90 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας –Καθηγητής Φιλόλογος

Οι Μικρασιάτες της Γαστούνης

 

ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΟΥΡΜΠΑ

ο συγγραφέας Κώστας Λούρμπας με το Θεοφάνη Μαλκίδη, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

             


                Οι Μικρασιάτες της Γαστούνης

Ένα δημιουργικό κομμάτι της Ηλειακής Κοινωνίας

Σε μία πολυτελή έκδοση και σε 424 σελίδες ο Κώστας Λούρμπας παρουσιάζει την ερευνά του για ένα τμήμα της Ηλειακής Ιστορίας και της Γαστούνης .Με τίτλο «Οι Μικρασιάτες της Γαστούνης» το νέο αυτό βιβλίο του ερευνητή και συγγραφέως (και επί δεκαετίες Δημάρχου Γαστούνης και ενεργού πολίτη του Ηλειακού χώρου )ασχολείται με

την ζωή και την Ιστορία των Μικρασιατών Ελλήνων που μετά την καταστροφή του 1922 εγκατεστάθησαν στην Γαστούνη Ηλείας και έγιναν ζωντανό τμήμα της κοινωνίας της Ηλείας.

φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή και τον μεγάλο ξεριζωμό των Ελλήνων από την Γη της Μικράς Ασίας .Ο συγγραφέας έχει ασχοληθεί πολλές φορές και έχει δημοσιεύσει έργα για την Ηλειακή Ιστορία και την τοπική κοινωνία. Με το νέο του έργο εκπληρώνει και ένα χρέος προς τους καταγόμενους από εκεί προγόνους της οικογενείας του. Με ενδελεχή και πολυετή έρευνα παρουσιάζει την ζωή ενός τμήματος της κοινωνίας της Ηλείας και δη της Γαστούνης ,αυτού των Μικρασιατών της Γαστούνης. Αυτοί ρίζωσαν στο νέο περιβάλλον ,εργάστηκαν σκληρά ,εντάχθηκαν πλήρως στην τοπική κοινωνία .Έτσι έγιναν δημιουργικοί παράγοντες της ζωής του τόπου.Κοντά σε αυτούς είναι οι Μικρασιάτες σε Γλύφα και Κάτω Παναγιά Κυλλήνης που έχουν προσφέρει πολλά στην Ηλειακή Κοινωνία .

Ο Κώστας Λούρμπας έχει ρίζες προσφυγικές ,καθώς είναι υιός μικρασιάτισσας .Στο βιβλίο περιγράφεται η πορεία της Μικράς Ασίας πριν το 1922 ,την Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922)και την καταστροφή του ’22 ,αλλά και η ζωή της πόλεως της Γαστούνης προ της αφίξεως των προσφύγων .Χαρακτηριστικά ,αναφέρεται για την άφιξη των προσφύγων στην Γαστούνη (σελ. 56) : «Οι πρόσφυγες ήρθαν στην Γαστούνη με τε τρένα από τον Πειραιά και την Πάτρα .Ανθρώπινα ράκη .Αντιμετωπίστηκαν ως κακή αρρώστια που έπληξε τον τόπο Δεν ήταν δυνατόν βέβαια να ξεπεραστεί η παλιά νοοτροπία , «το παράδοξον σύστημα της ξενηλασίας»,που γράφει ο Τ. Κανδηλώρος ,να μη δέχονται οι Γαστουναίοι αυτούς που έρχονταν να εγκατασταθούν στον τόπο τους και να ζήσουν.

Ήρθαν πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Μ. Ασίας ,όπως Μαγνησία ,Ναζλί ,Μήλασα , Μερσίνα , Ταρσό ,Κιλικία ,Αττάλεια ,Κιρκιντζί ,Καϊσλάρ ,Κυδωνιές, Σεβδίκοϊ ,Χορόσκια, Αλή Αγά, Βρύουλα ,Βοϊνάκιο ,Βουρνόβα ,Πέργαμο ,Φιλαδέλφεια ,Γιαγιάκιοϊ ,Καισάρεια , Καράμπουρνα ,Πόντο (Σαμψούντα ,Τραπεζούντα ) κ.α. »

Συγκλονίζουν οι μαρτυρίες της ζωής και της προσφυγιάς τόσων Ελλήνων. Το κείμενο συμπληρώνει ως διαρκή ντοκουμέντα ,οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο ,περί τις 800 .Οι εικόνες διασώζουν το ύφος και τον ψυχισμό των προσφύγων .Συχνά είναι ορατή μία μικτή εικόνα αγωνίας και ελπίδος ,αγώνος και προσμονής .Αυτοί οι άνθρωποι ξεπέρασαν τον θάνατο και τις δυσκολίες και προκαταλήψεις της καθημερινότητος ,για να γίνουν ένα κομμάτι της Νεοελληνικής Κοινωνίας. Ο Κώστας Λούρμπας παραθέτει διαλόγους και προσωπικές αφηγήσεις από πρόσφυγες και απογόνους τους .Παράλληλα ιδιαίτερη μνεία γίνεται στους Μικρασιάτες της Γαστούνης που διεκρίθησαν στην Κοινωνία, την Επιστήμη ,τη Τέχνη και τον Πολιτισμό ,πράγμα που μας εκπλήσσει για το φιλοπρόοδο πνεύμα των Ελλήνων προσφύγων .

Όπως αναφέρεται σε ένα σημείο του βιβλίου (από τον μικρασιατικής καταγωγής κ. Ιωάννη Χατζηκυριάκο ) , « αυτό το βιβλίο αποτελεί «συναξάρι» της πορείας των γονιών μας».Επομένως για την Ιστορία και της Γαστούνης το 1922 υπήρξε καθοριστικός σταθμός . Πολλές εκδηλώσεις από τότε ως σήμερα έγιναν κατά καιρούς στην Γαστούνη προς τόνωσιν της συνδέσεως των προσφύγων μα την Μ. Ασία. Τώρα ο νέος Σύλλογος Μικρασιατών Γαστούνης «ΟΙ ΙΩΝΕΣ » προσπαθεί να διατηρήσει τις μνήμες της Ιστορίας και να τις μεταφέρει στην νέα γενεά .Κινούμενος στην προσπάθεια αυτή εξέδωσε το παρόν βιβλίο ,σε συνεργασία με τις εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα .Επίσης την έκδοση βοήθησαν ως χορηγοί(και αξίζουν μία ιδιαίτερη μνεία, καθώς ζούμε σε δύσκολες οικονομικά εποχές )ο Ομοτ. Καθηγητής Ε.Μ.Π. Θεμ. Ξανθόπουλος και ο πατήρ Γεώργιος Χαρδαβέλας .

Το βιβλίο προλογίζουν πέραν από τους συντελεστές της Εκδόσεως και οι άνθρωποι, που έχουν επιστημονική γνώση ή προσωπικά βιώματα από την μεγάλη Ιστορία του ξεριζωμένου Ελληνισμού Θεόδωρος Μυλωνάς ,Αθανάσιος Φωτόπουλος και Θεοφάνης Μαλκίδης (ο οποίος έχει προσφυγικές ρίζες και έχει ασχοληθεί εκτενώς με την Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ιωνίας και του Πόντου από τον Κεμαλικό τουρκικό κράτος ).

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα πολυσέλιδο (περίπου 100 σελίδες )Μητρώο Μικρασιατών και ένα σπάνιο φωτογραφικό αρχείο που αποτελούν ένα εργώδες επίτευγμα του συγγραφέα .Και ιδιαίτερα σήμερα που οι «λογαριασμοί»με την Τουρκία παραμένουν ανοικτοί λόγω της διαρκούς απειλής εξ Ανατολών ,το βιβλίο είναι χρήσιμο για κάθε Έλληνα που δεν θέλει να ξεχνά .

Αλλά και για κάθε άλλον αναγνώστη ,για κάθε Ηλείο ,το βιβλίο «Οι Μικρασιάτες της Γαστούνης» του Κώστα Λούρμπα αποτελεί πολύτιμο έργο .Καταγράφει μία πλευρά της ζωής της Ηλείας κατά τον 20^ο αιώνα .Παράλληλα –και εδώ έγκειται η πολύτιμη σημασία του βιβλίου –μας συνδέει με το νήμα της Ιστορικής μνήμης με τις σκλάβες πατρίδες της Μικράς Ασίας ,τον Πόντο, την Ιωνία ,την Καππαδοκία ,εκεί που πρωτοάναψε το Φως του Δυτικού Πολιτισμού από τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους ως τον Μέγα Αλέξανδρο και τους Πατέρες της Εκκλησίας.

 

 

 

Τα "Σεπτεμβριανά" του 1955 και του 2012

 

 

Τα «Σεπτεμβριανά» στην Κωνσταντινούπολη και στη σημερινή Ελλάδα.

Από το πογκρόμ 1955 μέχρι τα τουρκοσήριαλ.

 

Του Φάνη Μαλκίδη

 

1. Το  ψεύτικο  σπίτι του Κεμάλ  στη Θεσσαλονίκη και τα «Σεπτεμβριανά»

Παρά την προπαγάνδα, ότι ο Μουσταφά Κεμάλ γεννήθηκε το 1881 στη Θεσσαλονίκη, στο τριώροφο κτήριο, το οποίο είχε χτίσει δήθεν ο πατέρας του και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αποστόλου Παύλου και Αγίου Δημητρίου (τότε Γενί Καπί και Νουμάν Πασά), εμείς υποστηρίζουμε ότι ο ισχυρισμός της γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη και στο συγκεκριμένο κτίριο είναι ένας μύθος.

Ο Κεμάλ γεννήθηκε στη Χρυσαυγή (Σαρίγερ) Λαγκαδά και μάλιστα το 1981, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μουσταφά Κεμάλ, επισκέφθηκε την Χρυσαυγή (το κτίριο της τότε κοινότητας) ο Τούρκος πρόξενος Θεσσαλονίκης μαζί με τον γραμματέα του (εφημ. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ, 10 Μαΐου 1981) συνοδευόμενοι και από Τουρκικό τηλεοπτικό συνεργείο.

Ο πρόξενος ήξερε την αλήθεια και γι’ αυτό παρακάλεσε τους κατοίκους να του υποδείξουν το ακριβές σημείο γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ, απ΄ όπου πήρε πολλές φωτογραφίες. Σε κάποια στιγμή αποκάλυψε στους Έλληνες συνοδούς του: «γνωρίζω ότι αυτή είναι η αλήθεια, αλλά είναι δύσκολο να το παραδεχθούμε επίσημα και καταλαβαίνετε το λόγο…». Ο ίδιος προθυμοποιήθηκε να χρηματοδοτήσει την ανέγερση μουσείου, το οποίο θα βοηθούσε και την ανάπτυξη του χωριού…

Το 1981 πάλι, με αφορμή τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Κεμάλ, οι βουλευτές Ν. Βενιζέλος και Κ. Μπαντουβάς, με ερώτησή τους στο Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών, αμφισβήτησαν επισήμως τη θεωρία ότι το σπίτι δίπλα στο Τουρκικό Προξενείο Θεσσαλονίκης είναι αυτό στο οποίο γεννήθηκε ο Κεμάλ, επικαλούμενοι μάλιστα και αυτοί την μαρτυρία της ίδιας της αδελφής του της Μακμπουλέ, όπως διασώθηκε σε τουρκικές βιβλιογραφικές πηγές (Aydemir κλπ)

Στην δεκαετία του 1930, μετά το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας και συγκεκριμένα το 1934 η Ελληνική κυβέρνηση ανάρτησε έξω από το σπίτι, μία πινακίδα όπου αναφερόταν ότι «εδώ γεννήθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ». Και σαν να μην έφτανε αυτό, το 1937 η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά, έδωσε εντολή στο δήμο Θεσσαλονίκης να αγοράσει το σπίτι από την οικογένεια Σεραφειμίδου, που το κατοικούσε. Όταν η οικογένεια αρνήθηκε να το πουλήσει, τότε το κράτος προχώρησε στην απαλλοτρίωσή του. Μετά, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κ. Μερκουρίου, ενημέρωσε με επιστολή του την κυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού, ότι χαρίζει το σπίτι στο Τουρκικό κράτος.

Η Τουρκία μετέφερε έπιπλα από τα ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ και Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης, ακόμα και ρούχα του Κεμάλ, τα οποία εκθέτονται πλέον στο δίνοντας την εντύπωση στον επισκέπτη, ότι χρησιμοποιήθηκαν μέσα σε αυτό το σπίτι από τον ίδιο τον Κεμάλ.

2. Η προβοκάτσια του 1955  και η εξαφάνιση των Ελλήνων

Συν τοις άλλοις, στο φερόμενο ως σπίτι του Κεμάλ γράφτηκε μία από τις μεγαλύτερες προβοκάτσιες στην παγκόσμια ιστορία.

Η έκρηξη τη νύχτα της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου 1955 στον κήπο του τουρκικού προξενείου Θεσσαλονίκης και έξω από το ψευδές αναφερόμενο ως σπίτι του Μουσταφά Κεμάλ, θα αποτελέσει την αφορμή για το πρωτοφανή για τα παγκόσμια χρονικά διωγμό μίας αυτόχθονης ομάδας. Των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι λίγα χρόνια πριν είχαν εξοντωθεί οικονομικά, με τον κεφαλικό φόρο.

Ο εκρηκτικός μηχανισμός έσπασε μερικά τζάμια. Ο κλητήρας του τουρκικού προξενείου της Θεσσαλονίκης έπεσε σε αντιφάσεις, σχετικά με τα αίτια της έκρηξης και τελικά ομολόγησε ότι αυτός έβαλε τη βόμβα, προσθέτοντας ότι του την έδωσε ο Οktay Egin, φοιτητής της Νομικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από την Κομοτηνή, ο οποίος και ομολόγησε την πράξη του. Ο Εgin είχε εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις και ο πατέρας του, Faik Egin, δάσκαλος στο σχολείο της Σαλμώνης Ροδόπης είχε υποστηριχθεί μαζί με τον Οsman Ustunder, από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής, ως υποψήφιος βουλευτής των Φιλελευθέρων το 1952.

Ο Οktay Egin αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση και ο τούρκος πρόξενος της Κομοτηνής Αhmet Umar, τον φυγάδευσε στην Τουρκία ,όπου εργάστηκε αρχικά στον ραδιοσταθμό της Κωνσταντινούπολης, στη διεύθυνση του Αστυνομικού σώματος, στην Οργάνωση Πληροφοριών (ΜΙΤ), ενώ το 1993 διορίστηκε νομάρχης στην Καππαδοκία.

Μετά το συμβάν, η εφημερίδα Ιnstabul Ekspress σε έκτακτο παράρτημα της παραποίησε τα γεγονότα χρησιμοποιώντας το φανατισμό, που είχε δημιουργηθεί στον Τουρκικό λαό λόγω του αντιαποικιοκρατικού αγώνα της ΕΟΚΑ προέτρεψε σε επεισόδια εναντίον των Ελλήνων. Πρωταγωνιστικό ρόλο θα κρατήσουν οι εθνικιστικές οργανώσεις και σωματεία όπως «Η Κύπρος είναι Τουρκική».

Μέσα σε εννέα περίπου ώρες καταστράφηκαν ολοσχερώς 1004 σπίτια, ενώ άλλα περίπου 2500 υπέστησαν μεγάλες ζημιές. Καταστράφηκαν επίσης 4348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στην Μονή Βαλουκλή. Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν. Το μίσος εναντίον των ιερωμένων ήταν πρωτόγνωρο, αφού πολλοί απ’ αυτούς ξυλοκοπήθηκαν, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν: «Η Κύπρος είναι τουρκική». Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος και ο μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παρεφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο χρόνο πέθανε, ενώ διάκονος υπέστη περιτομή.

Εκεί όμως που ο όχλος έδρασε ανελέητα ήταν εναντίον των Ελληνίδων.  Σε 2000 (!) υπολογίζονται οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200, για ευνόητους λόγους… Επίθεση από οργανωμένες ομάδες , δέχθηκε και το ελληνικό προξενείο στη Σμύρνη, το ελληνικό περίπτερο στην έκθεση της πόλης, όπου σχίσθηκε η ελληνική σημαία, ενώ οι Έλληνες αξιωματικοί που υπηρετούσαν στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ, διασώθηκαν την τελευταία στιγμή, αν και οι γυναίκες τους πάλι για ευνόητους λόγους δεν αναφέρθηκε σχεδόν ποτέ, ότι βιάσθηκαν.

Μετά τις δολοφονίες των Ελλήνων και τις καταστροφές των ελληνικών περιουσιών, ο Μenderes, ο οποίος αργότερα απαγχονίστηκε (και για αυτά τα γεγονότα) κήρυξε το στρατιωτικό νόμο, συνελήφθησαν πάνω από 2000 άτομα, μεταξύ αυτών ο Αsiz Nesin, ο Κemal Tahir, ο Νazim Hikmet, ενώ προβλήθηκαν ως υπεύθυνοι των ταραχών οι κομμουνιστές.

Οι ζημιές που προκλήθηκαν εκτιμήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση, στα 70 εκατομμύρια λίρες, ενώ μόνο οι καταστροφές στις εκκλησίες , όπως σημείωσε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, ήταν 150 εκατομμύρια δολάρια. Συνολικά οι ζημιές υπολογίζονται σε πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια.
Στις 22 Οκτωβρίου 1955, μετά τις αμερικανικές πιέσεις, η Τουρκία, σε μια κίνηση ηθικής ικανοποίησης της Ελλάδας ανέφερε σε ανακοίνωσή της τα εξής:
«προς ηθικήν αποκατάστασιν και έκφρασιν αποτροπιασμού δια την επίθεσην προς την ελληνικήν σημαίαν και την καταστροφήν του ελληνικού προξενείου κατά τα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου η ελληνική σημαία θα υψωθεί εις το νέο κτίριον του προξενείου της Σμύρνης και θα απονεμηθούν εις αυτήν τιμαί υπό τουρκικών και ελληνικών τμημάτων ,θα ανακρουσθούν δε οι εθνικοί ύμνοι των δύο χωρών».

Δύο μέρες αργότερα ο Τούρκος Υπουργός των Εξωτερικών παρουσία τουρκικού αγήματος ύψωσε την ελληνική σημαία στη Σμύρνη. Στην τελετή όπου ήταν παρόντες όλοι οι αξιωματικοί των ΗΠΑ, μίλησαν ο υπουργός συγκοινωνιών της Τουρκίας, ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Δ. Καλλέργης, με θερμά λόγια για την «ελληνοτουρκική φιλία».

Ο Η. Ηλιού όμως βουλευτής της ΕΔΑ για το ίδιο θέμα δήλωνε ότι «συνεκαλύφθησαν οι κανιβαλισμοί της Κωνσταντινουπόλεως και της Σμύρνης το ισχυρόν αυτό όπλον το οποίον διέθετεν η Ελλάς, δια να καταστήση τους αντίδικους της Κυπριακής ελευθερίας, υπόδικους ενώπιον της διεθνούς κοινής γνώμης».

Τελικά δόθηκαν ως αποζημίωση για τις καταστροφές δόθηκαν 3 εκατομμύρια λίρες στα ιδρύματα της Κωνσταντινούπολης, που έπαθαν σοβαρές ζημιές, ενώ έχει ενδιαφέρον ότι η Ελλάδα δεν έλαβε κανένα μέτρο εναντίον των μουσουλμάνων της Θράκης και δε σημειώθηκε κανένα επεισόδιο βίας εναντίον τους.

Για τα επεισόδια το Σεπτέμβριο του 1955 στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Gursel (27 Μαΐου 1960), το πόρισμα της ανακριτικής ομάδας, απέδειξε ότι 250 αστυνομικοί με πολιτικά πήραν μέρος στα γεγονότα. Στις δίκες του Αdnan Menderes και του υπουργού Εξωτερικών Faid Zorlu, που έγιναν από τις 20-10-1960 έως και 5-1-1961, βρέθηκαν ένοχοι και μαζί με το Νομάρχη Σμύρνης, καταδικάσθηκαν σε 5 χρόνια, ενώ οι δύο πρώτοι απαγχονίστηκαν για μια σειρά από άλλα αδικήματα.
Η προβοκάτσια με τη βόμβα στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης έδειξε ότι ο παρακρατικός μηχανισμός που έδρασε ήταν μέρος του τουρκικού κράτους, το προξενείο της Κομοτηνής εν προκειμένω. (Είναι πολύ επίκαιρη και σήμερα αυτή η σύνθεση κράτους- παρακράτους με την «Εργκενεγκόν»).

3. Η σημερινή κατάσταση και η τουρκική τηλεοπτική προβολή

Αποτέλεσμα αυτής της τουρκικής κρατικής- παρακρατικής βίας είναι η εκδίωξη των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955 και στη συνέχεια το 1964. Το ζήτημα αποτελεί για μας αξίωμα για την ειλικρινή προσέγγιση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ειδικά που στην τουρκική κοινωνία γίνονται μεγάλες προσπάθειες ανάδειξης της αλήθειας για τα «Σεπτεμβριανά». Για παράδειγμα  στο έργο της Ντιλέκ Γκιουβέν για τα Σεπτεμβριανά, «εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες (Αθήνα: Εστία 2006) , γίνεται μία έντιμη τουρκική προσέγγιση για το ζήτημα, αναφέροντας πολλές αλήθειες. Για παράδειγμα ότι οι τουρκικές υπηρεσίες  ήταν πίσω από τα επεισόδια, ενώ το κινηματογραφικό έργο Φθινοπωρινός πόνος», βασισμένο στο  βιβλίο του Γιλμάζ Καρακογιουνλού, συγγραφέα και βουλευτή του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας αξιολογήθηκε τους ειδικούς ως «ειλικρινής συγγνώμη» για όσα συνέβησαν τότε.

H επανόρθωση όμως προϋποθέτει μία αξιακή αναγέννηση και μία αντίσταση όχι μόνο στην καταστροφή της ζωής μας με τα μνημόνια, αλλά και στην άνευ προηγουμένου τουρκική τηλεοπτική εισβολή.  Οι  συνεχιζόμενοι ύμνοι και η προβολή του Σουλειμάν και Κεμάλ, δηλαδή του  εισβολέα,  του κατακτητή και του γενοκτόνου δεν μπορούν να συνεχιστούν άλλο.  

 

 

Σάντα Πόντου

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

 Εφημερίδα Ημερήσια. Βέροια 5/9/2012

Την  Κυριακή 2 Σεπτέμβρη πραγματοποιήθηκε στην Παναγία Σουμελά, το Ετήσιο Μνημόσυνο Υπέρ Αναπαύσεως των Ψυχών των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος της Ηρωϊκής Επτάκωμης Σάντας του Πόντου.

 

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος οι Σύλλογοι Σαντέων Ποντίων απ’ όλη την Ελλάδα ανταμώνουν την πρώτη Κυριακή του Σεπτέμβρη, στην Παναγία Σουμελά στην Καστανιά, όπου διοργανώνουν το ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη των νεκρών προγόνων τους. Μία συνάντηση που παράλληλα λειτουργεί θετική στη σύσφιξη των μεταξύ των αδελφών συλλόγων, σχέσεων, στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και στη συνέχεια της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σανταίοι απ’ όλη την Ελλάδα όπως ο Σύλλογος Ποντίων Νέας Σάντας Κιλκίς, ο Σύλλογος Γυναικών Νέας Σάντας Κιλκίς, ο Σύλλογος Φ. Πρ. Περιβάλλοντος Νέας Σάντας Κιλκίς, ο Σύλλογος Γυναικών Παντελεήμονα Κιλκίς, ο Τουριστικός Ομιλος Καστανιάς Ημαθίας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μ. Σάντας Ημαθίας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ράχης Ημαθίας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων Παλατιτσίων Ημαθίας, ο Σύλλογος Αμαραντιωτών Θεσσαλονίκης, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «ΟΙ ΡΙΖΕΣ» Πεύκων Αλεξανδρούπολης, ο Πολιτιστικός Σύλλγοος «Η ΣΑΝΤΑ» Αετοχωρίου Αλεξανδρούπολης, ο Σύλλογος «Εύξεινος Λέσχη Αχαρνών και Αττικής» ο καπετάν Ευκλείδης και η Φιλαρμονική της Νέας Σάντας, συνέρρευσαν από την παραμονή στο χώρο της Παναγίας Σουμελά όπου και φιλοξενήθηκαν στους ξενώνες.

Στον ξενώνα «Της Σάντας τ’ οσπίτι», έγινε σύμφωνα με το έθιμο, η ετοιμασία του κανόνα, το στόλισμα των κολλύβων, το απόγευμα του Σαββάτου. Ακολούθησε τρισάγιο και κατάθεση στεφάνων στο μνημείο των Αγωνιστών και Μαρτύρων του Πόντου, ενώ λίγο μετά προβλήθηκε DVD με στιγμιότυπο από τον εορτασμό των 90 χρόνων και η βραδιά ολοκληρώθηκε με δείπνο.
Το πρωί της Κυριακής τελέστηκε πανηγυρική θεία λειτουργία και Μνημόσυνο στη μνήμη των Σανταίων, στην εκκλησία της Παναγίας Σουμελά, παρουσία των αρχών του τόπου.

Η επιμνημόσυνη δέηση εψάλει στη συνέχεια στο Μνημείο των Σανταίων. Χαιρετισμό στους παρόντες απηύθυνε η πρόεδρος του Συλλόγου Σανταίων Θεσσαλονίκης Βικτωρία Σαββίδου τονίζοντας πως το ετήσιο αυτό διήμερο μνήμης και τιμής είναι προσπάθεια αντίστασης στην επιχειρούμενη αλλοτρίωση. «91 χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα της Ηρωϊκής Σάντας του Πόντου, συνεχίζουμε κάθε χρόνο το νοερό ταξίδι στη μυρωμένη γη του πόντου, πιασμένοι χέρι – χέρι, μικροί και μεγάλοι, το ελάχιστο της οφειλόμενης τιμής σ’ όλους αυτούς που θυσιάστηκαν για τη Σάντα, το Σούλι του Πόντου’.

Στο χρονικό του Ολοκαυτώματος της Επτάκωμης Σάντας αναφέρθηκε στη συνέχεια ο κ. Θεοφάνης Μαλκίδης, ο οποίος παράλληλα μίλησε για οργανωμένη προσπάθεια παραχάραξης της ιστορικής αλήθειας καυτηριάζοντας την «εισβολή» τουρκικών σήριαλ και με ιστορικό περιεχόμενο, στην ελληνική τηλεόραση με στόχο την αμνησία του τηλεοπτικού κοινού.

Οι διήμερες εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με την παράθεση ποντιακού γεύματος.

Σάντα του Πόντου

Φάνης Μαλκίδης

Μέρος της ομιλίας στο ετήσιο μνημόσυνο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Σάντας


1. Γυναίκες και παιδιά ως στόχος

Η Γενοκτονία των Ελλήνων που ζούσαν στο οθωμανικό κράτος, αποτέλεσαν την τραγικότερη σελίδα της ζωής του Ελληνισμού και στοίχισαν τη ζωή σε 1.000.000 Έλληνες. Ιδιαίτερη θέση σ΄ αυτήν την περίοδο κρατά η γυναίκα και το μικρό παιδί, τα οποία αποτέλεσαν αφενός συγκεκριμένο στόχο του προμελετημένου εγκλήματος, λόγω του ειδικού τους βάρους στην κοινωνία και την οικογένεια, αφετέρου ήταν αποδέκτες όλων των επιπτώσεων της γενοκτονίας (χηρεία, προσφυγιά, βιασμός, ορφάνια κ.ά).

Με την στρατολόγηση, την εξορία, τα τάγματα εργασίας, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι νεοτουρκικές και κεμαλικές ομάδες δολοφονούσαν τους άνδρες. Πίσω στις οικογενειακές εστίες έμεναν ως στηρίγματα οι γυναίκες, έχοντας να προστατεύσουν παιδιά και ηλικιωμένους και να διατηρήσουν ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης-επιβίωσης. Μετά τη δολοφονία των ανδρών, οι γυναίκες απετέλεσαν το κομμάτι εκείνο του πληθυσμού, πάνω στο οποίο κάθε χτύπημα θα επέφερε σημαντικό πλήγμα συνολικά στην εθνική ομάδα. Η γυναίκα είναι η πηγή της ζωής, κάθε δολοφονία στερούσε από τον Ελληνισμό τη βιολογική του συνέχεια. Όπου δεν μπορούσε να γίνει αυτό, υπήρχε ο βιασμός και ο καρπός της αγάπης, του έρωτα, των πιο ωραίων ανθρώπινων συναισθημάτων, η μητρότητα και η οικογένεια, μετατρεπόταν σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, σε παντοτινή υπενθύμιση του εγκλήματος. Παράλληλα υπήρχε ο βιασμός των εγκύων και μετέπειτα η δολοφονία μητέρας και εμβρύου, υπήρχε ο εγκλεισμός χιλιάδων γυναικών σε τουρκικά σπίτια. Άλλες γυναίκες αναγκάστηκαν να παραδώσουν τα βρέφη τους στους αντάρτες, ώστε το κλάμα τους να μη τους προδώσει στους διώκτες τους.

Παράλληλα υπήρξε μία ομάδα γυναικών και παιδιών η οποία κάτω από ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες, έχασε τη θρησκευτική και εθνική της ταυτότητα και οδηγήθηκε για πάντα στο σκοτάδι της άγνοιας της καταγωγής και της προέλευσης. Ενδεικτικές καταγραφές Ελληνόφωνων, μουσουλμάνων ή /και κρυπτοχριστιανών γυναικών και παιδιών υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Είναι διαπιστωμένο πλέον από τα στοιχεία που διαθέτουμε ότι ένα ειδικό σχέδιο εξόντωσης αφορούσε τις γυναίκες και τα παιδιά. Έτσι παράλληλα με τη Γενοκτονία,τελέσθηκε και μια Γυναικοκτονία και μία Παιδοκτονία.

Η εφαρμογή μιας πολιτικής μαζικής βίας ενάντια στις γυναίκες και τα παιδιά με τη βίαιη αρπαγή γυναικών και τον εγκλεισμό τους σε οικίες Τούρκων, το βίαιο εξισλαμισμό τους, τους μαζικούς βιασμούς και βίαιες εγκυμοσύνες, τη δολοφονία εγκύων γυναικών, τη βίαιη αρπαγή παιδιών, βρεφών από τις μητέρες τους, από τις οικογένειές τους και μεταφορά τους σε τουρκικές οικογένειες, αποτέλεσε ειδική παράμετρο του μαζικού εγκλήματος. Ο Γάλλος συγγραφέας Φ. Σαντιό (F. Santiaux) αναφέρει ότι «τις γυναίκες και τις κοπέλες η Διοίκηση τις διαμοίρασε χαρέμια, άλλες κλείστηκαν με τη βία σε οίκους ανοχής και έγιναν ιδιοκτησία των Τούρκων. Άλλες τις οδήγησαν στις φυλακές οι χωροφύλακες για τις βιάσουν….. Στις πύλες των πόλεων υπάρχουν σκλαβοπάζαρα με μεγάλη πελατεία, εκεί πουλιούνται οι γυναίκες, τα κορίτσια και τα παιδιά που απήγαγαν οι τουρκικές ή κουρδικές συμμορίες στο διάβα τους».
2. Το Ολοκαύτωμα στη Σάντα

Η αντίσταση της γυναίκας σε αυτές τις πολιτικές βίας έχει διάφορες μορφές. Από την ένοπλη αντίσταση με τη συμμετοχή στο αντάρτικο, έως την επιλογή του θανάτου, αντί να υποστεί τον εξευτελισμό και την ταπείνωση.

Τον Οκτώβριο του 1921 πληροφορούμαστε για δέκα χιλιάδες γυναικόπαιδα, τα οποία «ευρίσκοντο στα όρη της Μπάφρας», τα οποία προσπαθούσαν να σωθούν από τους κεμαλικούς και «ειρημένος οπλαρχηγός είπεν ημίν ότι ειρημένα γυναικόπαιδα διατρέχουσι κίνδυνο σφαγής, επομένως δέον ληφθή πρόνοια προς σωτηρίαν αυτών και μεταφοράν στην Ελλάδα».

Το 1922 το Οικουμενικό Πατριαρχείο πληροφορούσε ότι «γυναικόπαιδα εικοσιτριών ελληνικών χωριών της περιφερείας Κερασούντος και οχτώ ελληνικών χωρίων της περιφερείας Πουλαντσάκης ενεκλείσθησαν υπό των στρατιωτών του Τοπάλ Οσμάν εν ταις οικίαις αυτών, πυρποληθείσαις και αποτεφρώθησαν».
Μια ειδικότερη μορφή αντίστασης που συναντάται όχι μόνο στη Σάντα, αλλά και σε άλλες περιοχές είναι η εγκατάλειψη των βρεφών χάριν της σωτηρίας του συνόλου και της ομάδας.

Στη Σάντα υπήρχαν μαζί με τους αντάρτες, οι οποίοι ανέλαβαν δράση για να προστατέψουν οι γυναίκες και παιδιά, όπως μας πληροφορούν οι Σανταίοι της ενορίας Πιστοφάντων. Το Σεπτέμβριο του 1921 οι αντάρτες μαζί με το δυσκίνητο αυτό το σώμα των γυναικόπαιδων, δέχτηκαν επίθεση. Η διαφυγή ήταν δύσκολη και η μόνη λύση ήταν να σταλούν μόνες οι γυναίκες και τα παιδιά σε ασφαλές σημείο.

Η απόφαση συνάντησε την άρνηση των γυναικών, και η κατάσταση έγινε τραγική ακόμη περισσότερο με τα κλάματα των μικρών παιδιών. Τότε «πολλά παιδιά, επειδή αι γυναίκες των δεν μπορούσαν να σταματήσουν τας φωνάς των παιδιών τους και μη θέλοντας να χωρισθούν εκ ημών, τα σκότωσαν και τα άφησαν επί τόπου». Ο αρχηγός των ανταρτών της Σάντας καπετάν Ευκλείδης Κουρτίδης στο ημερολόγιο του γράφει ότι «ο στρατός, όταν είδε ότι δεν είμαστε εκεί επροχώρησαν μέχρι το λημέρι και το βρήκαν άδειο και ανέβηκαν εις Μερτσιάν Λιθάρ, όπου βρήκαν τα έξι μικρά σκοτωμένα και αμέσως ειδοποίησαν τον Μέραρχον και ήλθαν επί τόπου. Και όταν είδε τα μικρά σφαγμένα διέταξε αμέσως τον στρατόν να φύγουν πίσω και να μαζευθούν όλοι στη Σάντα και εκείθεν να πάνε πίσω λέγων ότι οι άνθρωποι που σφάζουν τα παιδιά τους είνε αδύνατον να παισθούν και ως εκ τούτο είνε περιττόν να μείνωμε…».
Στις περισσότερες από αυτές τις γυναίκες της Σάντας και άλλων περιοχών οι οποίες παρέδωσαν τα βρέφη τους στους αντάρτες, είχαν κλονισμό της ψυχικής τους υγείας, αφού επέζησαν των βιαιοτήτων και των σφαγών εκδηλώνονταν αργότερα το σύνδρομο και η ενοχή του διασωθέντα.

Η σκέψη τους και η μνήμη τους σταμάτησε στα γεγονότα των διωγμών και των σφαγών, εμφάνιζαν συμπτώματα διαρκούς άγχους και διαρκών καταπτώσεων, ανέπτυξαν ένα ιδιαίτερο ψυχισμό, ο οποίος αποτυπώθηκε σε όλες τις συλλογικές εκφράσεις των Ελλήνων, όπως είναι τα μνημεία στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, όπου υπάρχουν κεντρικές παραστάσεις γυναικών.

3. Γυναικοκτονία και Παιδοκτονία

Πολλές από τις γυναίκες και παιδιά μετά την Γενοκτονία δεν κατέληξαν στην Ελλάδα, αλλά ως μικρές ορφανές απροστάτευτες γυναίκες και παιδιά έφυγαν εκτός Ευρώπης, και κυρίως στις ΗΠΑ, σε άτεκνες οικογένειες. Υπολογίζεται ότι μετά τη Γενοκτονία υπήρξαν χιλιάδες ορφανά για τον αριθμό των οποίων μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Εάν διαβάσουμε τις μαρτυρίες των ορφανών, θα καταλάβουμε ορισμένα μόνο από αυτά που πέρασαν αυτά και οι γονείς τους, κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας. Αυτές οι μαρτυρίες φανερώνουν ένα μικρό μέρος της τραγωδίας του μαζικού εγκλήματος και του παράλληλου εγκλήματος, της Γυναικοκτονίας και της Παιδοκτονίας. Είναι χαρακτηριστική η στιγμή που φανερώνει και το μέγεθος του εγκλήματος, όταν ο Γάλλος πρόξενος δικαιολόγησε την καθυστέρηση της άφιξής του σε γεύμα στη Σμύρνη, λόγω του γεγονότος ότι «η λέμβος που τον έφερεν από το γαλλικόν πλοίον, προσέκρουσεν εις πτώματα Ελληνίδων γυναικών που έπλεον εις την παραλίαν!».
Έχει ενδιαφέρον από κάθε άποψη η σύσταση από την Κοινωνία των Εθνών, της ερευνητικής επιτροπής για τον εκτοπισμό γυναικών και παιδιών, η οποία εξέτασε την τις βιαιότητες εναντίον του αρμενικού πληθυσμού, αλλά και του ελληνικού. Η ειδική ανακριτική επιτροπή η οποία δημιουργήθηκε για να διερευνήσει το ζήτημα των γυναικών και των παιδιών που απήχθηκαν και κλείστηκαν σε ιδρύματα και οικίες με σκοπό τον εξισλαμισμό και την εκμετάλλευση ανακάλυψε πλαστά έγγραφα τα οποία τα εμφάνιζαν ως μουσουλμανικού θρησκεύματος, ενώ ο Έλληνας εκπρόσωπος στην έκθεσή του ανέφερε ότι «300.000 γυναίκες και παιδιά εκτοπίστηκαν και κρατούνται».
Ο επίλογος της μαζικής δολοφονίας, εξευτελισμού, εξανδραποδισμού, χειραγώγησης των γυναικών και των ορφανών γράφτηκε στην Ελλάδα και σε άλλα μέρη της προσφυγιάς. Η γυναίκα και τα ορφανά έψαχναν τους αγνοουμένους τους στην Ελλάδα (αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού), τους εναπομείναντες συγγενείς της στην πατρία (εξισλαμισμένοι) και θρηνούσαν τους νεκρούς της. Καταυλισμοί και ορφανοτροφεία ήταν τα σπίτια τους μετά τον ξεριζωμό, όπου άρχισε μία νέα ζωή με έντονες μνήμες από το παρελθόν.

Μικρασιατική καταστροφή

Eκδηλώσεις για τα 90 χρόνια της Μικρασιατικής Καταστροφής και της γενοκτονίας

90 χρόνια από την μικρασιατική καταστροφή.

Η  Αλεξάνδρούπολη  γνώρισε μιά πρωτόγνωρη πληθυσμιακή έκρηξη (όπως και άλλες ελληνικές πόλεις) με τον ερχομό των χιλιάδων κατατρεγμένων προσφύγων το 1922. Άλλωστε οι τόσες προσφυγικές ομάδες το μαρτυρούν αυτό. Καραγατσιανοί, Απολλωνιαδίτες, Καππαδόκες, Πόντιοι, Χηλήτες, Ανατολικο Ρωμυλιώτες, Ανατολικο Θρακιώτες και λοιποί εμπλούτισαν την πόλη  και την μεγάλωσαν πληθυσμιακά αλλά και αναπτυξιακά. Παρόλαυτά , όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ το δράμα που έζησαν αυτοί οι άνθρωποι. Διωγμούς, σφαγές, λεηλασίες, τρομοκράτηση, βιασμούς και άλλες απάνθρωπες δοκιμασίες από τα τούρκικα στρατεύματα αλλά και από τον τούρκικο όχλο.

 

Η ιστορική μνήμη, χωρίς μίση και πάθη αλλά με εθνική αξιοπρέπεια και σεβασμό προς τους εκατοντάδες χιλιάδες αδικοχαμένους μας προγόνους, θα πρέπει να κρατιέται ζωντανή και να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.

Πέρασαν 90 χρόνια από την μεγάλη εθνική τραγωδία και παρόμοια λάθη, που κανονικά θα έπρεπε να μας διδάξουν, τα βλέπουμε να επαναλαμβάνονται.

 

 

Ολοκαύτωμα της Σάντας

Ετήσιο Μνημόσυνο του Ολοκαυτώματος της Σάντας του Πόντου

Ο Σύλλογος Σανταίων Θεσσαλονίκης "Η Επτάκωμος Σάντα" σας καλεί να τιμήσετε το Ετήσιο Μνημόσυνο Υπέρ Αναπαύσεως των Ψυχών των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος της Ηρωϊκής Επτάκωμης Σάντας του Πόντου, που θα τελεσθεί την Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου 2012 στον Ιερό Ναό της Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Ημαθίας.

Πρόγραμμα εκδηλώσεων

Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου 2012
08:00 Άφιξη Σανταίων και προσκυνητών στο χώρο της Παναγιά Σουμελά. Τακτοποίηση στους ξενώνες.
17:00 Ετοιμασία κανόνα(στόλισμα κολλύβων) στον ξενώνα "Τη Σάντας τ΄οσπίτ".
17:30 Τρισάγιο και κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο των Αγωνιστών και των Μαρτύρων του Πόντου.
19:30 προβολή DVD από τον εορτασμό των 90 χρόνων του Ολοκαυτώματος της Ηρωϊκής Επτάκωμης Σάντας του Πόντου.
21:00 Κοινό δείπνο στο περιστύλιο του Ιερού Ιδρύματος με πόντιους καλλιτέχνες.

Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου 2012
08:00 Πανυγηρική Θεία Λειτουργία.
10:00 Πέρας προσελεύσεως επισήμων. Μνημόσυνο.
11:30 Επιμνημόσυνη Δέηση προ του Μνημείου των Σανταίων.
- Προσφώνηση από την Βικτωρία Σαββίδου.
- Ομιλία από το Δρ. Κοινωνικών Επιστημών Θεοφάνη Μαλκίδη.
- Απαγγελία ποιήματος..
- Κατάθεση στεφάνων.
- Σιγή ενός λεπτού.
- Εθνικός Ύμνος.
(Αμέσως μετά θα προσφερθεί ο πατροπαράδοτος ποντιακός σορβάς).
12:30 Δεξίωση επισήμων με παραδοσιακά εδέσματα στον ξενώνα των Σανταίων "Τη Σάντας τ΄οσπίτ".

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΝΤΑΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ "Η ΕΠΤΑΚΩΜΟΣ ΣΑΝΤΑ"
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 13, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
T.K. 54527
ΤΗΛ. 2310524608
www.santaeptakomos.gr
tsiridis@sch.gr