακά, ισχυρότερη από την αντίστοιχη τουρκική, σύµφωνα µε δηλώσεις του υπουργού Εθνικής Άµυνας Γεράσιµου Αρσένη. Η κατάσταση κλιµακώνεται και στον αεροπορικό τοµέα µε τις συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου µεταξύ Σάµου και Κω από 17 (εκ των οποίων πέντε οπλισµένα) τουρκικά µαχητικά (F-16C Fighting Falcon, F-4E Phantom II και RF-4E Phantom II σε εννέα σχηµατισµούς) και δύο ελικόπτερα. Για την αναχαίτισή τους έγιναν 14 έξοδοι ελληνικών µαχητικών και δύο από τις αναχαιτίσεις κατέληξαν σε εµπλοκές. Σε δηλώσεις του ο Γεράσιµος Αρσένης απορρίπτει τα «αιτήµατα» της Τσιλέρ, όπως αυτά προέκυψαν µετά τη σύσκεψη του τουρκικού Συµβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.
Στις 07.20΄ η τουρκική φρεγάτα φθάνει στα Ίµια και προβαίνει σε παραβίαση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Την ίδια ώρα (07.16΄) εντοπίζεται δεύτερη τουρκική φρεγάτα τύπου Knox, η «TRAKYA» F254, προερχόµενη από τα Στενά, που κατευθύνεται επίσης προς τα Ίµια.
Στις 08.00΄ ελικόπτερο απονηώνεται από την τουρκική φρεγάτα και εκτελεί υπέρπτηση των Ιµίων.
Στις 09.00΄ λέμβος, προερχόμενη από τις µικρασιατικές ακτές µε περίπου 6-7 επιβαίνοντες, προσπαθεί να προσεγγίσει τα Ίµια, αλλά παρεµποδίζεται και τελικά απωθείται από ελληνικό περιπολικό.
Στις 09.00΄ το πρωί ο Α/ΓΕΕΘΑ αναλαµβάνει την επιχειρησιακή διοίκηση των Ενόπλων ∆υνάµεων. Υπάρχει σκέψη για συγκρότηση ειδικού τµήµατος ειδικών δυνάµεων µικτής σύνθεσης, τόσο από καταδροµείς - αλεξιπτωτιστές όσο και από άντρες του Ειδικού Τµήµατος Αλεξιπτωτιστών (ΕΤΑ). Τελικά αποφασίζεται να συγκροτηθεί δύναµη ταχείας ενίσχυσης από µονάδες ειδικών δυνάµεων της Αττικής, τον πυρήνα της οποίας θα αποτελούσαν οµάδες της εδρεύουσας στον Ασπρόπυργο 2ης Μοίρας Αλεξιπτωτιστών-2 ΜΑΛ και του ΕΤΑ. Η τυχόν προώθησή τους ως «ενίσχυση της αµυντικής ικανότητας νησιωτικών χώρων στα ∆ωδεκάνησα» θα υλοποιόταν µε ελικόπτερα ή µεταφορικά αεροσκάφη C-130 Hercules.
Τις πρωινές ώρες ο αρχηγός ΓΕΣ αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Βούλγαρης υποβάλλει ερώτηµα προς το διοικητή του 1ου Τάγµατος Επιθετικών Ελικοπτέρων (1 ΤΕΕΠ), που εδρεύει στο Στεφανοβίκειο Μαγνησίας και επιχειρεί τα επιθετικά ελικόπτερα AH-64A Apache, εάν η νεοσύστατη µονάδα του µπορεί να εκτελέσει πολεµική αποστολή. Η απάντηση είναι θετική, υπό την προϋπόθεση της έγκρισης εσπευσµένης εκτέλεσης βολών σε ελληνικό έδαφος. Η άδεια δίνεται και δύο ελικόπτερα εκτέλεσαν βολές πυραύλων AGM-114 Hellfire και ρουκετών στο πεδίο βολής αρµάτων Λιτοχώρου.
Στις 10.00΄ λαμβάνει χώρα η πρώτη τηλεφωνική συνοµιλία του πρωθυπουργού Κώστα Σηµίτη µε τον Αµερικανό Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον, και του υπουργού Εθνικής Άµυνας Γεράσιµου Αρσένη µε τον Αµερικανό οµόλογό του Ουίλιαµ Πέρι. Η Ελλάδα εµφανίζεται πρόθυµη να αποσύρει το άγηµα της ΜΥΚ που φύλαγε τη
βραχονησίδα Ανατολική Ίµια, όχι όµως και τη σηµαία. Ο Ουίλιαµ Πέρι αναφέρει στον Γεράσιµο Αρσένη ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται διότι δεν µπορούν να βοηθήσουν, σε µια προσπάθεια να δηµιουργήσουν στην Ελλάδα την πεποίθηση ότι δεν µπορούν να αποτρέψουν τους Τούρκους εάν επιλέξουν τη χρήση στρατιωτικής βίας. Παρόµοιο είναι το µήνυµα που µεταφέρει προς τον Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Λυµπέρη ο αρχηγός των Αµερικανικών Ενόπλων ∆υνάµεων στρατηγός Τζον Σαλικασβίλι.
Λίγο μετά τις 10.30΄ το πρωί, συγκαλείται σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό Κώστα Σηµίτη για την εξέταση της κατάστασης, µε τη συµµετοχή των υπουργών Εξωτερικών Θεόδωρου Πάγκαλου, Εθνικής Άµυνας Γεράσιµου Αρσένη, Εσωτερικών Άκη Τσοχατζόπουλου, Εθνικής Οικονοµίας Γιάννου Παπαντωνίου, Τύπου ∆ηµήτρη Ρέππα και του Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχου Χρήστου Λυµπέρη. Μετά το πέρας της σύσκεψης παραχωρείται από τους υπουργούς Εξωτερικών και Εθνικής Άµυνας -Θεόδωρο Πάγκαλο και Γεράσιµο Αρσένη- συνέντευξη Τύπου στην οποία απορρίπτονται µε τον πλέον επίσηµο τρόπο οι τουρκικές προκλητικές απαιτήσεις. Ωστόσο έχει ήδη διαφανεί η ασυνεννοησία µεταξύ του πρωθυπουργικού γραφείου, του υπουργείου Εξωτερικών και του υπουργείου Εθνικής Άµυνας.
Στις 11.00΄ δίνεται εντολή για τον απόπλου του Στόλου. Μέχρι το µεσηµέρι το ΓΕΕΘΑ θα διατάξει τη διατήρηση των οµάδων αµφίβιων καταδροµών στην Κω σε δεκαπεντάλεπτη ετοιµότητα, την αύξηση της ετοιµότητας των οµάδων του ΕΤΑ και της 2ης ΜΑΛ στην Αττική σε 30 λεπτά και θα θέσει την 2η ΜΑΛ και το 575 Τάγµα Πεζοναυτών (575 ΤΠΝ) σε ετοιµότητα δύο ωρών.
Στις 12.00΄ τουρκική φρεγάτα επιχειρεί αβλαβή διέλευση από τα ελληνικά χωρικά ύδατα µεταξύ Λέρου και Λειψών και κατόπιν επιστρέφει στα τουρκικά χωρικά ύδατα. Όλη η κίνηση γίνεται υπό την παρακολούθηση του ελληνικού αντιτορπιλικού «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ» D221.
Στις 13.00΄ μεγάλο μέρος του ελληνικού στόλου, υπό τη συνεχή τηλεοπτική κάλυψη από ελικόπτερο τηλεοπτικού σταθµού (Σκάι), εγκαταλείπει το ναύσταθµο της Σαλαµίνας και οδεύει προς την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της κρίσης. Η Τουρκία από την πλευρά της στέλνει περισσότερες φρεγάτες στην περιοχή.
Αργά το μεσημέρι παραδίδεται non-paper σε διπλωµατικούς υπαλλήλους Ελλάδας και Τουρκίας στην Ουάσινγκτον, από το βοηθό υπουργό Εξωτερικών των Ηνωµένων Πολιτειών Ρίτσαρντ Χόλµπρουκ, το οποίο προωθείται στα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών. Κεντρική ιδέα είναι η προσπάθεια αποκλιµάκωσης σε επίπεδο ναυτικών δυνάµεων, καθώς εκεί εντοπιζόταν ο κίνδυνος απότοµης - κάθετης κλιµάκωσης που θα οδηγούσε σε στρατιωτική σύγκρουση µεταξύ των πολεµικών ναυτικών Ελλάδας και Τουρκίας, µε ορατό - άµεσο τον κίνδυνο να ξεσπάσει συνολικός πόλεµος.
Το µεσηµέρι όµως, ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα ∆ηµήτρης Νεζερίτης είχε µεταβεί στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών όπου και λαµβάνει χώρα συνάντηση µε τον υφυπουργό Ονούρ Οϊµέν. Ο κ. Νεζερίτης προειδοποιεί την Άγκυρα για τον κίνδυνο θερµού επεισοδίου εάν δεν σταµατήσουν οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων. Ο κ. Οϊµέν θέτει ως προϋπόθεση την επιστροφή στο status quo ante, περιγράφοντάς το ως «την αποχώρηση των πλοίων, στη συνέχεια του προσωπικού και τέλος των σηµαιών». Είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για το «συµβιβασµό απεµπλοκής», που τελικά υιοθετήθηκε. Αυτό πιθανότατα υποδηλώνει είτε προηγούµενη συνοµιλία και αποδοχή του από τους Αµερικανούς είτε προσπάθεια πειθαναγκασµού της Ελλάδας να τον αποδεχθεί µέσω της τήρησης από την τουρκική ηγεσία σκληρής γραµµής, πάντα υπό την απειλή της στρατιωτικής σύγκρουσης. Σύµφωνα µε την τουρκική «ανάγνωση», ο «συµβιβασµός» αυτός αποδεικνύει ότι και η Ελλάδα συναινεί στον αµφισβητούµενο χαρακτήρα του νοµικού καθεστώτος της περιοχής.
Στις 14.30΄ το μεσημέρι, στη θαλάσσια περιοχή γύρω από τα Ίµια έχουν αναπτυχθεί σηµαντικές ναυτικές δυνάµεις και των δύο χωρών. Από ελληνικής πλευράς στην ευρύτερη περιοχή βρισκόντουσαν:
• Bόρεια των Ιµίων, η φρεγάτα τύπου Standard «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461, που η κρίση τη βρήκε να εκτελεί καθήκοντα πλοίου «σκοπούντος» στο δυτικό Αιγαίο. Ο κυβερνήτης της αντιπλοίαρχος Ι. Λιούλης ανέλαβε καθήκοντα τοπικού διοικητή,
• Nότια των Ιµίων, το αντιτορπιλικό τύπου Charles F. Adams «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ» D221, που επίσης εκτελούσε καθήκοντα «σκοπούντος» στο Κρητικό,
• Tρεις πυραυλάκατοι, οι «ΜΥΚΟΝΙΟΣ» P22 (στην Ψέριµο), «ΞΕΝΟΣ» P27 (στην Καλόλιµνο) και «ΣΤΑΡΑΚΗΣ» P29 (στην Κάλυµνο), καθώς και
• Oι κανονιοφόροι «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ» P57 και «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P61.
Λόγω των άσχηµων καιρικών συνθηκών τα µικρότερου εκτοπίσµατος περιπολικά αποσύρθηκαν καθώς δεν µπορούσαν να επιχειρούν πλέον. Από τουρκικής πλευράς είχαν αναπτυχθεί τρεις φρεγάτες, δύο πυραυλάκατοι, δύο κανονιοφόροι και τέσσερα περιπολικά. Οι ναυτικές αυτές µονάδες δεν έµελλε να διαφοροποιηθούν κατά τη διάρκεια των επόµενων κρίσιµων 18 ωρών. Στο κεντρικό Αιγαίο είχε εντοπιστεί και παρακολουθείτο τουρκική ναυτική δύναµη αποτελούµενη από δύο φρεγάτες, ένα αντιτορπιλικό συνοδείας και δύο πυραυλακάτους. Το Πολεµικό Ναυτικό είχε ήδη αναπτύξει τρεις φρεγάτες, ένα αντιτορπιλικό και τέσσερις πυραυλακάτους.
Οι Τούρκοι προέβησαν επίσης σε κινητοποιήσεις χερσαίων δυνάµεων στην ανατολική Θράκη, στη δυτική, νότια και νοτιοανατολική Τουρκία. Επίσης µεταστάθµευσαν στα δυτικά τουρκικά αεροδρόµια περί τα 40 ως 50 µαχητικά αεροσκάφη. Τη χρονική αυτή περίοδο σε συνεδρίαση του τουρκικού Συµβουλίου Εθνικής Ασφαλείας αποφασίζεται η διεξαγωγή της επιχείρησης «∆ελφίνι 1». ∆ύο οµάδες βατραχανθρώπων µεταφέρονται αεροπορικώς στην Αλικαρνασσό από τη βάση τους στο Βόσπορο. Ταυτόχρονα δύο ελικόπτερα Black Hawk µεταφέρουν τον οπλισµό τους και τις ελαστικές τους λέµβους.
Στις 14.56΄ το ΓΕΕΘΑ διατάζει την αύξηση της επιτήρησης και του ελέγχου των ελληνικών µικρονησίδων στο ανατολικό Αιγαίο µεταξύ των νήσων Σάµου και Κω.
Στις 15.20΄ το ΓΕΕΘΑ διατάζει την Ανώτατη Στρατιωτική ∆ιοίκηση Εσωτερικού Νήσων (ΑΣ∆ΕΝ) να αποβιβάσει στη νησίδα Καλόλιµνο οµάδα καταδροµέων που διατηρούνταν σε ετοιµότητα στην Κω. Αποστολή της οµάδας ήταν αφενός η αποτροπή αποβίβασης Τούρκων στη νησίδα και αφετέρου η επιτήρηση της ευρύτερης περιοχής.
Περίπου στις 16.00΄ δύο τουρκικά ελικόπτερα πετούν κοντά στις βραχονησίδες Ίµια σε µια προσπάθεια εντοπισµού των θέσεων των ελληνικών πλοίων.
Περί τις 18.00΄ τουρκική τορπιλάκατος πλησιάζει την Ίµια και παρεµποδίζεται από ελληνικό περιπολικό. Όµως το τουρκικό πλοίο, αντί να αποµακρυνθεί, επιχειρεί µε ελιγµούς να πλησιάσει τη βραχονησίδα κινούµενο πλαγιοµετωπικά. Παράλληλα εντοπίζεται ελαστική λέµβος µε στρατιωτικό προσωπικό και την τουρκική σηµαία, η οποία επιχειρεί επίσης να προσεγγίσει. Τα ελληνικά περιπολικά την απωθούν. Το απόγευµα αποφασίζεται η επιστροφή της φρεγάτας «Υ∆ΡΑ» F452 τύπου MEKO-200HN από την Αδριατική, όπου είχε διατεθεί στη ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση αποκλεισµού της Σερβίας. Η «Υ∆ΡΑ» ήταν η νεότερη µονάδα του στόλου, η µόνη από τις τέσσερις υπό παραγγελία φρεγάτες τύπου ΜΕΚΟ που είχε µέχρι τότε παραδοθεί. Η κορύφωση της κρίσης βρήκε τη φρεγάτα να πλέει ολοταχώς κάπου στο νότιο Ιόνιο, στην προσπάθειά της να ενταχθεί έγκαιρα στη δύναµη του υπόλοιπου ελληνικού στόλου. Ο Α/ΓΕΕΘΑ προτείνει την αποστολή οµάδας καταδροµέων στο Φαρµακονήσι. Η πρόταση όµως δεν γίνεται αποδεκτή από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άµυνας (επιπρόσθετα το ΓΕΣ αδυνατούσε όµως να παραχωρήσει δυνάµεις για τη φύλαξη της βραχονησίδας). Ως εναλλακτική λύση διατάχθηκε η επιτήρηση µε ναυτική περιπολία.
Τις πρώτες νυχτερινές ώρες, δίδεται εντολή και δύο επιθετικά ελικόπτερα AH-64A Apache µετασταθµεύουν στη Σαντορίνη. Για άγνωστο λόγο δεν προωθούνται εγγύτερα στην περιοχή ενδιαφέροντος.
Στις 21.00΄ το βράδυ λαµβάνει χώρα τηλεφωνική επικοινωνία του Αµερικανού Προέδρου Κλίντον µε τον Τούρκο Πρόεδρο Σουλεϊµάν Ντεµιρέλ. Καταβάλλεται προσπάθεια αποκλιµάκωσης της έντασης.
Στις 21.36΄ παρέβαλε στην Αλικαρνασσό το τύπου Sarucabey αρµαταγωγό «KARAMURSELBEY» NL-124, που είχε αποπλεύσει νωρίτερα την ίδια ηµέρα από τη Σµύρνη.
Στις 23.30΄ τη νύχτα έχουµε νέες τηλεφωνικές επικοινωνίες του Αµερικανού υπουργού Άµυνας και του αρχηγού των Αµερικανικών Ενόπλων ∆υνάµεων µε τον Έλληνα υπουργό Εθνικής Άµυνας. Γνωστοποιήθηκε εκ νέου η αρνητική τουρκική θέση για την αποκλιµάκωση της κρίσης εάν δεν αποµακρυνθεί η ελληνική σηµαία από την Ανατολική Ίµια. ∆ιατάσσεται µε πρωτοβουλία του Α/ΓΕΕΘΑ η επιστράτευση των τοπικών εφεδρειών στον Έβρο και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Στις 23.57΄, τρία λεπτά πριν από τα µεσάνυχτα, το ΓΕΝ διατάζει τον απόπλου του συνόλου των πλοίων του στόλου, σε εφαρµογή µέτρων ενισχυµένου συναγερµού.
Τετάρτη, 31 Ιανουαρίου 1996
Η κρίση έχει κορυφωθεί. Στη 01.00΄ µετά τα µεσάνυχτα πραγµατοποιείται στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή σύσκεψη του Κυβερνητικού Συµβουλίου Εξωτερικών και Άµυνας (ΚΥΣΕΑ).
Συµµετέχουν, εκτός των τακτικών µελών, ο γραµµατέας του Υπουργικού Συµβουλίου Τάσος Μαντέλης και οι σύµβουλοι του πρωθυπουργού Ν. Θέµελης και ∆. Καραϊτίδης. Μεσολαβούν δύο τηλεφωνικές συνδιαλέξεις Πάγκαλου - Χόλµπρουκ, και στις 02.00΄ π.µ. ενηµερώνεται το ΚΥΣΕΑ για την κατάληψη της αφρούρητης βραχονησίδας στα Ίµια από Τούρκους κοµάντος. Στη σύσκεψη φθάνει µε καθυστέρηση µισής περίπου ώρας ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος, λόγω συµµετοχής του σε... τηλεοπτική εκποµπή! Ο διοικητής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) δεν καλείται να συµµετάσχει, παρότι βρίσκεται έξω από την αίθουσα της σύσκεψης...
Στην εν λόγω σύσκεψη, όταν ο Α/ΓΕΕΘΑ ζητάει την αποδέσµευση των κανόνων εµπλοκής, λαµβάνει την απάντηση ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε διαπραγµατεύσεις. Επίσης, όταν µετά από ερώτηση ο ναύαρχος Λυµπέρης απαντάει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη απόφαση η απόσυρση της σηµαίας, καθότι «εκεί ορκίζονται οι αξιωµατικοί», λαµβάνει την... αποστοµωτική απάντηση «είστε υπερβολικός και συναισθηµατικός».
Λίγο μετά την 01.30΄ π.μ. ενηµερώνεται ο Α/ΓΕΕΘΑ µέσω σηµειώµατος που αναγκάστηκε να του αποστείλει ο υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Σταµπουλής, καθώς η σύσκεψη δεν γινόταν στο Κέντρο Επιχειρήσεων στα υπόγεια του Γενικού Επιτελείου, αλλά στη Βουλή(...), ότι η τουρκική φρεγάτα «YAVUZ» είχε απονηώσει δύο ελικόπτερα τα οποία κινούνταν προς τις βραχονησίδες Ίµια. Η αδυναµία εκτίµησης ότι πιθανότατα η αεροκίνηση αποτελούσε κίνηση παραπλάνησης επέτρεψε την αποβίβαση στη ∆υτική Ίµια Τούρκων κοµάντος µέσα σε δυσµενέστατες καιρικές συνθήκες. Την πληροφορία για την απονήωση των ελικοπτέρων είχε δώσει η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 στο ΓΕΝ στις 00.47΄. Εντός πέντε λεπτών απαντάει το ΓΕΝ, δίνοντας εντολή να αποτραπεί η τυχόν αποβίβαση τουρκικών δυνάµεων µε ελικόπτερα.
Συγκεκριµένα διατάχθηκε η ρίψη προειδοποιητικών βολών σε περίπτωση προσέγγισης και εφόσον αυτό δεν λειτουργήσει αποτρεπτικά και τα ελικόπτερα συνεχίσουν πορεία, τότε θα έπρεπε να καταρριφθούν. Ζητήθηκε επίσης από τις ελληνικές ναυτικές δυνάµεις να προστατέψουν τόσο τα Ίµια όσο και το Φαρµακονήσι.
Στη 01.00΄ τη νύχτα αποπλέει από το ναύσταθµο η φρεγάτα «ΕΛΛΗ» F450, επί της οποίας επιβαίνει ο αρχηγός Στόλου.
Στη 01.04΄ π.μ. το ΓΕΝ ενηµερώνεται από τη φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 ότι δύο τουρκικά ελικόπτερα τύπου Black Hawk βρίσκονται στην περιοχή. Το ένα αιωρείται πλησίον της τουρκικής φρεγάτας «YAVUZ» F240 τύπου MEKO-200 Track 1 σε απόσταση 1.000 µέτρων από τα Ίµια, ενώ ένα ακόµη υπερίπταται της «YAVUZ».
Στη 01.05΄ π.μ. πραγματοποιείται τηλεφωνική επικοινωνία του Έλληνα υπουργού Άµυνας µε τον Αµερικανό οµόλογό του Ουίλιαµ Πέρι. Ο Έλληνας υπουργός ενηµερώνεται ότι επίκειται τουρκική επίθεση χωρίς να προσδιορίζεται ο τόπος και ο χρόνος.
Στη 01.25΄ π.μ. το ΓΕΝ ζητεί από τις φίλιες ναυτικές µονάδες τη στοχοποίηση κάθε τουρκικού πλοίου και διατάζει την πλήρη ετοιµότητα διά παν ενδεχόµενον.
Στη 01.37΄ π.μ. δίδεται νέα εντολή από το ΓΕΝ προς τη φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461. Συγκεκριµένα διατάχθηκε η κατ’ αρχήν ρίψη φωτοβολίδας στην περίπτωση που τα τουρκικά ελικόπτερα επιχειρήσουν να αποβιβάσουν προσωπικό σε ελληνική βραχονησίδα. Αν δεν αναστελλόταν η επιχείρηση, διατάχθηκε η ρίψη -σε δεύτερο χρόνο- προειδοποιητικών βολών, και ως τρίτη ενέργεια η κατάρριψη των ελικοπτέρων.
Στη 01.40΄ π.μ. ο Έλληνας πρωθυπουργός ενηµερώνεται ότι, σύµφωνα µε επίσηµη ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης, Τούρκοι καταδροµείς κατέλαβαν τη δεύτερη νησίδα των Ιµίων.
Στη 01.55΄ π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι τα ελικόπτερα είναι κοντά στην τουρκική φρεγάτα, που πλέον βρίσκεται µόλις 500 µέτρα από τα Ίµια.
Στις 02.00΄ π.μ. τα τουρκικά ελικόπτερα αποµακρύνονται από την περιοχή και το ΓΕΝ εφιστά την προσοχή της φρεγάτας «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 για το ενδεχόµενο η αποµάκρυνση των ελικοπτέρων να είναι παραπλανητική ενέργεια προκειµένου στη συνέχεια να εκτελεστεί αποβίβαση στο Φαρµακονήσι.
Στις 02.17΄ π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» ενηµερώνει το ΓΕΝ: «Ο επικεφαλής της οµάδας των ΟΥΚ εκτιµά ότι, αν προσγειωθεί ελικόπτερο στο βράχο, ο αριθµός των αντρών είναι µικρός. Ζητάει ενισχύσεις. Προτείνει να αποβιβαστεί και η δεύτερη οµάδα».
Στις 02.50΄ π.μ. το ΓΕΝ απορρίπτει το αίτηµα.
Στις 03.00΄ π.μ. φθάνουν οι πρώτες πληροφορίες στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΘΚΕΠΙΧ) περί κατάληψης των ∆υτικών Ιµίων από Τούρκους καταδροµείς.
Στις 03.15΄ π.μ. το ΓΕΝ γνωστοποιεί στη «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 ότι ίσως κάτι γίνεται στα ∆υτικά Ίµια. Ζητά εξακρίβωση της κατάστασης και αναφορά.
Στις 03.16΄ π.μ. δίδεται εντολή από τον υφυπουργό Εθνικής Άµυνας στον Α/ΓΕΝ να σταλεί η δεύτερη διαθέσιµη τοπικά, επί της κανονιοφόρου «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» οµάδα επτά βατραχανθρώπων της ΜΥΚ στη συγκεκριµένη νησίδα. Το ΓΕΝ ζητά από τη «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 να διατάξει την κανονιοφόρο «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P61 να αποβιβάσει άµεσα την οµάδα των βατραχανθρώπων στα ∆υτικά Ίµια. Πράγµατι, οι βατραχάνθρωποι κινούνται προς τα εκεί, αλλά καθυστερούν για λίγο προκειµένου να περάσουν πρώτα από τα Ανατολικά Ίµια για να πάρουν φορτισµένες µπαταρίες ασυρµάτων. Αν αυτό δεν συνέβαινε, τότε Έλληνες και Τούρκοι θα βρισκόντουσαν πρόσωπο µε πρόσωπο στο συγκεκριµένο νησάκι. Το ΓΕΝ ζητά επίσης αναφορά για την έναρξη και το πέρας της ενέργειας.
Στις 03.30΄ π.μ. το ΓΕΝ γνωστοποιεί στη «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 ότι υπάρχει πληροφορία περί ύπαρξης 30 περίπου ατόµων στα ∆υτικά Ίµια. ∆ιατάζει την προσέγγιση της νησίδας από την κανονιοφόρο «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P61 πρώτα για διενέργεια ελέγχου µε τον προβολέα και στη συνέχεια για αποβίβαση των βατραχανθρώπων.
Στις 03.35΄ π.μ. η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) ενηµερώνει τον πρωθυπουργό για δήλωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών περί αποβίβασης Τούρκων καταδροµέων στη ∆υτική Ίµια.
Στις 03.36΄ π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει έναρξη επιβίβασης της οµάδας των βατραχανθρώπων στη βάρκα που κατέβασε η κανονιοφόρος «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P61. Ανέφερε επίσης ότι η ενέργεια θα ολοκληρωνόταν σε 30 λεπτά.
Στις 03.38΄ π.μ. το ΓΕΝ ζητά από τη «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 άµεση αναφορά περί ύπαρξης τουρκικού πλοίου κρατηµένου στα ∆υτικά Ίµια. Ζητούνται άµεσα πληροφορίες περί ύπαρξης ή µη προσωπικού στο νησί.
Στις 03.42΄ π.μ. το ΓΕΝ ζητά την απογείωση του ελικοπτέρου της «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» για να ελέγξει την τυχόν ύπαρξη προσωπικού στη νησίδα πριν επιχειρηθεί η αποβίβαση των αντρών της ΜΥΚ.
Στις 04.00΄ π.μ. ο Ρίτσαρντ Χόλµπρουκ επιβεβαιώνει την κατάληψη της βραχονησίδας, προκαλώντας σύγχυση στην ελληνική πλευρά. Παράλληλα διαβιβάζεται µέσω του ίδιου διαύλου τουρκικό τελεσίγραφο: Σε περίπτωση προσβολής των Τούρκων κοµάντος, αυτό θα σήµαινε αυτοµάτως ολοκληρωτικό πόλεµο. Λόγω της απουσίας του ΚΥΣΕΑ από το ΕΘΚΕΠΙΧ οι τελευταίες ενέργειες έγιναν εν αγνοία του πρωθυπουργού. Είναι προφανές ότι θα µπορούσε να είχε ξεσπάσει σύγκρουση, ενώ ο κ. Σηµίτης θα πίστευε ότι είχε τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια του.
Άραγε τι θα είχε συµβεί εάν η Ελλάδα είχε προβεί στη συγκεκριµένη ενέργεια χάραξης «κόκκινης γραµµής» νωρίτερα;
Προ της αποβίβασης των Τούρκων κοµάντος είχε αποφασισθεί η αποβίβαση δυνάµεων της ΜΥΚ, που βρισκόντουσαν στην περιοχή επάνω στην κανονιοφόρο «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ», στη ∆υτική Ίµια. Τότε διαπιστώθηκε πως οι µπαταρίες των ασυρµάτων που έφεραν οι Έλληνες βατραχάνθρωποι... απλώς δεν υπήρχαν, καθώς τις είχαν πάρει οι κοµάντος που φύλαγαν την Ανατολική Ίµια. Ένα απλούστατο, όσο και τυχαίο περιστατικό, το οποίο µάλλον έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις... Εάν είχαν αποβιβασθεί οι Έλληνες νωρίτερα, ίσως η τουρκική αποβίβαση να είχε αποτραπεί, ίσως να είχε αποκρουστεί από τους Έλληνες, ίσως όµως -εάν είχε στο µεταξύ προκύψει σύγκρουση και είχαν σκοτωθεί κοµάντος της µιάς ή της άλλης ή και από τις δύο πλευρές- να είχε ξεσπάσει σύγκρουση...
Ακολουθεί ένταση στο ΚΥΣΕΑ µεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, αλλά και µεταξύ των κυβερνητικών στελεχών για το χειρισµό. Μία ώρα αργότερα αποφασίζεται να γίνει αποδεκτή η «φόρµουλα απεµπλοκής» που πρότειναν οι Ηνωµένες Πολιτείες, µε την αποχώρηση πολεµικών πλοίων, στρατιωτών και τέλος των σηµαιών (no ships - no flags - no troops). Υπενθυµίζεται ότι η συγκεκριµένη φόρµουλα είχε αναφερθεί και στις 29 Ιανουαρίου, όταν οι Τούρκοι είχαν παραδώσει στον Έλληνα πρεσβευτή στην Άγκυρα ρηµατική διακοίνωση. Εγγυητής της διαδικασίας απεµπλοκής θα ήταν το State Department (Κρίστοφερ - Χόλµπρουκ), που µεσολαβούσε στην επικοινωνία µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οι συµµετέχοντες στη σύσκεψη δεν πείθονται για την ύπαρξη Τούρκων κοµάντος στη ∆υτική Ίµια. Πώς να πεισθούν αφού εκεί που βρισκόντουσαν δεν υπήρχε δυνατότητα άµεσης διασταύρωσης των πληροφοριών. Ως αποτέλεσµα ζητείται η διαπίστωση µε φίλια µέσα του τι ακριβώς συµβαίνει...
Στις 04.25΄ π.μ. η «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι έχει ήδη απογειώσει το ελικόπτερο της AB-212ASW «ΠΝ21» που αυτή τη στιγµή βρίσκεται πάνω από τη νησίδα και αναµένει την αναφορά των αποτελεσµάτων της αναγνώρισης από το πλήρωµά του.
Στις 04.26΄ π.μ. η ίδια φρεγάτα αναφέρει ότι το ελικόπτερο δεν έχει εντοπίσει ακόµη τίποτα.
Στις 04.28΄ π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι βρέχει στην περιοχή, η ορατότητα είναι χαµηλή και το ελικόπτερο προσπαθεί να εντοπίσει οτιδήποτε.
Στις 04.29΄ π.μ. το ΓΕΝ γνωστοποιεί στη φρεγάτα ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός αναµένει την άµεση ενηµέρωσή του για τα αποτελέσµατα της αναγνώρισης του ελικοπτέρου.
Στις 4.47΄ π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι το ελικόπτερο έχει µέχρι στιγµής εκτελέσει τέσσερις διελεύσεις πάνω από τη νησίδα σε ύψος 40-50 µέτρων, µε αρνητικά αποτελέσµατα εντοπισµού ατόµων.
Στις 4.55 π.μ. η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι το ελικόπτερο εντόπισε άτοµα πάνω στη ∆υτική Ίµια και ότι πρόκειται για 10 περίπου Τούρκους καταδροµείς.
Αµέσως µετά την επιβεβαίωση της παρουσίας Τούρκων στη νησίδα, ο Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυµπέρης εισηγήθηκε τρεις λύσεις στην πολιτική ηγεσία της χώρας. Η πρώτη λύση αφορούσε τον άµεσο ναυτικό βοµβαρδισµό της νησίδας, η δεύτερη προέβλεπε την προσβολή της από αέρος µε το πρώτο φως, και η τρίτη την ανάληψη επιχείρησης ανακατάληψης µε καταδροµείς. Ο πρωθυπουργός απέρριψε τις δύο πρώτες λύσεις και ζήτησε την άµεση ανάληψη ενέργειας αποβίβασης καταδροµέων στη νησίδα για σύλληψη των Τούρκων εντός 45 λεπτών. Η τρίτη λύση που ζητήθηκε δείχνει το µέγεθος της άγνοιας για τέτοιας µορφής επιχειρήσεις. Είναι σίγουρο ότι σε µια τέτοια ενέργεια θα υπήρχαν νεκροί και τραυµατίες. Το ιδιαίτερα µικρό χρονικό περιθώριο που τέθηκε στον Α/ΓΕΕΘΑ απέρρεε από τις δεσµεύσεις της ελληνικής πλευράς προς την αµερικανική. Αυτό αποδεικνύει ότι ο κ. Σηµίτης είχε συναίσθηση ότι το τουρκικό τετελεσµένο τον εξουδετέρωνε διαπραγµατευτικά. Ο Α/ΓΕΕΘΑ ανέφερε ότι δεν µπορούσε να ολοκληρώσει τέτοια επιχείρηση στον τεθέντα ελάχιστο χρόνο.
Στις 05.02΄ π.μ. το ΓΕΝ διατάζει τη µη αποβίβαση των Ελλήνων βατραχανθρώπων.
Στις 05.04΄ π.μ. το ΓΕΝ διατάζει τη «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 να ειδοποιήσει το ελικόπτερο να επιστρέψει.
Στις 05.05΄ π.μ. η «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 αναφέρει ότι έχει απώλεια επικοινωνίας µε το ελικόπτερο. Γνωστοποιεί ότι στην τελευταία επικοινωνία το ελικόπτερο ανέφερε κατάσταση έκτακτης ανάγκης («emergency») και βρισκόταν 1,5 µίλι βόρεια του σηµείου ενδιαφέροντος.
Στις 05.40΄ π.μ. επιτυγχάνεται συµφωνία απεµπλοκής µε τη διαµεσολάβηση του αµερικανικού παράγοντα και κοινή απόφαση για επαναφορά στην προηγούµενη της κρίσης κατάσταση («status quo ante»). Συµφωνήθηκε η αποχώρηση του συνόλου των ναυτικών µονάδων και των δύο χωρών από την επίµαχη περιοχή. Στη συµφωνία περιλήφθηκε επίσης και η αποµάκρυνση της ελληνικής σηµαίας από τη ∆υτική Ίµια.
Στις 05.58΄ π.μ. το ΓΕΝ διαβιβάζει οδηγίες προς τη φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 σε εφαρµογή των συµφωνηθέντων σε διπλωµατικό επίπεδο. ∆ίδεται εντολή η κανονιοφόρος «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ» P61 να αποµακρυνθεί τελευταία από την περιοχή αφού παραλάβει τους Έλληνες βατραχανθρώπους και τη σηµαία από τη ∆υτική Ίµια.
Στις 06.10΄ π.μ. σημειώνεται η έναρξη αποµάκρυνσης των ναυτικών µονάδων από την περιοχή των Ιµίων. Η ελληνική πλευρά ισχυρίζεται ότι αποσύρει τη σηµαία «για να την προστατέψει από τη βεβήλωση», ενώ ο Ρίτσαρτ Χόλµπρουκ αναφέρει ότι η υποστολή αποτελεί µέρος της συµφωνίας απεµπλοκής.
Στις 07.12΄ π.μ. το ΓΕΝ ζητά από τον «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗ» P61 να αρχίσει να επιβιβάζει τους βατραχανθρώπους. Ζητά επίσης επιβεβαίωση ότι οι τουρκικές ναυτικές µονάδες αποµακρύνονται σταδιακά από την περιοχή.
Περί τις 08.00΄ το πρωί στην περιοχή δυτικά της Ικαρίας, και συγκεκριµένα από Ψαρά µέχρι δυτικά της Πάτµου, είχαν αναπτυχθεί οι τουρκικές φρεγάτες «TURGUT REIS» F241 τύπου MEKO-200 Track I και «AKDENIZ» F278 τύπου Knox και τα αντιτορπιλικά «YUCETEPE» D345 τύπου FRAM και «PIYALE PASA» D350 τύπου FRAM εξοπλισµένο µε κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-επιφανείας Harpoon. Όλα είχαν εξέλθει τις βραδινές ώρες της 30ής Ιανουαρίου από τα Στενά του Ελλήσποντου.
Λίγο πριν ξεκινήσει η διαδικασία απεµπλοκής λοιπόν, περίπου στις 05.00΄ τα ξηµερώµατα, το ελικόπτερο «ΠΝ21» της φρεγάτας «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 καταπίπτει στη θάλασσα, κατά τη διάρκεια αποστολής πάνω από τα Ίµια, σε µια προσπάθεια οριστικής επιβεβαίωσης της κατάληψης της δεύτερης αφύλακτης βραχονησίδας από τους Τούρκους κοµάντος, όπως ζήτησε η πολιτική ηγεσία. Αποτέλεσµα, ο θάνατος των τριών µελών του πληρώµατος, του κυβερνήτη υποπλοίαρχου Χριστόδουλου Καραθανάση, του συγκυβερνήτη υποπλοίαρχου Παναγιώτη Βλα-χάκου, και του χειριστή ραντάρ αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψού...
Η συναισθηµατική φόρτιση των πληρωµάτων των παρακείµενων ελληνικών πολεµικών πλοίων, σε συνδυασµό µε το τακτικό πλεονέκτηµα που είχε πετύχει το Πολεµικό Ναυτικό και η στοχοποίηση του τουρκικού στόλου, έκαναν την κατάσταση να κρέµεται κυριολεκτικά από µία κλωστή...
Σύµφωνα µε τους υπολογισµούς που έγιναν εκ των υστέρων, σε περίπτωση που ξεκινούσε σύγκρουση, η Τουρκία θα έχανε επτά φρεγάτες και η Ελλάδα δύο ως τρεις. Το είδος της απάντησης της τουρκικής ηγεσίας, κυρίως της στρατιωτικής, σε ένα τόσο βαρύ πλήγµα στο γόητρο των τουρκικών Ενόπλων ∆υνάµεων δεν µπορεί να εκτιµηθεί εκ των υστέρων. Ο ολοκληρωτικός πόλεµος δεν µπορεί να αποκλειστεί ως πιθανότητα, του οποίου το τελικό αποτέλεσµα δεν θα ήταν εύκολο να προβλεφθεί. Ούτε το χρονικό σηµείο της νοµοτελειακά βέβαιης παρέµβασης των Ηνωµένων Πολιτειών για τον περιορισµό του αντίκτυπου που θα είχε η σύγκρουση στη συνοχή της Ατλαντικής Συµµαχίας (ΝΑΤΟ) µπορεί να προσδιοριστεί. Ως µόνη βεβαιότητα προβάλλουν οι καταστροφές και στις δύο χώρες και οι µεγάλες ανθρώπινες εκατέρωθεν.
Ακολουθεί πολιτική θύελλα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, όπου το πρωί ήταν προγραµµατισµένη η συζήτηση για την παροχή ψήφου εµπιστοσύνης στη νέα κυβέρνηση. Ο Έλληνας πρωθυπουργός από το βήµα της Βουλής ευχαρίστησε τους Αµερικανούς για τη διαµεσολάβησή τους, αναγνώρισε την τεράστια δυσκολία ελέγχου του χώρου του Αιγαίου και δήλωσε: «Η χώρα δεν έχει τη δύναµη που θα έπρεπε να έχει. Η εθνική ταπείνωση είναι η έλλειψη της δύναµης που έχουµε». Η αξιωµατική αντιπολίτευση αποχωρεί από την αίθουσα, ενώ χρησιµοποιούνται βαρύτατες εκφράσεις, κατηγορώντας τον Κώστα Σηµίτη και την κυβέρνηση για «προδοσία».
Σφοδρή αντιπαράθεση όµως έχει ξεσπάσει και στο εσωτερικό της κυβέρνησης... σε κάθε περίπτωση, η οµολογία του Έλληνα πρωθυπουργού από το βήµα της Βουλής περί έλλειψης της αναγκαίας δύναµης για επιβολή, και όχι µόνο για διεκδίκηση των κυριαρχικών µας δικαιωµάτων, υπήρξε η πικρή επιβεβαίωση, µε τον πλέον απόλυτο τρόπο, της αποτυχίας του δόγµατος της αποτροπής από ελληνικής πλευράς. Αυτό που δεν είχε κατανοήσει επαρκώς ο κ. Σηµίτης, και αρκετοί από τους πρωταγωνιστές της κρίσης, είναι ότι η έννοια της αποτροπής είναι συνολικότερη και συµπεριλαµβάνει όλα τα στοιχεία της εθνικής ισχύος. Μεταξύ αυτών είναι και η συµπεριφορά της πολιτικής ηγεσίας ως ο φυσικός ηγέτης των Ενόπλων ∆υνάµεων.
Κυριακή-∆ευτέρα, 4-5 Φεβρουαρίου 1996
Επανερχόµενη στο ζήτηµα, η τουρκική πλευρά εξέφρασε επίσηµα, µε ανακοινώσεις της, την άποψη ότι «η υπογραφείσα την 28.12.1932 συμφωνία µεταξύ Τουρκίας και Ιταλίας δεν είναι Συνθήκη, εφόσον δεν είχε συζητηθεί στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, ούτε είχε επικυρωθεί, αλλά είναι ένα πρακτικό συνεδρίασης αξιωµατούχων κατωτέρου επιπέδου των δύο χωρών, το οποίο δεν δεσµεύει νοµικά την Τουρκία. Εφόσον λοιπόν δεν υπάρχει κάποια συµφωνία, το Αιγαίο εισέρχεται σε µια φάση αλλαγής. Στο Αιγαίο υπάρχουν 3.000 αµφισβητήσιµα βράχια, νησίδες, ακόµη και νησιά, των οποίων η Τουρκία εξετάζει διεξοδικά την κατάσταση βάσει κάθε Συνθήκης».
Τρίτη, 6 Φεβρουαρίου 1996
Αντικρούοντας την τουρκική άποψη, το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι «η ιταλοτουρκική συµφωνία του 1932 είναι έγκυρη και παραµένει σε ισχύ».
Πέµπτη, 15 Φεβρουαρίου 1996
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µε ψήφισµά του θεώρησε τις τουρκικές ενέργειες ως «παραβίαση εκ µέρους της Τουρκίας των κυριαρχικών δικαιωµάτων της Ελλάδας» και επεσήµανε ότι «η βραχονησίδα Ίµια ανήκει στο νησιωτικό σύµπλεγµα της ∆ωδεκανήσου, µε βάση τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, το Πρωτόκολλο Ιταλίας-Τουρκίας του 1932 και τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947, καθώς ακόµη και τους τουρκικούς γεωγραφικούς χάρτες της δεκαετίας του 1960, όπου το εν λόγω νησιωτικό σύµπλεγµα εµφανίζεται ως τµήµα της ελληνικής επικράτειας».
Συνεχίζεται