Φιλελευθερος 13.09.10Στη σκιά του ΕΔΑΔ οι θέσεις Επηρεασμένο από τις πρόσφατες αποφάσεις του Δικαστηρίου το ε/κ έγγραφο ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Το έγγραφο του Προέδρου της Δημοκρατίας, το οποίο υποβλήθηκε στις απευθείας διαπραγματεύσεις κυριαρχείται από οικονομικίστικη λογική. Αντιμετωπίζει, δηλαδή, την περιουσία σαν απλό οικονομικό αγαθό. Οι δε αρχές που προτείνει υπόκεινται αντί να τίθενται πάνω από τα κριτήρια εφαρμογής του περιουσιακού δικαιώματος. Θεωρητικά πραγματεύεται και τις τρεις επιλογές, δηλαδή της αποκατάστασης, της ανταλλαγής και των αποζημιώσεων. Το έγγραφο είναι επηρεασμένο από τις πρόσφατες αποφάσεις του ΕΔΑΔ κι αυτό διαφαίνεται από πρόνοιες που θέτει σε σχέση με τον ρόλο που θα διαδραματίζει ο σημερινός χρήστης καθώς και τα «δικαιώματα» που έχει. Κατά πόσο οι ρυθμίσεις που προτείνονται βοηθούν στη διαμόρφωση συνθηκών επανάκτησης περιουσιών σε περιοχές που θα βρίσκονται υπό τ/κ διοίκηση, αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο τελεί υπό συζήτηση. Από το έγγραφο, έκτασης 49 σελίδων, μπορούν να καταγραφούν, μεταξύ άλλων τα εξής: Πρώτον, οι βασικές αρχές ξεκινούν με την αναφορά «αγορά» και με παρεκκλίσεις («Οποιεσδήποτε αναγκαίες ρυθμίσεις στην άσκηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας θα είναι προσωρινές και θα ισχύσουν για μεταβατική περίοδο που δεν θα υπερβαίνει τα δέκα χρόνια»). Μακρά μεταβατική περίοδος στη διάρκεια της οποίας μπορεί να συμβούν πολλά και διάφορα. Δεύτερο, στην προσπάθεια να συνδεθεί το περιουσιακό με το εδαφικό γίνεται κίνηση που καθορίζει την οροφή εκείνων που θα επιστρέψουν σε εδάφη που θα τεθούν υπό Ελληνοκυπριακή Διοίκηση. Διαπραγματευτικά άτοπο. («Οι εδαφικές αναπροσαρμογές θα γίνουν κατά τρόπο ώστε να επιστρέψει ο μεγαλύτερος δυνατός Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων- περίπου 100.000 με βάση τους αριθμούς του 1974- και να επιστραφεί η μεγαλύτερη δυνατή έκταση ιδιωτικών ελληνοκυπριακών περιουσιών»). Η σκοπιμότητα αυτής της θέσης σε έγγραφο αφετηριακού χαρακτήρα δεν γίνεται αντιληπτή. Στη διαπραγμάτευση ο αριθμός θα μειωθεί. Τρίτο, ενώ σημειώνει πως «όλοι οι ιδιοκτήτες περιουσιών που επηρεάσθηκαν θα μπορούν να αποφασίσουν ελεύθερα για την τύχη των περιουσιών τους», σπεύδει να προσθέσει το εξής: Εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά στα κριτήρια. Δηλαδή, το πρώτο ανατρέπεται από το δεύτερο. Τέταρτο, δίνει εξουσία στην Επιτροπή Περιουσιών, για να αποφασίσει ποιες περιουσίες δεν θα επιστραφούν. Η Επιτροπή «μπορεί να αποφασίσει ποιες περιουσίες είναι πρακτικά αδύνατο να αποκατασταθούν, με βάση κατευθυντήριες γραμμές που θα συμφωνηθούν». Δηλαδή, το δικαίωμα της επιστροφής περιουσιών εξαρτάται από την Επιτροπή, που αναλόγως των ισορροπιών θα αποφασίζει κατά το δοκούν. Η Επιτροπή αποκτά σημαντικές υπερεξουσίες. Πέμπτο, δεν καθορίζει ή δεν εισηγείται τι σημαίνει περιουσίες που χρησιμοποιήθηκαν για δημόσια ωφέλεια. Γενική και αόριστη είναι η σχετική αναφορά. Έκτο, προσφέρει στον σημερινό χρήστη τη δυνατότητα να παραμείνει στην περιουσία που θα επηρεασθεί από εδαφικές αναπροσαρμογές (θα βρίσκεται στην υπό ε/κ διοίκηση περιοχή) «μέχρι να γίνουν διευθετήσεις για τη μεταστέγασή του». Δεν καθορίζει χρονοδιάγραμμα. Έβδομο, εισάγεται το υποκεφάλαιο «αζήτητες περιουσίες». Δηλαδή, περιουσίες που βρίσκονται εκτός των περιοχών εδαφικών αναπροσαρμογών και δεν θα έχουν διεκδικηθεί, μέσα σε δυο χρόνια από την έναρξη της ισχύος της Συμφωνίας, από κανένα πρόσωπο που ισχυρίζεται ότι είναι ιδιοκτήτης ή που η διεκδίκησή της από οποιοδήποτε πρόσωπο θα έχει θεωρηθεί αβάσιμη, αποζημιώνονται. Στην περίπτωση που υπάρχει σημερινός χρήστης τέτοιας περιουσίας, ο οποίος επιθυμεί να την αγοράσει, η περιουσία εγγράφεται στο όνομά του με την κατάθεση της τρέχουσας αξίας στην Επιτροπή Περουσιών. Μετά την εκπνοή της προθεσμίας των πέντε χρόνων από την έναρξη της ισχύος της Συμφωνίας, καμιά αίτηση για αζήτητη περιουσία δεν γίνεται δεκτή. Μετά τα πέντε χρόνια, δηλαδή, χάνει την περιουσία του εάν δεν απευθυνθεί στα αρμόδια όργανα. Όγδοο,με την έναρξη της ισχύος της Συμφωνίας, θα συσταθεί Δικαστήριο Περιουσιών με εξουσία να αποφασίζει αναφορικά με προσφυγές εναντίον αποφάσεων της Επιτροπής Περιουσιών. Θα διορίζεται ξένος δικαστής από τους Προέδρους του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου της Ε.Ε. Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου δεν υπόκεινται σε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Οι επιλογές του ιδιοκτήτη και τα κριτήρια Στο έγγραφο της ε/κ πλευράς καταγράφονται και τα εξής: * Οι επιλογές των ιδιοκτητών περιλαμβάνουν την ολική ή μερική αποκατάσταση, την ολική ή μερική αποζημίωση και την ολική ή μερική ανταλλαγή περιουσίας, όπως και οποιεσδήποτε άλλες ειδικότερες θεραπείες προβλέπονται στα κριτήρια. Στην περίπτωση που επιλεγούν αποκατάσταση θα μπορούν επίσης να επιλέξουν κατά πόσο θα τους αποδοθεί και η ελεύθερη κατοχή και χρήση της περιουσίας. Η επιλογή του ιδιοκτήτη ικανοποιείται νοουμένου ότι δεν συγκρούεται με τα κριτήρια. * Περιουσίες που επηρεάσθηκαν και χρησιμοποιούνται για σκοπούς δημόσιας ωφελείας, όπως θα διαπιστωθεί μετά από αντικειμενική έρευνα, την οποία θα διεξάγει η Επιτροπή Περιουσιών, δεν αποκαθίστανται, αλλά αποζημιώνονται με βάση την τρέχουσα αξία της περιουσίας και κανόνες εκτίμησης που θα συμφωνηθούν. Την αποζημίωση καταβάλλει η Κυβέρνηση ή Αρχή, για τις ανάγκες της οποίας απαιτείται η περιουσία, δηλαδή η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, η Ομόσπονδη Μονάδα/Συνιστώσα Πολιτεία ή άλλη Αρχή η οποία έχει σύμφωνα με την ισχύουσα Νομοθεσία την εξουσία να προβαίνει στην απαλλοτρίωση της ακίνητης περιουσίας. Όσοι ήταν κάτω των 10 χρόνων δεν δικαιούνται
ΟΣΟΙ το 1974 ήταν κάτω των δέκα χρόνων, έστω κι εάν κληρονόμησαν το σπίτι που θα βρίσκεται υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση δεν θα μπορούν να το επανακτήσουν. Αυτό αναφέρεται στο έγγραφο της ε/κ πλευράς και είναι προφανές πως η θέση αυτή προκύπτει και επηρεάζεται από πρόσφατες αποφάσεις του ΕΔΑΔ. Δημιουργεί, ωστόσο, εύλογα ερωτήματα η υιοθέτηση μιας τέτοιας θέσης. Σύμφωνα με την ε/κ θέση στο κεφάλαιο αυτό προτείνονται τα εξής σε σχέση με τις κατοικίες: 1. Ο ιδιοκτήτης κατοικίας που επηρεάσθηκε έχει τις πιο κάτω επιλογές: Α) Αποκατάσταση, Β) Αποζημίωση γ) Ανταλλαγή. 2. Στις πιο κάτω περιπτώσεις ο ιδιοκτήτης έχει επιπρόσθετα την επιλογή της άμεσης κατοχής και χρήσης: α) Όταν η κατοικία δεν χρησιμοποιείτο από σημερινό χρήστη ή β) Όταν η κατοικία χρησιμοποιείτο από τον σημερινό ιδιοκτήτη κατά τον χρόνο της απώλειας κατοχής, νοουμένου ότι ο σημερινός ιδιοκτήτης ήταν πέραν των δέκα ετών κατά τον χρόνο απώλειας κατοχής και η κατοικία ήταν ιδιοκτησία του ή ιδιοκτησία προσώπου που ήταν/ είναι στενός συγγενής του. 3. Στην περίπτωση που ο σημερινός ιδιοκτήτης επιλέγει την αποκατάσταση και άμεση κατοχή και χρήση της κατοικίας και υπάρχει σημερινός χρήστης, ο σημερινός ιδιοκτήτης δεν μπορεί να πάρει την κατοχή και χρήση της κατοικίας μέχρι ο σημερινός χρήστης μεταστεγαστεί σε άλλη κατάλληλη κατοικία. 4. Στην περίπτωση που ο σημερινός ιδιοκτήτης επιλέγει την αποκατάσταση, αλλά όχι την άμεση κατοχή και χρήση της κατοικίας, η Επιτροπή Περιουσιών μπορεί να προσφέρει ενοικίαση, μακροχρόνια εκμίσθωση, ή εκμίσθωση διά βίου, στον σημερινό χρήστη, με όρους και προϋποθέσεις, περιλαμβανομένου του ενοικίου και τυχόν προκαταβολής ή άλλης αποζημίωσης που η Επιτροπή αποφασίζει με βάση κριτήρια που θα συμφωνηθούν. 5. Στην περίπτωση που ο σημερινός χρήστης αποδεικνύει ότι α) έχει μακροχρόνια σταθερή και συνεχόμενη χρήση της κατοικίας και β) τυχόν μεταστέγαση του θα δημιουργήσει δυσανάλογα νέα δεινά, σε σχέση με το όφελος που θα προκύψει στον ιδιοκτήτη, η Επιτροπή Περιουσιών, αφού ακούσει τόσο τον ιδιοκτήτη όσο και τον σημερινό χρήστη, αποφασίζει για τις κατάλληλες υπό τις περιστάσεις διευθετήσεις… Νοείται ότι το βάρος της απόδειξης των ισχυρισμών του σημερινού χρήστη βρίσκεται στον ίδιο.