ΔΗΜΟΣ Ν. ΙΩΝΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΣΠΟΥΔΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
«Η συμμετοχή των Μικρασιατών
στην Επανάσταση του 1821» ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ 2021
ISBN: 978-618-81588-9-4
<<Η συμμετοχή των Μικρασιατών
στην Επανάσταση του 1821>>
ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ ΤΟΜΟΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ
Πρόλογος
Οι εορτασμοί των μεγάλων Εθνικών Επετείων, μας δίνουν την ευκαιρία πριν απ’ όλα
να αναζωογονούμε και να ενδυναμώνουμε την αφοσίωση και την αγάπη μας για την
πατρίδα. Μας επιτρέπουν όμως και να σκεφτόμαστε, να προβληματιζόμαστε και να
συνάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα σχετικά με τα γεγονότα, τα οποία εκάστοτε τιμού-
με και γιορτάζουμε. Ειδικά στις επετείους για τη συμπλήρωση εκατονταετηρίδων, το
βάρος πέφτει ιδιαίτερα στον αναστοχασμό πολύ σημαντικών ιστορικών συμβάντων και
περιόδων. Έτσι μπορούμε να διαπιστώνουμε με μεγαλύτερη ευθυκρισία τι ακριβώς
έγινε στο παρελθόν, βλέποντας τα πράγματα από νέες οπτικές γωνίες και έχοντας προ-
ηγουμένως διαλύσει στερεότυπα, προκαταλήψεις, δογματισμούς, μύθους και ψευδαι-
σθήσεις.
Η επέτειος των διακοσίων χρόνων μετά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, δίνει
σε εμάς τους Μικρασιάτες μια μοναδική ευκαιρία να δούμε αυτόν το μοναδικό σταθμό
της νεοελληνικής ιστορίας από τη σκοπιά του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Θα μπορέσου-
με έτσι να διαλύσουμε τη λανθασμένη εντύπωση ότι τάχα ο ξεσηκωμός του Γένους ξεκί-
νησε και ολοκληρώθηκε στα γεωγραφικά όρια του σύγχρονου κράτους μας με δυνάμεις
καθαρά Ελλαδικές. Μπορεί βέβαια το θέατρο των πολεμικών συγκρούσεων να βρισκόταν
κυρίως στα εδάφη της κεντρικής και νότιας Ελλάδας, όμως χωρίς την υποστήριξη σύσ-
σωμου του Έθνους που τότε εκτεινόταν στα μισά Βαλκάνια και σε ολόκληρη τη Μικρασία,
η Επανάσταση θα είχε σβήσει πριν καλά-καλά αρχίσει, όπως έγινε με την εισβολή του
Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία.
Φυσικά και δεν υπήρχε περίπτωση ένοπλης εξέγερσης ιδίως στα Μικρασιατικά εδά-
φη, όπου το Τουρκικό στοιχείο υπερτερούσε αριθμητικά και οι στρατιωτικές δυνάμεις
των Τούρκων βρίσκονταν κοντά στις βάσεις τους και ήταν πανίσχυρες. Η οποιαδήποτε
απόπειρα ξεσηκωμού θα ήταν σκέτος παραλογισμός και θα είχε τραγικότατη κατάληξη.
Παρά ταύτα, σε αρκετές περιπτώσεις, όπου ο Μουσουλμανικός όχλος κατά τη συνήθειά
του προχώρησε σε σφαγές, λεηλασίες και εξανδραποδισμούς των Μικρασιατών Ελλήνων,
ως αντίποινα για όσα συμβαίνανε στην επαναστατημένη Ελλάδα, οι Ρωμιοί δε δίστασαν
να αντισταθούν. Μερικές φορές μάλιστα κατάφεραν να σημειώσουν ακόμα και νίκες ή
τουλάχιστον να μη εξοντωθούν αμαχητί ως πρόβατα επί σφαγή.
Τουναντίον, σε όλους τους άλλους τομείς, οι Μικρασιάτες Έλληνες συμμετείχαν ισό-
τιμα με τους υπόλοιπους Ελλαδίτες ομοεθνείς τους. Αρκετοί από αυτούς πήρανε μέρος
στην προετοιμασία του Αγώνα ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας και κατά την έναρξη της
Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες ορισμένοι νέοι Μικρασιατικής καταγωγής
πολέμησαν ηρωικά στις τάξεις του Ιερού Λόχου. Εκεί όμως όπου η ένοπλη εθελοντική
συμμετοχή των Μικρασιατών ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή, βρίσκεται στις επαναστατι-
κές δυνάμεις που αγωνίζονταν στα Ελληνικά εδάφη. Ξεπερνούν τις τρεις χιλιάδες όσοι
από αυτούς είναι σήμερα καταχωρημένοι σε επίσημους πίνακες και καταλόγους των
Αγωνιστών της Επανάστασης. Υπάρχουν όμως και αναμφισβήτητες ενδείξεις πως ο
αριθμός τους θα πρέπει να ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος. Αυτό καταφαίνεται και από το
γεγονός ότι τον Ιούνιο του 1826 με μεγάλη άνεση συγκρότησαν ένα καθαρά Μικρασια-
τικό αξιόλογο τακτικό στρατιωτικό σώμα και πολέμησαν ηρωικά υπό τις διαταγές του
στρατηγού Νικήτα Σταματελόπουλου, του περίφημου Νικηταρά του Τουρκοφάγου. Το
σώμα αυτό ονομάστηκε Ιωνική Φάλαγγα.
Η Εθνεγερσία του 1821 όμως για τους Μικρασιάτες σήμαινε κάτι πολύ ευρύτερο και
μεγαλύτερο από την ένοπλη δράση. Ήταν η αρχή ενός πνευματικού και εκπαιδευτικού
ξεσηκωμού και πάνω απ’ όλα μια επαναστατική αναμόρφωση της ίδιας τους της ταυτό-
τητας. Με αφετηρία το 1821, οι Ρωμιοί της Μικρασίας, αυτά τα απροστάτευτα ορφανά
τέκνα του Βυζαντίου, άρχισαν, ειδικά μετά το μαρτυρικό θάνατο του Εθνικού τους Ηγέτη
Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε ́, να επανασυνδέονται με τις πανάρχαιες ρίζες τους και προ-
οδευτικά να ξαναγίνονται Έλληνες. Έτσι, από την εποχή αυτή και μετά, κάνει τα πρώτα
του βήματα το ριζοσπαστικό κίνημα του Μικρασιατικού Διαφωτισμού, το οποίο συνέχισε
τη δράση του και μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1830. Το κίνημα αυτό έφτασε
στο αποκορύφωμά του το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ολοκληρώθηκε με μια πραγ-
ματική πολιτιστική έκρηξη που η λάμψη της έφτασε ως τα βάθη της Μικρασίας.
Τότε είναι που ακόμα και τα πιο μικρά ελληνικά χωριά της Aνατολής απέκτησαν
αξιόλογα σχολεία με φωτισμένους δασκάλους που αγωνίστηκαν με πάθος για την εξά-
λειψη της τουρκοφωνίας. Αυτοί οι ηρωικοί εκπαιδευτικοί δίδασκαν με κίνδυνο της ζωής
τους την Ελληνική γλώσσα, την Ελληνική ιστορία και μάθαιναν στους μαθητές τους να
τραγουδούν τον Εθνικό μας ύμνο. Τούτος ο επαναστατικός μορφωτικός αγώνας ήταν
ιδιαίτερα δύσκολος, σκληρός και επικίνδυνος στην Κεντρική και Ανατολική Μικρασία,
που βρίσκονταν μακριά από τα μεγάλα εθνικά κέντρα της Αθήνας, της Σμύρνης, και της
Κωνσταντινούπολης. Ήταν επίσης η μοναδική δυνατότητα, ο μόνος ρεαλιστικός τρόπος
Εθνικής Αντίστασης που διαθέτανε οι Ανατολίτες.
Και όταν στο τέλος ήλθε η ώρα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου που έφερε την
Οθωμανική Αυτοκρατορία στα πρόθυρα της διάλυσης, στη Μικρασία αναβίωσε παντού
και το πολεμικό πνεύμα της Εθνικής Επανάστασης του 1821. Στα παράλια του Ευξείνου
ο Ποντιακός λαός πήρε τα άρματα κι ανέβηκε στα βουνά. Στις ακτές του Αιγαίου η νεολαία
της Ιωνίας πολέμησε στις τάξεις του Ελληνικού στρατού για την απελευθέρωση του
Μικρασιατικού Ελληνισμού. Για τους ίδιους σκοπούς επίσης οργανώθηκε και έδρασε,
όσο μπόρεσε, και η οργάνωση της Μικρασιατικής Άμυνας.
Βάσιμα λοιπόν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η Επανάσταση που κηρύχτηκε
από όλους τους Έλληνες το 1821, στη Μικρασία δεν τερματίστηκε το 1830 με την απε-
λευθέρωση της Ελλάδας. Συνεχίστηκε ακατάπαυστα ως το 1922, οπότε δυστυχώς τότε
τελείωσε συγκλονιστικά με την καταστροφή του 1922 και τον τραγικό ξεριζωμό των
Μικρασιατών Ελλήνων από τις πανάρχαιες προγονικές τους εστίες.
Φέτος γιορτάζουμε και τιμούμε τα 200 χρόνια από την έναρξη της Εθνικής
Παλιγγενεσίας, της Επανάστασης του 1821. Μιας Επανάστασης που λευτέρωσε το
Έθνος μας μετά από σκλαβιά 400 ετών και έβαλε τις βάσεις για τη δημιουργία του νέου Ελληνικού Κράτους. Πήραμε την απόφαση να προσκαλέσουμε τα Μικρασιατικά Προσφυγικά Σωματεία αλλά και ανεξάρτητους συγγραφείς, ερευνητές και γενικά ανθρώπους του πνεύματος να συμμετάσχουν στη συγγραφή ενός επετειακού τόμου προς τιμήν του Αγώνα της Εθνεγερσίας του Ελληνικού Λαού το 1821.
Το θέμα της συλλογικής αυτής προσπάθειας ήταν «Η συμμετοχή των Μικρασιατών στην Επανάσταση του 1821», ενώ οι θεματικοί άξονες ήταν: Η συμμετοχή των διαφόρων περιφερειών-περιοχών της Μικρασίας στην Επανάσταση και η ατομική συμμετοχή Μικρασιατών στον αγώνα της Εθνεγερσίας.
Με αυτή μας την προσπάθεια θελήσαμε να καταγράψουμε τις προσπάθειες που
κατέβαλαν οι ορθόδοξοι χριστιανοί που βρίσκονταν στην Ανατολή, όπου υπήρχε
ακμαίο ελληνικό στοιχείο και τι βοήθεια προσέφεραν στον αγώνα για Ανεξαρτησία.
Εμείς προσπαθήσαμε. Δεν γνωρίζω αν τα καταφέραμε. Κάναμε μια αρχή που
ελπίζω να έχει συνέχεια. Γιατί η αρχή είναι το ήμισυ του παντός.
Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ μέρους του Διοικ. Συμβουλίου του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. τα μέλη της Επιτροπής Αξιολόγησης για την πολύτιμη και ουσιαστική βοήθειά τους, στην επιλογή των κειμένων.
Όσοι ευρίσκονται στην Αττική μπορούν να περάσουν από τα γραφεία του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., Πατρ. Ιωακείμ 4 – Ν. Ιωνία (πλησίον του σταθμού ΗΣΑΠ Ν. Ιωνίας) – τηλ. 210 27 95 012 για να το παραλάβουν ΔΩΡΕΑΝ.
Οι εκτός Αττικής να μας τηλεφωνήσουν για να τους το αποστείλουμε ταχυδρομικά ή με courier και δική τους επιβάρυνση.
Στον τόμο γράφουν οι εξής :
ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙΔΗΣ
ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΑΝΙΑ
ΒΑΣΙΛΗΣ Β. ΜΟΥΤΣΟΓΛΟΥ
ΕΙΡΗΝΗ ΧΑΡΔΑΛΗ
ΙΟΡΔΑΝΑ ΧΑΤΖΗΙΣΑΑΚ
ΜΑΡΙΑ ΒΕΪΝΟΓΛΟΥ
ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ Γ. ΓΑΒΡΙΗΛ
ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΓΙΑΣΙΡΑΝΗ-ΚΥΡΙΤΣΗ
ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΕΛΗΣΑΒΒΑΣ
