του Τάσου Χατζηαναστασίου*
Μάθημα ελευθερίας και δύναμης πειθούς του λόγου, δημοκρατικού ήθους κα δικαιοσύνης, σεβασμού στα θεία˙ μάθημα του Αισχύλου που αναδεικνύει τον ελληνικό έναντι του βαρβαρικού τρόπου, της βίαιης επιβολής της θέλησης του ισχυρού στον ανίσχυρο. Με αφορμή την παράσταση των Ικέτιδων απ’ όπου και το απόσπασμα στο οποίο ο βασιλιάς του Άργους Πελασγός απαντά στον κήρυκα των Αιγυπτίων που ήρθε να ζητήσει τις ικέτιδες Δαναΐδες για να παντρευτούν χωρίς τη θέλησή τους τα ξαδέρφια τους, τους γιους του Αιγυπτίου.
Παρότι οι Αιγύπτιοι απειλούν με πόλεμο, οι πολίτες του Άργους αποφασίζουν ομόθυμα σε εκκλησία του Δήμου να μην ενδώσουν και να υπερασπιστούν πάν’ απ’ όλα τις αξίες τους, τον σεβασμό στον ικέτη, την απόρριψη της βίας του ισχυρού, την ελευθερία. Στην απόφαση να πολεμήσουν γι’ αυτό βέβαια συντελεί και το ότι αναγνωρίζεται η καταγωγή των Δαναϊδων από το Άργος, που είναι γι’ αυτούς ταυτόχρονα ξένες αλλά και πολίτες, “ξενικὸν ἀστικόν θ᾽ ἅμα” (στ. 618), οπότε θεωρείται διπλό το μίασμα εάν ενδώσουν στην έκδοσή τους.
«Θα μπορούσες αυτές να τις πάρεις με τη θέλησή τους, μόνο αν δέχονταν ευνοϊκά ο νους τους λόγια δίκαια και πειστικά. Αυτό αποφάσισε παμψηφεί ο Δήμος της πόλεως: ποτέ να μην προχωρήσει στη βίαιη έκδοση του πλήθους των γυναικών» (στ. 940-944).
Στη συνέχεια τονίζει την αταλάντευτη σταθερότητα των Αργείων στην απόφασή τους με μία υπέροχη παρομοίωση με το καρφί που την διαπερνά και τη στερεώνει γερά και παράλληλα ότι αυτή έχει ως βάση την ελευθερία του λόγου, το θεμέλιο της δημοκρατίας, “ἐξ ἐλευθεροστόμου γλώσσης” (στ. 948-949), όπως το γράφει ο Αισχύλος, ισχυρότερη από ένα άψυχο κι απρόσωπο γραπτό κείμενο. Το θάρρος της γνώμης!
Τέλος, λέει στον κήρυκα να χαθεί από μπροστά του! “κομίζου δ᾽ ὡς τάχιστ᾽ ἐξ ὀμμάτων” (στ. 949).
Κι ο κήρυκας αποχωρεί με το μόνο που απομένει στη βαρβαρότητα, την απειλή της βίας. “Μια πήχη φωτιά κάτω απ’ τα σίδερα, με τις μαύρες κάννες και τα δόντια του ήλιου. Όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν”. (Οδ. Ελύτης, η μεγάλη Έξοδος από το Άξιον Εστί).
Σ’ αυτό και σε πολλά άλλα έγκειται η διαχρονικότητα του Αισχύλου και σίγουρα όχι όπως θέλουν να βλέπουν τα αρχαία κείμενα οι σύγχρονοι διασκευαστές των έργων αυτού και των άλλων κλασικών, που τα βάζουν στην κλίνη του Προκρούστη αποκόπτοντας και προσθέτοντας κατά το δοκούν ολόκληρα αποσπάσματα. Οι Ικέτιδες δεν είναι ούτε φεμινιστικό μανιφέστο, ούτε «welcome refugees», όπως μονότονα και σχεδόν αυτιστικά έχει μετατραπεί από τους σύγχρονους παραγωγούς παραστάσεων της woke κατήχησης. Ας διαβαστεί επιτέλους το ίδιο το κείμενο καθώς στα προγράμματα των παραστάσεων δεν προσφέρεται φυσικά το κείμενο… Οι Ικέτιδες είναι ένα μάθημα πολιτισμού με συγκεκριμένες αξίες όπως αυτές που αναδεικνύονται στο πολύ χαρακτηριστικό κατά τη γνώμη μας απόσπασμα που μπορεί να αναζητήσει εύκολα κανείς και σε άλλες μεταφράσεις εκτός από τη δική μας.
*Φιλόλογος