Θεοφάνης Μαλκίδης
19 Οκτωβρίου 1912. Η απελευθέρωση της Σαμοθράκης
Στις 18 Οκτωβρίου 1912, στις έξι το πρωί ο ελληνικός στόλος αποπλέει από το Μούδρο σε σχηματισμό τριών μοιρών:
1η Μοίρα «ΑΒΕΡΩΦ», «ΨΑΡΑ», «ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ» και «ΛΕΩΝ» για την κατάληψη της Ίμβρου και της Σαμοθράκης,
2η Μοίρα «ΣΠΕΤΣΑΙ» «ΥΔΡΑ» «ΘΥΕΛΛΑ» και «ΛΟΓΧΗ» για την κατάληψη της Θάσου και 3η Μοίρα «ΚΑΝΑΡΗΣ» με «Τ/Π 14» για την κατάληψη του Άγιου Ευστράτιου.
Οι ναυτικές δυνάμεις υπό τον Π. Κουντουριώτη απελευθέρωσαν στις 8 Οκτωβρίου τη Λήμνο και το μεγάλης σημασίας λιμάνι της στο Μούδρο έγινε ορμητήριο του στόλου, ο οποίος απελευθέρωσε τα νησιά ως εξής:
- 17/10/1912 Ίμβρος, Θάσος και Άγιος Ευστράτιος.
- 18/10/1912 Σαμοθράκη.
- 21/10/1912: Ψαρά.
- 24/10/1912: Τένεδος.
- 2/11/1912: χερσόνησος Αγίου Όρους.
- 11/11/1912: Λέσβος.
- 13/11/1912: Χίος.
- 14/11/1912: Οινούσσες.
- 27/11/1912: Ικαρία.
- 02/3/1913: Σάμος.
Στη Σαμοθράκη με το που αντίκρισαν οι Έλληνες τον στόλο, ο ενθουσιασμός ήταν απερίγραπτος, αφού η λευτεριά ερχόταν μετά από 600 χρόνια, έχοντας πληρώσει, βαρύ φόρο αίματος στη σφαγή της 1ης Σεπτεμβρίου του 1821, ενθουσιασμός που έφθασε στο αποκορύφωμα, όταν μετά από λίγο κυμάτιζε στο νησί η Ελληνική σημαία. Πρώτο μέλημα των ναυτών, ήταν η σύλληψη των οθωμανικών αρχών, δηλαδή των λίγων χωροφυλάκων, οι οποίοι πριν παραδοθούν, παρακάλεσαν τον Αρχιερατικό Επίτροπο Α. Παπανδρέου να μεσολαβήσει για την ασφάλεια της ζωής τους. Ο ιερέας τους οδήγησε και τους παρέδωσε στον επικεφαλή του αγήματος σημαιοφόρο Κωνσταντίνο Παναγιώτου.
Στην σχετική με την απελευθέρωση της Σαμοθράκης έκθεσή του ο Κ. Παναγιώτου αναφέρει μεταξύ των άλλων και τα εξής: «Εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθμ. 34 και από 17 τρέχοντος εγγράφου διαταγής υμών, λαμβάνω την τιμήν να σας αναφέρω ότι άμα τη αποβιβάσει μου εν τη Νήσω Σαμοθράκη προέβην αμέσως εις την κατάσχεσιν του εν τη παραλία Λιμεναρχείου, υψώσας επ’ αυτού με τας κεκανονισμένας τιμάς την ελληνικήν Σημαίαν. Αφού δε εγκατέστησα φρουράν εξ ενός διόπου και 8 ναυτών, προέβην εις την κατάσχεσιν παρακείμενης αποθήκης εν η υπήρχε ποσότης κριθής, σίτου και άλλων καρπών…..Είτα δε παραλαβών το υπόλοιπον του αγήματος, μετέβην και κατέλαβον την κυρίως πόλιν της Σαμοθράκης, κατοικουμένην εκ τεσσάρων χιλιάδων περίπου κατοίκων, απάντων Ελλήνων, πλην δύο οικογενειών οθωμανών. ….. Μετέβην είτα εις την εκκλησίαν όπου ετελέσθη δοξολογία παρά των κατοίκων…. Εν Σαμοθράκη τη 19η-10-1912 Κων/νος Παναγιώτου-Σημαιοφόρος»
Το φύλο της 20ης Οκτωβρίου της εφημερίδος «Εμπρός», γράφει μεταξύ των άλλων τοτα εξής:«Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ ΘΑΣΣΟΥ ΙΜΒΡΟΥ – ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ Παρά του υποναυάρχου αρχηγού ελήφθησαν αι ακόλουθοι λεπτομέρειαι της καταλήψεως των νήσων Θάσου, Στράτη Αγίου Ευστρατίου), Ίμβρου και Σαμοθράκης…. Σήμερον την πρωΐαν άπας ο στόλος κατέπλευσεν εις Σαμοθράκην και αποβιβάσας άγημα υπό του σημαιοφόρου Παναγιώτου κατέλαβον ταύτην. Ο στόλος περιπολεί διαρκώς περί τα Δαρδανέλλια αναμένων ματαίως την έξοδον του εχθρού.Ο αρχηγός του στόλου υποναύαρχος Π. ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ»
Επίσης, το φύλο της 20ης Οκτωβρίου της εφημερίδος «Σκρίπ», δημοσιεύει τη σχετική είδηση: «Ο ΣΤΟΛΟΣ ΜΑΣ ΚΑΤΕΛΑΒΕ ΚΑΙ ΑΛΛΑΣ ΝΗΣΟΥΣ ΤΟ ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΤΛ/ΜΑ Παρά του υποναυάρχου αρχηγού ελήφθησαν αι ακόλουθοι λεπτομέρειαι της καταλήψεως των νήσων Θάσου, Ίμβρου, Αγίου Ευστρατίου ή Αλονήσου, και Σαμοθράκης….. »
Με την Συνθήκη της Λωζάννης (1923- Άρθρο 12) η οποία αποτέλεσε την τελευταία πράξη της προσπάθειας των Ελλήνων για απελευθέρωση των υπόδουλων συμπατριωτών τους, κατοχυρώνεται η νέα κατάσταση στο βορειοανατολικό Αιγαίο:
« Η ληφθείσα απόφασις τη 13η Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαίου 1913, και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών Νήσων (Μαυρυών), ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, επικυρούται, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τας υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρον 15».
H Σαμοθράκη, μετά την απελευθέρωσή της αποτελούσε Yποδιοίκηση του Nομού Λέσβου, εκτός από το χρονικό διάστημα από την 28η Οκτωβρίου 1916 μέχρι την 18η Απριλίου 1917 που ανήκε στην Υποδιοίκηση Λήμνου. Κατά τη διάρκεια της κατοχής ενσωματώθηκε στη σύμμαχο της Ναζιστικής Γερμανίας Βουλγαρία και ο Ελληνισμός του νησιού πέρασε μία σκληρή περίοδο στερήσεων και δοκιμασιών.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σαμοθράκη αποτέλεσε τμήμα του Νομού (σήμερα Περιφερειακή Ενότητα) Έβρου και το μοναδικό ελληνικό νησί των Θρακικών Σποράδων (μαζί με την Ίμβρο και Τένεδο), που παρέμεινε υπό ελληνική κυριαρχία. Στα όρια της βρίσκεται η βραχονησίδα Ζουράφα( Λαδόξερα) η οποία αποτελεί το ανατολικό άκρο της ελληνικής θαλάσσιας επικράτειας και της μελλοντικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης
Y.Γ. Στην φωτογραφία της επικεφαλίδας (που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα που δημιουργήσαμε στην Αλεξανδρούπολη (www. oldalexandroupoli.gr ) παραχωρήθηκε από τον εγγονό του ιερέα Ανδρέα Παπανδρέου, Χρήστο Μποτονάκη και εικονίζεται άγημα από ελληνικό πολεμικό πλοίο το οποίο κατέπλευσε στην Σαμοθράκη τη 19η Οκτωβρίου του 1913 για να τιμήσει την συμπλήρωση ενός έτους από την απελευθέρωση του νησιού. Σύσσωμη η κοινωνία της Σαμοθράκης φωτογραφίζεται με το άγημα μετά την πανηγυρική δοξολογία, μπροστά στην εκκλησία της Χώρας. Κάτω στη φωτογραφία η ιδιόχειρη σημείωση είναι του π. Ανδρέα Παπανδρέου ο οποίος απεικονίζεται μεταξύ του πλήθους.
