Ανάμεσα στα βιβλία που κυκλοφόρησαν κατά το εκπνέον επετειακό έτος για τη Μικρασιατική Καταστροφή ξεχωρίζει το αφιέρωμα του περιοδικού «Τετράδια», σε ένα διπλό τεύχος (τ. 81-82). Σε αυτό συνεργάστηκαν 22 πρόσωπα για ποικίλες και διαφορετικές πτυχές της Εκστρατείας και της Καταστροφής.
Στο τεύχος γράφουν οι επιμελητές του αφιερώματος Λουκάς Αξελός, Βασίλης Ασημακόπουλος, Λαοκράτης Βάσσης και Δημήτρης Δεληολάνης, και οι Βλάσης Αγτζίδης Κωνσταντίνος Γρίβας, Στέλιος Ελληνιάδης, Bülent Gökay, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Ιωσήφ Κασσεσιάν, Γιώργος Κοντογιώργης, Θεοφάνης Μαλκίδης, Τεχμινέ Μαρντογιάν, Πέτρος Παπαπολυβίου, Σωτήρης Ριζάς, Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Γιώργος Σκλαβούνος, Αριστομένης Συγγελάκης, Άγγελος Συρίγος, Δημήτρης Τσιριγώτης, Βασίλης Κ. Φούσκας, Κωνσταντίνος Φωτιάδης και Κώστας Χατζηαντωνίου. Τα σκίτσα των Ελ. Κ. Βενιζέλου, Δ. Γούναρη, βασιλιά Κωνσταντίνου και Ν. Πλαστήρα φιλοτέχνησε η Δήμητρα Κατσαούνη.
Από το αφιερωματικό τεύχος παραθέτω εδώ ένα απόσπασμα από το εκδοτικό σημείωμα.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΚΔΟΣΗΣ
Πέρα ως πέρα στη γη της Ιωνίας
δοξαστικό αχολόγησε τροπάρι!
απ’ την Κνωσσό ως την Πέργαμο θεία χάρη
όπου Ελλάδα πηγή της αρμονίας.
Και ω Σμύρνη πάντα εσύ μαργαριτάρι
στα μαλλιά της νεράιδας Μικρασίας!
Η Μίλητος δεν είναι πια καμάρι
της Ιστορίας, της Δόξας Εφεσίας!,
οι καιροί σβήσαν τη φεγγοβολιά.
Σμύρνη, ξανά γεννήτρες είναι οι Μοίρες
(χτυπήστε Ομήρων ιωνικών οι λύρες)
μεσ’ στη ζεστή της μάνας σου αγκαλιά
που ανοίγεται όλα για να τ’ αγκαλιάσει
και τα σκόρπια τα σπλάχνα της, μια πλάση.
Κωστής Παλαμάς
Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,
γιατί τους διώξαμε απ’ τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.
Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,
σένα οι ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.
Κ.Π. Καβάφης
Εκατό χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή και παρ’ όλα τα όσα εν πολλοίς χρήσιμα και αποκαλυπτικά έχουν γραφεί, η αναγκαία αυτοκριτική δεν έχει γίνει, οι απαντήσεις δεν έχουν ουσιαστικά δοθεί και τα όποια συμπεράσματα είναι σαφώς κατώτερα του μεγέθους της απώλειας του επί χιλιετίες ακμάζοντος Ανατολικού Ελληνισμού. Γιατί, όπως ορθά επισημαίνει στο άρθρο του ο Στέλιος Ελληνιάδης:
«Με την πάροδο του χρόνου, οι πιο σοβαρές προσπάθειες να ξεκαθαρίσει η εικόνα του τι ακριβώς συνέβη το 1922, παραγκωνίστηκαν. Η πολιτική και εμπορική διαχείριση του «1922» άλλαξε την κοίτη της πραγματικότητας. Όχι μόνο το τι διαδραματίστηκε στα κρίσιμα χρόνια και πώς ιεραρχείται, αλλά και το τι είχαμε και τι χάσαμε. Γιατί δεν χάσαμε μόνο πολλούς άξιους ανθρώπους. Ούτε μόνο τις περιουσίες, τις επιχειρήσεις και τη γη που δουλεύαμε και μας έτρεφε και μας φιλοξενούσε. Χάσαμε κι άλλες εξαιρετικά πολύτιμες ύλες και αξίες. Χάσαμε τη σύσταση και τη συνοχή μας, χάσαμε τον πολιτισμό χιλιετιών, χάσαμε την επαφή μας με το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον που μας τροφοδοτούσε και το συνδιαμορφώναμε επί αιώνες. Αποκοπήκαμε τελεσίδικα από τους τάφους των προγόνων μας. Κι ό,τι περισώθηκε, πέρα από τη ζωή όσων γλύτωσαν δεν ήταν ασήμαντο, αλλά ήταν μερικό σε σχέση με το σύνολο των αξιών και των στοιχείων που συναποτελούσαν τον φυσικό και πνευματικό μας κόσμο».(…)
