Συνέντευξη
Δημήτριος Γεδεών
Άρθρα
Στράτος Δορδανάς
Φάνης Μαλκίδης
Επιμέλεια αφιερώματος, συνέντευξη, εισαγωγή
Στέλιος Κούκος
skoukos@makthes.gr
Ενώ είμαστε έτοιμοι να γιορτάσουμε την επέτειο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης και τα 100 χρόνια του ελεύθερου βίου της Βόρειας Ελλάδας, ίσως να χρειάζεται να θυμηθούμε πως αυτός ο δρόμος και η πορεία για την απελευθέρωση δεν ήταν μια αβλαβής διέλευση. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στους νεκρούς των πεδίων των μαχών στη στεριά και στις ναυμαχίες, κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων. Προφανώς όμως αυτούς πρώτους πρώτους θα πρέπει να θυμηθούμε και να τιμήσουμε, και σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να τους προσπεράσουμε, όσο κι αν θα φέρουν κάποια θλίψη στη γιορτή μας...
Έτσι, όσο κι αν δεν πιστεύουμε πως η ιστορία του κόσμου γράφεται μόνο με αίμα, αλλά με ποικίλου είδους δημιουργικές, γενναιόδωρες πράξεις και ενέργειες, σίγουρα όμως όταν θυσιάζονται ζωές -και μάλιστα για τη δική μας ελευθερία- θα πρέπει το δίχως άλλο να εκφράζουμε τη διαρκή ευγνωμοσύνη μας.
Άλλωστε οι γιορτές αυτές θα πρέπει να είναι πρώτα απ' όλα αναφορές και σχέσεις μνήμης και μετά οτιδήποτε άλλο, αφού προφανώς σ' αυτές τις μετέωρες στιγμές που βρίσκεται η χώρα, η μνήμη είναι η μόνη δυνατότητα δημιουργίας και ιδιαίτερα ποικιλότροπης αντίστασης.
Σ' αυτό λοιπόν το προσκλητήριο της εορταστικής, αν θέλετε, μνήμης, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να ανακαλέσουμε ανάμεσά μας και αυτούς που στερήθηκαν την ελευθερία τους, δηλαδή το πιο πολύτιμο αγαθό, στους σκληρούς αιώνες της πολλαπλής σκλαβιάς και έζησαν ραγιάδες, τους ποταμούς δακρύων και αιμάτων που χύθηκαν καθ' όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και τους ποικίλου είδους εξισλαμισμούς, βίαιους και μη, που απέκοψαν τους ρωμιούς προγόνους μας από την ελληνική παράδοση και συνέχεια. Ανάμεσα σ' αυτούς θα πρέπει να θυμηθούμε και τα παιδιά του παιδομαζώματος, πους τους μετάλλάξαν σε γενίτσαρους, δηλαδή σε εχθρούς του γένους τους.
Τα χρόνια όμως αυτά δεν έζησαν μόνο ραγιάδες, αλλά κι αυτοί που, όπως θα έλεγε ο Θουκυδίδης, εφάνησαν "παρά δύναμιν τολμηταί και παρά γνώμην κινδυνευταί", δηλαδή (σε ελεύθερη απόδοση) άνθρωποι που τόλμησαν στα δύσκολα αυτά χρόνια να ξεσηκωθούν και να επαναστατήσουν, ριψοκινδυνεύοντας ακόμη και ενάντια στη στοιχειώδη φρόνηση που τους έλεγε να κάτσουν στα αυγά τους. Αντίστοιχη δράση με τους επαναστάτες αυτούς είχαν και οι αρματολοί, οι κλέφτες, οι μακεδονομάχοι...
Να θυμηθούμε όμως και τους νεομάρτυρες του γένους, που αγωνίστηκαν και μαρτύρησαν για την ελευθερία της προσωπικής αλλά και της κοινοτικής-συλλογικής συνείδησης και έκφρασης.
Πλάι σ' αυτούς και τους δασκάλους, που μόρφωναν τα Ελληνόπουλα για να μεταφέρουν την κρυμμένη ακοίμητη φλόγα του πνευματικού κόσμου της ρωμιοσύνης. Και να που έρχονται αβίαστα στη μνήμη και ανάμεσά μας δύο μορφές που λάμπρυναν τον ελληνισμό της τουρκοκρατίας και τους χρωστάμε πολλά, τον ποιητή, λόγιο, επαναστάτη Ρήγα τον Βελενστινλή, και τον φωτιστή και σχολάρχη του γένους Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, που σφράγισαν το έργο τους με θυσία.
Και για όσους αναρωτηθούν αν τα λόγια αυτά ταιριάζουν καλύτερα σε κάποιο αφιέρωμα για την 25η Μαρτίου, θα λέγαμε πως προφανώς η δική μας 26η Οκτωβρίου του 1912 έφερε το τέλος της τουρκοκρατίας στα μέρη μας!
* Στη φωτογραφία «Η μάχη του Σαρανταπόρου και η καταπληκτική ανδρεία των ευζώνων μας (10 Οκτωβρίου 1912)» του Σωτήρη Χρηστίδη
Για να διαβάσετε το αφιέρωμα σε μορφή pdf πατήστε
εδώ
