Η Γενοκτονία : Ενενήντα χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Η Γενοκτονία στη Μικρά Ασία.
Εισήγηση στο συνέδριο "Τρεις Γενοκτονίες : Μία στρατηγική". Μέγαρο Παλαιάς Βουλής.

http://www.livemedia.gr/video/2397

Γενοκτονία: Ενενήντα χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή

Ομιλία Θ. Μαλκίδη για τη Γενοκτονία. Σύλλογος Κρητών Ν. Σερρών

Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης

Θεοφάνης Μαλκίδης

 

1η Σεπτεμβρίου 1821: Η σφαγή της Σαμοθράκης

Η Σαμοθράκη αποτελεί ακόμη ένα μέρος της Θράκης, το οποίο είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό, παρά τη μεγάλη προσφορά του στον ελληνικό και παγκόσμιο πολιτισμό, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το νησί ήταν ένας χώρος, μία ολόκληρη φιλοσοφία της ζωής, μία αντίληψη για την επικοινωνία ανθρώπων και εμπορευμάτων. Η ανάπτυξη της Σαμοθράκης και τα «Σαμοθραείκια τείχη», οι πόλεις που δημιούργησε στα απέναντι Θρακικά παράλια, τα Καβείρια Μυστήρια, η έλευση του Απόστολου Παύλου στο...

...νησί ως πρώτου ευρωπαϊκού εδάφους, και φυσικά η Νίκη της Σαμοθράκης, είναι μερικά από τα δεδομένα, για τα οποία είναι γνωστή η Σαμοθράκη. Το νησί όμως έχει και μία πτυχή της ιστορίας της, άγνωστη και λησμονημένη. Η Σαμοθράκη από το 1459 ήταν υπόδουλη με έντονη την οθωμανική παρουσία.

Η κήρυξη της επανάστασης στη Σαμοθράκη από τους τοπικά μυημένα μέλη στη Φιλική Εταιρεία, ακολούθησε ο γενικός ξεσηκωμός των Ελλήνων. Η αντίδραση από τους Οθωμανούς ήρθε το Σεπτέμβριο του 1821, την 1η του μηνός, την «πρωτοσταυρινιά» όπως λένε οι ντόπιοι, όταν αποβιβάστηκαν δύο χιλιάδες στρατιώτες. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική. Η Σαμοθράκη μετατράπηκε σε κέντρο λεηλασίας, ζώνη θανάτου και ερείπια, και το νησί έμεινε ακατοίκητο για έξι χρόνια. Εφτακόσιοι από τους κατοίκους που είχαν καταφύγει στα βουνά, οι Οθωμανοί, τους έφεραν πίσω με δόλο δίνοντάς τους την εντύπωση ότι θα τους δώσουν χάρη. Όμως στην τοποθεσία «Εφκάς» στο κάστρο της πρωτεύουσας, της Χώρας, τους δολοφόνησαν όλους. Από τη μαζική αυτή δολοφονία, επέζησαν σύμφωνα με μαρτυρίες ξένων περιηγητών και του Σαμοθρακρακίτη ιερέα Γ. Μανωλάκη από 25 έως 30 οικογένειες, οι οποίες ζούσαν τα επόμενα χρόνια σε άθλια κατάσταση. Σημαντική μαρτυρία για το ολοκαύτωμα αποτελεί το έργο του Ίωνος Δραγούμη «Σαμοθράκη», ο οποίος διέσωσε το συμβάν, αλλά και την αναφορά για το τρυπημένο Ευαγγέλιο της εκκλησίας της Παναγίας στη Χώρα, το οποίο φυλάσσεται στο Εθνολογικό Μουσείο. Όσοι σώθηκαν από τους 15.000 κατοίκους πουλήθηκαν σαν σκλάβοι.

Σημαντική παράμετρος του ολοκαυτώματος αποτελεί και ο βίαιος εξισλαμισμός πολλών Σαμοθρακιτών, που κατέληξαν όπως αναφέραμε δούλοι. Πέντε από τους επιζώντες του ολοκαυτώματος γύρισαν το 1837 στη Σαμοθράκη και επέστρεψαν στην αρχική τους θρησκεία. Για αυτό το λόγο βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στην απέναντι Θρακική ακτή όπου μεταφέρθηκαν στο χωριό Μάκρη της Αλεξανδρούπολης. Η μνήμη τους τιμάται την Κυριακή του Θωμά και αποτελούν τους πέντε νεομάρτυρες (Μανουήλ Παλογούδας, Μιχαήλ Κύπριος, Θεόδωρος Δημ. Καλάκου, Γεώργιος Κουρούνης και Γεώργιος), τα λείψανα των οποίων υπάρχουν στην εκκλησία της Παναγίας στη Χώρα και στις εικόνες στις εκκλησίες του νησιού απεικονίζονται με φουστανέλες.

Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης παρέμεινε άγνωστο και η τυπική αναφορά στη θυσία των κατοίκων της στην εθνική παλιγγενεσία, αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία των Αθηνών μόλις το 1980. Την καταστροφή της Σαμοθράκης την απεικόνισε πολύ χαρακτηριστικά ο Γάλλος Αύγουστος Βινσόν (Αuguste Vinchon) ο οποίος λίγο αργότερα ζωγράφισε ένα πίνακα με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης, που βρίσκεται στο Λούβρο.

Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης αποτελεί μία άγνωστη πτυχή της ιστορίας μας και οφείλουν οι χιλιάδες επισκέπτες του νησιού να το γνωρίσουν, και οι αρκετοί ερευνητές που ασχολούνται με αυτό, να το αναδείξουν περισσότερο. Η συνέχεια θα πρέπει να είναι ακόμη πλούσια, το οφείλουμε στους νέους ανθρώπους που θυσιάστηκαν το Σεπτέμβριο του 1821 και αργότερα, για ελευθερία σώματος και πνεύματος.


Για το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης περισσότερα στο Δορδανάς Σ- Μαλκίδης Θ. (επιμέλεια) Σαμοθράκη: Ιστορία- Αρχαιολογία- Πολιτισμός. Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Επίκεντρο 2008.

100 χρόνια από την απελευθέρωση της Σαμοθράκης

 

Ημερίδα για τα 100 χρόνια απελευθέρωσης  της Σαμοθράκης

 

«Εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθμ. 34 και από 17 τρέχοντος εγγράφου διαταγής υμών, λαμβάνω την τιμήν να σας αναφέρω ότι άμα τη αποβιβάσει μου εν τη Νήσω Σαμοθράκη προέβην αμέσως εις την κατάσχεσιν του εν τη παραλία Λιμεναρχείου, υψώσας επ’ αυτού με τας κεκανονισμένας τιμάς την ελληνικήν Σημαίαν……Είτα δε παραλαβών το υπόλοιπον του αγήματος, μετέβην και κατέλαβον την κυρίως πόλιν της Σαμοθράκης, κατοικουμένην εκ τεσσάρων χιλιάδων περίπου κατοίκων, απάντων Ελλήνων, πλην δύο οικογενειών οθωμανών…. Μετέβην είτα εις την εκκλησίαν όπου ετελέσθη δοξολογία παρά των κατοίκων…..».

Αυτά, μεταξύ άλλων, ανέφερε ο σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού Κ. Παναγιώτου, στο έγγραφο που συνέταξε την ημέρα απελευθέρωσης της Σαμοθράκης, η οποία συνέπιπτε με την περίοδο απελευθέρωσης της Ηπείρου, της Μακεδονίας και των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου.  Μάλιστα η  επιχείρηση απελευθέρωσης μέσα σε 60 ημέρες των νησιών Ίμβρος, Θάσος και Άγιος Ευστράτιος, Σαμοθράκη, Ψαρά, Τένεδος,  Λέσβος, Χίος, Οινούσσες, Ικαρία, Σάμος και της χερσονήσου του  Αγίου Όρους, αποτελεί εποποιία.

Με αφορμή το ιστορικό γεγονός συμπλήρωσης 100 ετών από την απελευθέρωση της Σαμοθράκης από τον ελληνικό στόλο, με επικεφαλής του οποίου ήταν ο «Γ. Αβέρωφ», το πνευματικό κέντρο του Δήμου Σαμοθράκης «Νικόλαος Φαρδύς», διοργάνωσε  το Σάββατο 25 Αυγούστου 2012 ημερίδα με θέμα: « Το ιστορικό πλαίσιο από την επανάσταση 19 Απριλίου 1821 έως την απελευθέρωση 19 Οκτωβρίου 1912». Η ημερίδα  πραγματοποιήθηκε  στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου στη Χώρα και την παρακολούθησε πολυπληθές ακροατήριο, τόσο Σαμοθρακιτών, όσο και επισκεπτών του νησιού.

Την ημερίδα άνοιξε η πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Α. Μαλέζου,   το χαιρετισμό του Μητροπολίτη Ανθίμου μετέφερε ο Αρχιερατικός Επίτροπος π. Ματθαίος, ενώ μίλησαν επίσης ο Δήμαρχος Σαμοθράκης  Γ. Χανός, η αντιπεριφερειάρχης Έβρου Γ. Νικολάου και ο διοικητής της στρατιωτικής δύναμης Σαμοθράκης Δ. Μάνος.

Στην πρώτη συνεδρία, την οποία συντόνισε ο Στράτος Δορδανάς, μίλησε ο Θ. Μαλκίδης για τις «διεθνείς και εσωτερικές συνιστώσες της απελευθέρωσης της Σαμοθράκης», αναδεικνύοντας το περιβάλλον που διαμορφώθηκε τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, που οδήγησε στην απελευθέρωση της Σαμοθράκης και των άλλων νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου.  

Στη συνέχεια ο Θ. Αγγελώνιας με την εισήγησή του «Σαμοθράκης απελευθέρωση: Γη προγονική», με μία πρωτότυπη προσέγγιση κατέγραψε την νεώτερη ιστορία της Σαμοθράκης και την απελευθέρωση, μέσα από τις αφηγήσεις των προγόνων του.  Τέλος ο Κ. Κυλίμος αναφέρθηκε στην  « μετακίνηση των πληθυσμών εντός της νήσου Σαμοθράκης την περίοδο της απελευθέρωσης», δίνοντας δημογραφικά στοιχεία για τη χρονική αυτή φάση. Η πρώτη συνεδρία έκλεισε με συζήτηση, τοποθετήσεις και ερωτήσεις, με μεγάλη συμμετοχή του ακροατηρίου.

Η δεύτερη συνεδρία της ημερίδας με συντονιστή το Θ.  Μαλκίδη, ξεκίνησε με την εισήγηση  του Δ. Αναστασιάδη «Το ¨Ψαλτών εγκόλπιον¨ του Νικολάου Φαρδύ: Σκέψεις για το έργο του», εισήγηση που περιέγραψε την προετοιμασία των Σαμοθρακιτών για την απελευθέρωση, μέσα από το έργο του πλέον γνωστού τέκνου της.   

Στη συνέχεια ο Σ. Δορδανάς  πραγματοποίησε την εισήγηση  «Ο ελληνικός στόλος και οι επιχειρήσεις κατάληψης των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου», περιγράφοντας την πολεμική και ιδιαίτερα ναυτική συνιστώσα απελευθέρωσης της νησιωτικής Ελλάδας,  ενώ ο τελευταίος εισηγητής Π.  Αλεπάκος  μίλησε για  τη « Σαμοθράκη στην τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας μέσα από τις γραπτές πηγές της εποχής», καταγράφοντας  τα στοιχεία των ξένων κυρίως περιηγητών της εποχής για τη Σαμοθράκη, μεταξύ των οποίων  και των πλατσικολόγων του πλούτου του νησιού.  

Και η δεύτερη συνεδρία έκλεισε με συζήτηση, ενώ η  ολοκλήρωση  της ημερίδας, έγινε με την  παιδική χορωδία Σαμοθράκης του συλλόγου φίλων μουσικής «Αρμονίας Γένεσις». Κατά τη διάρκεια της ημερίδας λειτούργησε έκθεση φωτογραφίας με σπάνιες απεικονίσεις της Σαμοθράκης κατά την περίοδο της απελευθέρωσης, ενώ τα πρακτικά της ημερίδας θα κυκλοφορήσουν σε βιβλίο, συμβάλλοντας στην ιστορική γνώση για το νησί, το μοναδικό, εκ των Θρακικών Σποράδων (μαζί με Ίμβρο και Τένεδο), που παρέμεινε ελληνικό.

 

 

Ημερίδα για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Σαμοθράκης.

Ημερίδα για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Σαμοθράκης. Δέλτα Τηλεόραση.