Το δράμα των αγνοουμένων αποτελεί την πιο συγκλονιστική πτυχή της κυπριακής τραγωδίας του ‘74. 1619 πονεμένες ιστορίες, η καθεμιά από τις οποίες έχει από μόνη της μια μοναδική τραγικότητα. Ιστορίες απίστευτες, που τις περισσότερες φορές μοιάζουν με παραμύθι. Όπως η ιστορία ενός πεντάχρονου, του Χριστάκη Γεωργίου, για τον οποίο ο ίδιος ο Ραούφ Ντενκτάς, στις 20 Ιανουαρίου του 1975, έδινε μπροστά σε δέκα τουλάχιστον άτομα τη διαβεβαίωση ότι ζει, ότι βρίσκεται σε νοσοκομείο της Άγκυρας και ότι οι Τούρκοι θα τον άφηναν ελεύθερο, μόλις γινόταν καλά. Ύστερα, όμως, από τρεις μέρες, οι Τούρκοι «εξηγούσαν» … ότι επρόκειτο περί παρεξηγήσεως! Κι όμως το ίδιο το τουρκικό επιτελείο στρατού δημοσιοποίησε έγγραφο με το οποίο επιβεβαιωνόταν ότι ο μικρός, τότε, Χριστάκης, μεταφέρθηκε ζωντανός στην Τουρκία!
Η Ελένη Αδάμου Βλάχου (χαρακτηρίσθηκε ως η μάνα του αγνοουμένου), για 39 χρόνια ανέμενε για τη διακρίβωση της τύχης του αγαπημένου της γιου Νίκου. Για 39 χρόνια έζησε, μαζί με άλλες μάνες και στενούς συγγενείς αγνοουμένων τη ζωή της στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας, στις εκκλησίες, στις κηδείας κάθε αγνοούμενου, στα μνημόσυνα, πάντα με τις φωτογραφίες, όχι μόνο του γιου της, αλλά και των υπόλοιπων 11 αγνοούμενων του χωριού της, του Αγίου Αμβροσίου Κερύνειας, το οποίο αρνήθηκε να επισκεφθεί (για λόγους αρχής όπως έλεγε η ίδια), μετά το άνοιγμα (με τους όρους της κατοχικής δύναμης) των οδοφραγμάτων, το 2003. Ο σύζυγός της Ανδρέας Βλάχος πέθανε το 2011 στη Λάρνακα …
Η Ελένη τον ακολούθησε τρία χρόνια μετά, χωρίς να ευτυχήσει να μάθει οτιδήποτε για τον αγνοούμενο γιο της.
Μια από τις μεγαλύτερες μορφές του αγώνα επιστροφής, η Χαρίτα Μάντολες έρχεται να προστεθεί στον μακρύ κατάλογο των μαυροφορεμένων γυναικών της Κύπρου που υπέφεραν τα πάνδεινα από τον κατακτητή. Είναι η γυναίκα σύμβολο της Κύπρου, που με τις φωτογραφίες των έξι αγαπημένων της προσώπων στο χέρι, βρισκόταν, μαζί με τις άλλες γυναίκες, πάντα στην πρώτη γραμμή σε κάθε αντικατοχική εκδήλωση.
Η ιστορία της Χαρίτας Μάντολες, ξεδιπλώνεται παραστατικά, στο βιβλίο της Ευρυδίκης Περικλέους Παπαδοπούλου, με τίτλο «Ως Αληθώς»… μπροστά στα μάτια της οι Τούρκοι δολοφόνησαν εν ψυχρώ τους δικούς της ανθρώπους αλλά και άλλους συγχωριανούς της... τον σύζυγο της, τον πατέρα της… Μια ιστορία, το τελευταίο δραματικό επεισόδιο της οποίας «έκλεισε», με την ταφή των οστών των συγγενών της, μετά την ταυτοποίησή τους, το 2009.
Τον Οκτώβριο του 2015, στον Ιερό Ναό Της Του Θεού Σοφίας, στον Στρόβολο, γράφτηκε η τελευταία πράξη ενός από τα πολλά αποτρόπαια εγκλήματα της τουρκικής εισβολής του ‘74. Συγγενείς και φίλοι αποχαιρέτησαν έξι ακόμα αθώα θύματα της τουρκικής θηριωδίας, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μικρός Ανδρέας Θεμιστοκλέους (δίπλα στα οστά του μικρού Ανδρέα ήταν ακόμα η πιπίλα του), ο μικρότερος σε ηλικία αγνοούμενος (το 1974 ήταν βρέφος, μόλις έξι μηνών), μαζί με άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του (μεταξύ τους η μητέρα και ο πατέρας του). Οι Τούρκοι, όπως αποδείχθηκε από μαρτυρίες, τον πήραν από την αγκαλιά της μάνας του, με την πιπίλα στο στόμα και το δολοφόνησαν!
Κατέσφαξαν 320 αιχμάλωτες με τις ξιφολόγχες!
Οι μαρτυρίες και μάλιστα από τουρκικές πηγές για δολοφονία αμάχων δεν έχουν τελειωμό: Σύμφωνα με την τουρκοκυπριακή εφημερίδα «Αφρίκα», η οποία δημοσιεύει δηλώσεις Τουρκοκύπριου αυτόπτη μάρτυρα, οι επιβάτες 8 λεωφορείων, στο καθένα από τα οποία επέβαιναν σαράντα Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι, σφαγιάσθηκαν με λόγχες και ξιφολόγχες από Τούρκους στρατιώτες. Το περιστατικό, συνέβη την ώρα που οι 320 συνολικά Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι έφθασαν με τα λεωφορεία στην παραλία της Κερύνειας και στο σημείο της απόβασης, προκειμένου να επιβιβασθούν σε πλοίο και να μεταφερθούν στην Τουρκία. Την ίδια ώρα κατέφθασε πλοίο με τούρκους στρατιώτες, οι οποίοι αφού έμαθαν ποιοι ήταν οι αιχμάλωτοι, τους επιτέθηκαν με τις λόγχες και τις ξιφολόγχες των όπλων τους, σφαγιάζοντάς τους στην παραλία.
Στο Παλαίκυθρο της Μεσαορίας
Οι κάτοικοι του χωριού έφυγαν, όπως-όπως, για να σωθούν. Μόνο τρεις οικογένειες έμειναν για να φροντίζουν τα ζώα τους. Μεταξύ αυτών και η επταμελής οικογένεια του Αντρέα Σουπουρή. Μια ομάδα νεαρών Τουρκοκυπρίων από το γειτονικό χωριό Επηχώ έφθασε, τότε, στο Παλαίκυθρο για πλιάτσικο, παίρνοντας από την κτηνοτροφική μονάδα του Σουπουρή τις αγελάδες και τα σύγχρονα μηχανήματα αρμέγματος. Έφυγαν, αλλά σε λίγο επέστρεψαν οπλισμένοι. Διέταξαν την οικογένεια Σουπουρή και άλλες δύο οικογένειες να βγουν στην αυλή. Ύστερα άρχισαν να τους πυροβολούν, με τα σώματα να πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο. Από τους 21, οι 17 βρήκαν αμέσως φρικτό θάνατο, οι τέσσερις έμειναν τραυματίες και ο ένας, ο Κώστας Σουπουρής, γλίτωσε τρέχοντας…
Αυτές και άλλες πολλές συγκλονιστικές ιστορίες καταγράφονται στο μαύρο φάκελο «εγκλήματα πολέμου, αγνοούμενοι 1974», που αποτελείται από 1619 ξεχωριστά κεφάλαια, όλα τους το ίδιο τραγικά. Εγκλήματα πολέμου από μια χώρα που εξακολουθητικά εγκληματεί, χωρίς η διεθνής κοινότητα να δείχνει την παραμικρή διάθεση, έστω για μια απλή νουθεσία!
Ένα βασανιστικό ερώτημα
Αρκετοί από τους αγνοούμενους επέστρεψαν. Όχι όμως όπως τους περιμέναμε. Επιστέφουν μια αγκαλιά κόκαλα ιερά, μέσα σε μικρές λειψανοθήκες. Και χωρίς να δίνεται καμιά εξήγηση για την εν ψυχρώ δολοφονία τους! Να υπάρχει άραγε ελπίδα επιστροφής έστω και ενός ζωντανού αγνοούμενου; Η απάντηση στο ερώτημα, σε μεγάλο βαθμό, βγαίνει αβίαστα μέσα από τα αδιάσειστα στοιχεία που κατά καιρούς είδαν το φως της δημοσιότητας και τα οποία η δική μας πλευρά (η Αθήνα κυρίως και σε μικρότερο βαθμό και η Λευκωσία), για να μη χαλάσει το καλό κλίμα με τους τούρκους (!) δεν έκανε απολύτως τίποτε για να τα αξιοποιήσει!
Όταν ο δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης ενημερώθηκε από αξιόπιστες πηγές ότι υπήρχαν σε τουρκικές φυλακές ζώντες αγνοούμενοι (σελ. 47 στο βιβλίο του «Δεκατρία Περιστέρια – Οι Τελευταίοι Επιζώντες Αγνοούμενοι της Κύπρου»), ενημέρωσε αμέσως τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη ο οποίος τον συμβούλεψε: «Είναι ολισθηρό το θέμα, μην το ψάχνεις…». Τα όσα συγκλονιστικά γράφονται σε αυτό το βιβλίο, ουδέποτε διαψεύσθηκαν!
Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις κάποιοι πολιτικοί της πρώτης γραμμής (Τσουδερού, Σαμαράς) τα επιβεβαίωσαν!
Συγκλονιστικό εύρημα στα τουρκικά κολαστήρια που ίσως να σχετίζεται ή και να επιβεβαιώνει τις μαρτυρίες για τα «13 Περιστέρια», αποτελεί η ανακάλυψη 38 ανθρώπινων σκελετών, που βρέθηκαν πριν 7 χρόνια στη φυλακή του Diyarbakir της Τουρκίας. Οι 38 σκελετοί φέρουν καθαρά τα σημάδια τής εν ψυχρώ εκτέλεσης και οι εξετάσεις DNA έδειξαν ότι δεν πρόκειται για Τούρκους ή Κούρδους φυλακισμένους….
Τόμοι ολόκληροι μπορούν να γραφτούν γι’ αυτό το τεράστιο ανθρωπιστικό θέμα… Για όλους μαζί τους αγνοουμένους μας και τον καθένα ξεχωριστά….
Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Εφημερίδα Φιλελεύθερος Κύπρου 2 Δεκεμβρίου 2019