28 Μαρτίου 1969: Ο Σεφέρης για τη Δημοκρατία και την Ελευθερία

 

Θεοφάνης Μαλκίδης

 

28 Μαρτίου 1969: Ο  Σεφέρης για τη Δημοκρατία και την Ελευθερία  και οι πνευματικοί άνθρωποι σήμερα….

Το Μάρτιο του 1968 ο ποιητής και  διπλωμάτης, βραβευμένος με Νόμπελ Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) αποφασίζει να λύσει τη σιωπή του και να μιλήσει ανοιχτά κατά της χούντας. Μαγνητοφωνεί μία δήλωση, στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρεται στον ορατό κίνδυνο του  καθεστώτος , για την τραγωδία στην οποία οδηγούσε την Ελλάδα, όπως και έγινε με την Κύπρο το 1974.

Η κασέτα με το μήνυμά του φτάνει  στο ΒΒC, το οποίο μεταδίδει  το  πυκνό και  ιδιαίτερης σημασίας μήνυμα για την κατάσταση στην Ελλάδα ( Το κείμενο μεταδόθηκε και  από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού και την «Ντόιτσε Βέλε») .  Ο Σεφέρης μίλησε, έκανε το χρέος του ως πνευματικός άνθρωπος,  σε μια περίοδο δυσκολίας, απογοήτευσης και θλίψης, τη στιγμή που ο λαός μας περίμενε   την πνευματική του ηγεσία, η οποία συν Θεώ,  θα άνοιγε  το δρόμο της αντίστασης στην τυραννία.

Όπως άλλωστε  έπραξε ο Ρήγας, οι συγγραφείς και οι ποιητές  το 1921 κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας του Ελληνισμού,  ο Κωστής Παλαμάς το 1940 δίνοντας το έναυσμα της αντίστασης στο Φασισμό- Ναζισμό, ο Σικελιανός τρία χρόνια μετά, ο Βάρναλης στη δίκη του Λουντέμη, έτσι και  ο Γιώργος Σεφέρης.

Ο Σεφέρης δε σιώπησε για να γίνει αρεστός, αντιθέτως, γνωρίζοντας ότι ο λαός περιμένει από αυτόν και  κάθε αληθινό πνευματικό άνθρωπο να μιλήσει, έπραξε αυτό που του υπαγόρευε η συνείδησή του, το καθήκον του και το χρέος του. Και βεβαίως δεν σκέφτηκε το τι θα χάσει, λέγοντας τα εξής :

«Πάει καιρός που πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Προσπάθησα άλλοτε να το εξηγήσω, αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας.

Έτσι, από τα χρόνια εκείνα ώς τώρα τελευταία έπαψα κατά κανόνα ν’ αγγίζω τέτια θέματα. Εξ άλλου τα όσα δημοσίεψα ώς τις αρχές του 1967, και η κατοπινή στάση μου (δεν έχω δημοσιέψει τίποτε στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία) έδειχναν, μου φαίνεται αρκετά καθαρά τη σκέψη μου.

Μολαταύτα, μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου και γύρω μου, ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας. Με όλη τη δυνατή συντομία, νά τι θα έλεγα:

Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς όλως διόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας, στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.

Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης όπου, όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι’ αυτές να καταποντισθούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά. Δε θα μου είταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτιες ζημιές δε λογαριάζουν παρά πολύ για ορισμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτόν τον κίνδυνο.

Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μάς βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό.

Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό, και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι Εθνική επιταγή.

Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό, να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω».

Η χούντα, ενοχλημένη από την εξέλιξη αυτή, θα αφαιρέσει από τον Σεφέρη τον τίτλο του πρέσβεως επί τιμή και το δικαίωμα χρήσης του διπλωματικού διαβατηρίου του. Θα δικαιολογήσει την πράξη της αυτή με το επιχείρημα ότι η δήλωσή του συνιστά αντεθνική προπαγάνδα, ενώ τα φιλικά της «μέσα ενημέρωσης», θα υποστηρίξουν ότι ο Σεφέρης είναι μίσθαρνο όργανο ξένων κυβερνήσεων…..

Σε αντίθεση με τα παραπάνω παραδείγματα όπου οι πραγματικοί πνευματικοί άνθρωποι δε σιώπησαν, αλλά μπήκαν μπροστά στον αγώνα απελευθέρωσης, διαπιστώνουμε με μεγάλη λύπη τη σημερινή φλυαρία και σιωπή των λεγόμενων διανοουμένων, για την καταστροφή, για τα ψέματα, όπως γράφει ο Λουντέμης: «Τα τελευταία χρόνια στον τόπο αυτό ειπώθηκαν τα χειρότερα ψέματα της Ιστορίας. Ειπώθηκαν ψέματα που ντράπηκαν και τα ίδια, μια και δεν ντρέπονταν τα στόματα που τα ‘λεγαν».

Η πνευματική χρεοκοπία προϋπήρξε και συμβαδίζει πλέον και με την οικονομική. Βασικοί υπεύθυνοι, μαζί με τους εκπροσώπους του αποκαλούμενου πολιτικού προσωπικού, για τα ψέματα, για τα «ελώδη στεκάμενα νερά», είναι και οι διανοούμενοι.

Απούσα πνευματική τάξη, απούσα Ελλάδα…….