Ο Θουκυδίδης, του οποίου το έργο Η ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου έχουν μελετήσει οι μεγαλύτεροι διεθνολόγοι, θεωρητικοί της στρατηγικής, ακαδημαϊκοί και πολιτικοί, αναγνωρίζεται ως ο πρώτος πραγματικός ιστορικός, ο οποίος προήγαγε την ιστορική έρευνα και αντικειμενικότητα, προσεγγίζοντας την ιστορία με επιστημονικό τρόπο.
Θεωρείται ο πατέρας της ρεαλιστικής σχολής σκέψης των διεθνών σχέσεων και το έργο του η βίβλος των ρεαλιστών. Το έργο του Θουκυδίδη, από την κρατοκεντρική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, οι οποίες αναφέρονται στο πλαίσιο ενός διπολικού συστήματος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, εκτός από τη σχέση Αθήνας-Σπάρτης με τους συμμάχους τους, παραλληλίζεται με τις σχέσεις Ηνωμένου Βασίλειου-Γερμανίας και ΗΠΑ-Ρωσίας με τους αντίστοιχους αμυντικούς συνασπισμούς τους. Οι απόψεις του περί στρατηγικής κινούνται στο επίπεδο της Υψηλής Στρατηγικής και της Στρατιωτικής Στρατηγικής.
Κατά τον Λίτλ Χαρτ, Υψηλή Στρατηγική είναι η ενορχήστρωση (συντονισμός-κατεύθυνση) των παραγόντων ισχύος ενός κράτους ή κάποιας πολιτικής οντότητας, για την επίτευξη κάποιου πολιτικού σκοπού, στα πλαίσια μιας ενδεχόμενης ή σε εξέλιξη αντιπαράθεσης μεταξύ δύο ή περισσότερων πολιτικών οντοτήτων. Στρατιωτική Στρατηγική ορίζεται ως η τέχνη της κατανομής και εφαρμογής στρατιωτικών μέσων για την εκπλήρωση του σκοπού της πολιτικής.
Για να γίνω κατανοητότερος, στη συνέχεια θα αναφερθώ εν συντομία στα κυριότερα στοιχεία του πολιτικού ρεαλισμού, μέρος του οποίου είναι η Στρατιωτική Στρατηγική. Αυτά είναι:
- Πολλοί ισχυρισμοί του θα θεωρηθούν σωστοί, αν μειωθεί ο δογματισμός της έκφρασής τους στην ανθρώπινη ιστορία, π.χ. βία, σύγκρουση και πόλεμος.
- Η παγκόσμια τάξη και ασφάλεια είναι, γενικά, προφανείς στόχοι της διεθνούς κοινότητας.
- Η κρατική ασφάλεια είναι σίγουρα προϋπόθεση για την ικανοποίηση άλλων σκοπών του έθνους-κράτους.
- Το εθνικό συμφέρον, το οποίο αναμφίβολα εξυπηρετεί την εθνική στρατηγική, με τους στρατηγικούς παράγοντες ως μέσα υλοποίησής της, όταν εντοπιστεί και καθοριστεί, πρέπει να ικανοποιηθεί.
- Οι περισσότεροι ηγέτες κρατών και οι δύο υπερδυνάμεις κατά τον Ψυχρό Πόλεμο είχαν ενστερνιστεί τον πολιτικό ρεαλισμό.
Η διαχρονικότητα του έργου του Θουκυδίδη, που γράφτηκε πριν από είκοσι πέντε αιώνες, έχει επισημανθεί από πολλούς και μεγάλους ακαδημαϊκούς, αναλυτές και συγγραφείς.
Μελετώντας τον Πελοπονησιακό Πόλεμο και αναλύοντας το έργο του Θουκυδίδη, μπορούμε να διακρίνουμε σαράντα δημηγορίες και πέραν των διακοσίων γνωμικών που αφορούν τις διεθνείς σχέσεις και όλα τα επίπεδα της στρατηγικής, τα πλείστα εκ των οποίων σχετίζονται με τη Στρατιωτική Στρατηγική, και φυσικά να καταλήξουμε, κατά την άποψή μου στα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Το έργο του Θουκυδίδη είναι μία υψηλού επιπέδου στρατηγική ανάλυση.
- Αποτελεί το αρχέτυπο της στρατηγικής της εκμηδένισης και της στρατηγικής της εξουθένωσης.
- Ο Θουκυδίδης, με την ευσυνειδησία του, τη γλωσσική λιτότητα, την εμβρίθεια, τη φιλοσοφημένη σκέψη του και με τη διδαχή του, στοιχεία που διακρίνουν το έργο του, έγινε ο μεγάλος δάσκαλος και θεωρητικός της ανθρώπινης φύσεως, της ιστορίας και των διεθνών σχέσεων. Είναι ο καθοδηγητής κάθε πολιτικής δραστηριότητας.
- Οι σκέψεις και τα συμπεράσματα του Θουκυδίδη απεδείχθη ιστορικά ότι έχουν διαχρονική εφαρμογή και πράγματι επιβεβαιώνεται.
Αναμφίβολα, ο Θουκυδίδης εμφανίζεται σήμερα ως μια πνευματική δύναμη που προσφέρει, μέσα από μια αντικειμενική και δραματική παρουσίαση γεγονότων και καταστάσεων, την απαραίτητη γνώση για την κατανόηση της δυναμικής που παρουσιάζουν οι διεθνείς σχέσεις, καθώς και τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώνονται οι σύγχρονες ερευνητικές κατευθύνσεις της μελέτης των διεθνών σχέσεων. Ως ένας σύγχρονος αναλυτής των διεθνών σχέσεων, θεώρησε τις δύο έννοιες «ισχύς» και «συμφέρον» ως καθοριστικούς παράγοντες στη διαμόρφωση της πολιτικής συμπεριφοράς των πόλεων-κρατών.
Άντης Λοΐζου
Από γωνιά στρατηγική
