Πεύκων Ρίζες. Από την αιώνια πατρίδα μου Σάντα στα Πεύκα της Αλεξανδρούπολης».

Πολυχρόνης Νικολαίδης «Πεύκων Ρίζες. Από την αιώνια πατρίδα μου Σάντα στα Πεύκα της Αλεξανδρούπολης».

Πρόλογος: Πόπη Τσακμακίδου-Κωτίδου

Πρόλογος – Επιμέλεια: Παντελής Σοφιανός

Εισαγωγή -Επιμέλεια: Θεοφάνης Μαλκίδης

Εκδότης: Πολιτιστικός Σύλλογος Πεύκων «ΟΙ ΡΙΖΕΣ» Δεκέμβριος 2012
Τηλ: 2551061405 www.santasmotos.gr e-mail : rizes@santasmotos.gr

Το βιβλίο του Πολυχρόνη Νικολαίδη αποτελεί μία σημαντική ιστορική καταγραφή, που φέρνει στο προσκήνιο ιδιαίτερες στιγμές του Ποντιακού Ελληνισμού και ιδιαίτερα της περιοχές Σάντας, όπως αυτές αποτυπώθηκαν από ένα πρόσφυγα αυτής της περιοχής. Οι αναμνήσεις από την Σάντα, μέσα από το λόγο και το έργο του Δημήτρη Ψαθά και του αντάρτη Αλέκου Ευφραιμίδη, η διαδρομή των προσφύγων και εγκατάστασή τους στο Τσάμερεν (Πεύκα), η καθημερινότητα της πρώτης γενιάς, είναι μερικές από τις καταγραφές του Πολυχρόνη Νικολαίδη. Καταγραφές που εκτός από συγκίνηση «για τα παλαιά», αναδεικνύουν τη λογική της επιβίωσης αλλά και της αλληλεγγύης.

Η κατάθεση του Πολυχρόνη Νικολαίδη αποτελεί ένα γραπτό δείγμα της γνώσης, της κουλτούρας και της αντίστασης που δείχνουν οι Πόντιοι και ειδικότερα οι Σανταίοι, στην αφομοίωση και την ισοπέδωση. Τέτοιες γραπτές παρεμβάσεις όπως το βιβλίο του Πολυχρόνη Νικολαίδη αποτελούν σημαντική συμβολή στην ανάδειξη της ιστορικής και πολιτισμικής αξίας του Ποντιακού Ελληνισμού και συνιστούν περιουσιακό στοιχείο κληρονομιάς, το οποίο οφείλουμε να παραδώσουμε αλώβητο στις επόμενες γενιές.

Ο Πολυχρόνης Νικολαίδης είχε κάνει έργο ζωής την ανάδειξη του Πόντου, τόσο με τη δραστηριότητά του στον προσφυγικό σύλλογο των Πεύκων, όσο και με τις άλλες του συμβολές. Ο Πολυχρόνης Νικολαίδης αναδεικνύει ακόμη περισσότερο, το αυτονόητο για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων του Πόντου. Ότι το Ποντιακό ζήτημα, δεν έληξε το 1922 -1923 ή το 1924 με την καταστροφή και την έλευση των ανταρτών από τον Πόντο. Ήταν και παραμένει ένα ζήτημα με πολλές διαστάσεις, που έχει σημαδέψει ανεξίτηλα την πορεία του Ελληνικού έθνους.

Ο Πολυχρόνης Νικολαίδης, γεννήθηκε στο χωριό Πεύκα Αλεξανδρούπολης από γονείς Πόντιους πρόσφυγες με καταγωγή από την Σαντά του Πόντου και συγκεκριμένα από τον οικισμό Ισχανάντων, τον Απρίλιο του 1939. Το 1963, παντρεύτηκε με την Αντωνία Παπαδάκη από τα Λουτρά Τραιανούπολης Έβρου και απέκτησε τρία παιδιά.
Η συμμετοχή του στα πολιτιστικά και ποντιακά κοινά σημειώνεται από τα νεανικά του χρόνια, ωστόσο το 1987 με την ίδρυση του πολιτιστικού συλλόγου Πεύκων ‘ ΟΙ ΡΊΖΕΣ’, του οποίου διετέλεσε πρόεδρος έως και το 2008, τοποθετείται δίπλα στους πολίτες προσφυγικής καταγωγής της Αλεξανδρούπολης με σημαντική προσφορά.

Αξίζει να αναφερθεί ότι μετά από δικές του ενέργειες και άλλων Σανταίων ξεκίνησε να τιμάται η 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων στην περιοχή του νομού Έβρου και ιδιαίτερα στην Αλεξανδρούπολη. Μάλιστα η πρώτη τιμητική εκδήλωση έγινε από τον σύλλογο « ΟΙ ΡΙΖΕΣ», στα Πεύκα, όπου και το μνημείο της Γενοκτονίας.
Επί της προεδρίας του στον σύλλογο ανεγέρθηκε το εντευκτήριο, με σημείο αναφοράς την πέτρα την οποία δούλεψαν για χρόνια οι Σανταίοι μάστορες, καθιερώθηκαν οι ετήσιοι ποντιακοί χοροί στην περιοχή και δημιουργήθηκε η βιβλιοθήκη του συλλόγου στην οποία υπάρχει μέρος της βιβλιοθήκης του μεγάλου συμπατριώτη μας Γ. Κανδηλάπτη (Κάνις), ο οποίος μετά τη Γενοκτονία εγκαταστάθηκε στην Αλεξανδρούπολη.

Επίσης, με προτροπή και οργάνωση του Πολυχρόνη Νικολαίδη οργανώθηκαν αρκετές εκδρομές στην Ελλάδα και στον Πόντο και πλήθος άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Σημαντική στιγμή της προσφοράς του αποτέλεσε η εκπομπή που παρουσίαζε στην ΔΕΛΤΑ Τηλεόραση της Αλεξανδρούπολης, η οποία με σαφήνεια και τεκμηριωμένα αναδείκνυε τον Ποντιακό πολιτισμό και ιστορία. Οι Ποντιακοί σύλλογοι και κυρίως οι Σανταίοι τον τίμησαν βραβεύοντας τον για το έργο του.

Ο Πολυχρόνης Νικολαίδης απεβίωσε στην Αλεξανδρούπολη στις 18 Φεβρουαρίου 2011.


Η παρουσίαση του βιβλίου του Πολυχρόνη Νικολαίδη θα γίνει την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012 και ώρα 11: 00 πμ στο κτίριο του Πολιτιστικού Συλλόγου «Οι Ρίζες», στα Πεύκα Αλεξανδρούπολης.





Το αφιέρωμα της Δέλτα Τηλεόρασης για τον Πολυχρόνη Νικολαίδη

Μικρασιατική Εστία Πέλλας

 

Παρουσίαση

Μικρασιατική Εστία Πέλλας. Ελένη Μαυροκεφαλίδου (επιμέλεια) Ημερολόγιο 2013  -Στις Γειτονιές των προσφύγων Δήμου Πέλλας. Γιαννιτσά 2012

Όπως σημειώνεται στον πρόλογο του βιβλίου,  η Μικρασιατική Εστία Πέλλας αποφάσισε να αφιερώσει το ημερολόγιο του 2013  στη Μνήμη των ανώνυμων ηρώων που σήκωσαν το βάρος μίας εθνικής τραγωδίας, αποδίδοντας έτσι τιμή στους απλούς ανθρώπους που βρήκαν τη δύναμη να χαράξουν νέα χωριά, να ξαναχτίσουν σπίτια, να δημιουργήσουν χωράφια παραγωγικά ….. να αποκτήσουν νέες οικογένειες ….. ώστε να ανθίσει το χαμόγελο στα παιδικά χείλη.

 Ο Δ. Αιγίδης στο σημαντικότατο βιβλίο που έγραψε για το προσφυγικό ζήτημα που προέκυψε μετά το 1922, τονίζει ότι «1.200.000 ψυχές αποτελούν τον τραγικόν εις ανθρώπινας απώλειας απολογισμόν του αγώνος . …».  Παρά το γεγονός ότι η Μικρά Ασία, η Ιωνία, ο Πόντος,  η Θράκη, η Καππαδοκία,  αποτέλεσε  το χώρο μαρτυρίου χιλιάδων Ελλήνων, υπήρξε για αιώνες έναν κεντρικό χώρο, χρειάστηκαν μόνο λίγα χρόνια στρατιωτικής δράσης από τους Οθωμανούς και από τους Κεμαλικούς για να εξαφανιστεί βιολογικά και λίγες δεκαετίες λήθης από την επίσημη Ελλάδα, για να καταργηθεί  και ηθικά. Όπως αναφέρει εύστοχα πάλι ο Αιγίδης «ο τραγικός δ΄  αυτός αριθμός των θυμάτων εστερήθη της παρηγορίας….».

          Αρχικώς η βία εξαφάνισε την ιστορία του ελληνικού πληθυσμού στη Ιωνία, στη Θράκη, στον Πόντο και οδήγησε άγνωστο αριθμό ανθρώπων στο θάνατο και εκατομμύρια στην προσφυγιά στην Ελλάδα και αλλού.  Στη συνέχεια, η   τραγωδία, ενός σημαντικού και ιδιαίτερης αξίας μέρους του ελληνικού λαού με την Καταστροφή, συνδυάστηκε και με τον ακρωτηριασμό της μνήμης και της ταυτότητας. Οι  πρόσφυγες του 1922-1923 οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο αντιμετώπισαν πολλά  προβλήματα που δυσχέραναν την ήδη τραγική  πορεία τους κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας.

Όσοι σώθηκαν από τον εδαφικό ακρωτηριασμό, μαζί με τους συγγενείς τους, τις προαιώνιες εστίες τους, τις εκκλησίες και τα σχολεία τους, τις ανθηρές κοινότητές τους, έχασαν και το δικαίωμα στην ιστορική αναφορά, στην προέλευση και τη μνήμη. Παρά την αγωνία τους για την επιβίωση, προσπάθησαν να συγκρατήσουν, μέσα από τις συλλογικές οργανώσεις τους, τα σωματεία και τους συλλόγους τους, την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Ωστόσο, αυτό που αντιμετώπισαν  ήταν η εχθρική στάση και ο πόλεμος, αυτή τη φορά όχι με ανθρώπινα θύματα αλλά πολιτιστικά.    Έτσι το προσφυγικό ζήτημα σε όλες τις συνιστώσες του παρέμεινε για πολλά χρόνια στο περιθώριο.

Η νέα δυναμική της δεκαετίας του 1980 και 1990 συνδυάστηκε με την επιστροφή της  προσφυγικής ιστορίας στο προσκήνιο, με το αίτημα για την μνήμη, με τις νέες διεκδικήσεις των σωματείων, των συλλόγων και των ομοσπονδιών. Οι παλιοί πρόσφυγες συνάντησαν τις νέες γενιές, οι οποίες αναζήτησαν μία νέα σχέση με την ιστορία και την παράδοση, περνώντας σε νέες οδούς αναζήτησης της ταυτότητας. Και εν μέρει το έχουν πετύχει αν αναλογιστούμε το πρόσφατο παρελθόν της λήθης, και το συγκρίνουμε με το παρόν της ενεργοποίησης και του μέλλοντος της δημιουργικής και της παραγωγικής μνήμης. Μία ανάλογη προσπάθεια είναι και αυτή που για πολλά έτη   πραγματοποιεί η  Μικρασιατική Εστία Πέλλας. Με επιμέλεια της Ελένης Μαυροκεφαλίδου  το ημερολόγιο  του 2013, είναι αφιερωμένο στις Γειτονιές των προσφύγων Δήμου Πέλλας. Εκεί όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία, την Καππαδοκία και τον Πόντο και την υπόλοιπη Μικρά Ασία. Μαζί με τα κείμενα και τις φωτογραφίες, αδημοσίευτες αρκετές από αυτές,   από την προσφυγική ιστορία του Δήμου Πέλλας, σημειώνονται δεκάδες ονόματα, τα οποία από μόνα τους αποτελούν ιστορικές ψηφίδες  του μεγάλου ελληνικού ψηφιδωτού που καταστράφηκε το 1922:  Στράντζα, Μάδυτος, Αραβησσός, Αξός, Τραποεζούντα, Σεβάστεια, Σαμψούντα, Αργυρούπολη, Καβακλή, Καλλίπολη, Κερασούντα, κ.ά. Ταυτόχρονα τα νέα κομμάτια της ιστορίας που αναδείχθηκαν στην προσφυγιά: Γιαννιτσά, Κρύα Βρύση, Νέος Μυλότοπος. Νέα Πέλλα, Παραλίμνη, Αξός, Καρυώτισσα, Αραβησσός, Ραχώνα κ. ά.

Το ημερολόγιο της Μικρασιατικής Εστίας Πέλλας είναι για ακόμη μία χρονιά ένα κόσμημα. Όπως ανέφερα  σε παρουσίαση πριν λίγα χρόνια ενός άλλου ημερολογίου της Εστίας είναι μία διαρκής γραπτή υπόμνηση που έχει θέση στη βιβλιοθήκη μας για όλη  τη ζωή. Για να διαβάζεται ως βιβλίο, για να βοηθά έναν πρόσφυγα και έναν άνθρωπο,  που θα είναι αναγκασμένος να βλέπει  τα πίσω για να βαδίσει προς τα εμπρός.

Θεοφάνης Μαλκίδης  

 

 

 

Αγία Βαρβάρα

 

-Η ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ και η Βυζαντινή-Ρωμαίικη- Θρακιώτικη Συνταγή «Βαρβάρα».

-Η προσφορά «Βαρβάρας» από την Κίνηση Αλληλεγγύης Πολιτών Αλεξανδρούπολης

Η Αγία Βαρβάρα, ήταν θυγατέρα του φανατικού εθνικού Διόσκουρου, που το μίσος του για τους Χριστιανούς ήταν πολύ μεγάλο και τον οδηγούσε σε πράξεις εγκληματικές. Αντίθετα, η Βαρβάρα ήταν κρυφή Χριστιανή και όταν χρειάστηκε δεν δίστασε να φανερώσει το μυστικό της στον πατέρα της, αψηφώντας την οργή του. Ο Διόσκουρος, τυφλωμένος από τον φανατισμό του και μη μπορώντας να την συγχωρέσει, την παρέδωσε στον έπαρχο για να την τιμωρήσει. Ο έπαρχος θαμπωμένος από την ομορφιά της, τη σοφία της, αλλά και τον θαυμάσιο χαρακτήρα της νέας, θέλησε να την σώσει. Προσπάθησε να την κάνει να αλλάξει ιδέες, αλλά μάταια. Την βασάνισε αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τότε την έστειλε πίσω στον πατέρα της. Αυτός τυφλωμένος από το μίσος του για τους χριστιανούς, δεν μπόρεσε πια να δει τη Βαρβάρα σαν κόρη του. Κατά την κρίση του, αφού ήταν Χριστιανή, ήταν άσπονδος εχθρός και έπρεπε να εξοντωθεί.

Έτσι αποφάσισε να αποκεφαλίσει με τα ίδια του τα χέρια την Βαρβάρα. Ενώ το ξίφος του πατέρα της έκοβε το κεφάλι της, η Θεία Δίκη, με μορφή κεραυνού έκαψε τον άσπλαχνο πατέρα. Αυτόν τον τιμωρό κεραυνό, συμβολίζουν τα πυρά του πυροβολικού μας, κι έχουν ως προστάτιδα την Αγία Βαρβάρα.

Επίσης η Αγία Βαρβάρα είναι προστάτιδα και των παιδιών και τα φυλάει από τις παιδικές αρρώστιες, όπως την ανεμοβλογιά και άλλες. Για να την "γλυκάνουν" σε πολλά μέρη του τόπου μας την ημέρα της γιορτής της προσέφεραν μελόπιτες ή κολυβόζουμο, που στην ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (Βυζάντιο) το ονόμαζαν «ασουρέ» και στη Θράκη ονομάστηκε "ΒΑΡΒΑΡΑ". Στους Χριστιανούς η παρασκευή της "Βαρβάρας" καθιερώθηκε από το εξής περιστατικό.

Ο σατανικός νους του Διόσκουρου, είχε συλλάβει ένα αποτρόπαιο σχέδιο για την εξόντωση των Χριστιανών της περιοχής του. Κάλεσε όλους τους αρτοποιούς της περιοχής του και τους έδωσε εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί που θα παρασκεύαζαν και οι πωλητές τροφίμων στα τρόφιμα που θα πωλούσαν.

Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του η Βαρβάρα, και ειδοποίησε τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα, και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στα σπίτια τους. Έτσι κάθε Χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ότι πρόχειρο της βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος από μόνο του δεν έφτανε για μια σωστή μαγειριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγο από όλα. Δηλαδή, λίγο στάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ότι άλλο σχετικό είχαν, κι όλα μαζί τα μαγείρεψαν. Έτσι χάρη στη Βαρβάρα σώθηκαν και από τότε σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού καθιερώθηκε στη γιορτή της να μαγειρεύουν  το παρασκεύασμα  που είναι γλυκό και φαγητό μαζί.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η Κίνηση Αλληλεγγύης Πολιτών Αλεξανδρούπολης παραμονή της εορτής της Αγίας Βαρβάρας, όπως αναφέρει το έθιμο, ετοίμασε «Βαρβάρα» και τη μοίρασε σε πάνω από τριάντα (30) οικογένειες, μαζί με ψωμί και φαγητό.


(Φωτό από την διαδικασία παρασκευής)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ευχαριστούμε το φίλο που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του που προσέφερε το σιτάρι, το φίλο Τάσο που ετοίμασε τη «Βαρβάρα» και όλους που προσέτρεξαν για να συνεχιστεί το έθιμο αυτό, αλλά και για να μοιραστεί το φαγητό στις οικογένειες που υποφέρουν.



Η ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗ προσπάθειά μας συνεχίζεται και θα συνεχιστεί παρόλα τα εμπόδια.

Έχουμε μαζί μας το Θεό και το λαό!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Για να φτιάξετε τη "ΒΑΡΒΑΡΑ" ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα:

ΥΛΙΚΑ

Μισό κιλό σιτάρι
2.5 λίτρα ζεστό νερό
1 κούπα ζάχαρη
4 κουταλιές αλεύρι καβουρντισμένο ή νισεστέ
200γρ σταφίδες ξανθές
300γρ σουσάμι
300γρ καρύδια
300γρ αμύγδαλα λευκά

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Πλένετε το σιτάρι και το βάζετε από βραδύς σε ζεστό νερό να
φουσκώσει. Την επόμενη το βράζετε με το ίδιο νερό μέχρι να σκάσει το σιτάρι και να χυλώσει το ζουμί. Το στραγγίζετε και μετράτε τον χυλό. Πρέπει να είναι 7 κούπες. Ρίχνετε και 1 κούπα βρασμένο σιτάρι και το αφήνετε να πάρει μια βράση. Καβουρντίζετε το αλεύρι στο τηγάνι και αφού κρυώσει το διαλύετε σε λίγο νερό και το ρίχνετε στο χυλό. Προσθέτετε την ζάχαρη, σπάτε στο γουδί το σουσάμι, χοντροκόβετε τα καρύδια και τα αμύγδαλα και τα ρίχνετε στο χυλό και ανακατεύετε να πάρουν μια βράση. Ο χυλός να μην είναι ούτε πολύ πηχτός, ούτε πολύ αραιός. Σερβίρετε σε μπολάκια και πασπαλίζετε με σουσάμι, καρύδια και κανέλα.

Η 4η του Δεκέμβρη είναι η ημέρα της Αγίας Βαρβάρας της μεγαλομάρτυρος (και του Αγίου Δαμασκηνού). Στη Θράκη η συγκεκριμένη ημέρα αποτελεί ξεχωριστή ημέρα στο συλλογικό υποσυνείδητο των ντόπιων. Πέρα από το ότι είναι ορόσημο για την είσοδό μας στον «κανονικό» χειμώνα και την έναρξη της αντίστροφης μέτρησης για τις γιορτές των Χριστουγέννων, αποτελεί την ημέρα κατά την οποία λαμβάνει χώρα το έθιμο της «βαρβάρας» (που οι απαρχές του χάνονται στα βάθη των αιώνων). Από την παραμονή ετοιμαζόταν η «βαρβάρα» ούτως ώστε την επομένη το πρωί να μοιραστεί από πόρτα σε πόρτα. Όλες οι γειτόνισσες γύριζαν από σπίτι σε σπίτι για να προλάβουν να μοιράσουν την «βαρβάρα» πρίν ξεκινήσουν τα παιδιά για το σχολείο.

 

Πιστεύεται ότι δίνει δύναμη και υγεία, ιδίως στα παιδιά, και μεταδίδει την χάρη της Μεγαλομάρτυρος. Βασισμένο σε αρχαιοελληνικό έθιμο για την πανσπερμία, «έδεσε» κατάλληλα από την τακτική τηςΒαρβάρας, η οποία τότε (ως κόρη ευγενούς ειδωλολάτρη) συνέστησε τους χριστιανούς της περιοχής της (προκειμένου να αποφύγουν την επικείμενη δηλητηρίασή τους από ένα σχέδιο εξοντώσεώς τους με δηλητηριασμένο ψωμί), να φτιάξουν μόνοι τους από σιτάρι (κι άλλους καρπούς που παρήγαγαν οι ίδιοι) κάτι βρώσιμο για τις υπόλοιπες ημέρες (εξ’ού και η συγγένεια με την πανσπερμία της αρχαιότητος).

 

Έτσι, στή μνήμη της, τιμάται αυτή η ημέρα με την παρασκευή της «βαρβάρας». Η Θράκη είναι η μοναδική περιοχή, πλέον, που διατηρείται αυτό το έθιμο. Η λήθη και η απαξίωση των πάντων, είναι ο μόνος της εχθρός. Ας προσέξουμε να το παραδώσουμε και στα παιδιά μας για να συνεχιστεί αυτό το υπέροχο έθιμο.