Θεοφάνης Μαλκίδης
Μέγας Αλέξανδρος, Θεσσαλονίκη 2010
Ἀπὸ τὴν Τροία ὁ Ἀλέξανδρος βάδισε πρὸς τὴν ἐνδοχώρα τῆς Ἀσίας ἕως τὸν Γρανικὸ ποταμό. Ἐκεῖ τὸν περίμεναν οἱ Πέρσες ἔχοντας παρατεταγμένους στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τοῦ Γρανικοῦ 20.000 ἱππεῖς καὶ 20.000 Ἕλληνες μισθοφόρους πεζούς. Ὁ Ἀλέξανδρος ἀντιπαρατάχτηκε μὲ ἕνα μέρος τῆς στρατιᾶς του, ἀπὸ 13.000 πεζοὺς καὶ 5.100 ἱππεῖς μὲ ἰδιαίτερη δεξιοτεχνία. Ἡ μάχη ξεκίνησε καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ἐπέδειξε τὴ στρατιωτική του ἰδιοφυΐα. Πρῶτος στὴ μάχη χωρὶς νὰ κρύβεται. Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι εἶχε σπάσει ἡ λόγχη του, ὅπως καὶ τοῦ σωματοφύλακά του, μαχόταν, γιὰ νὰ τὸν βλέπουν οἱ μὲν στρατιῶτες του καὶ νὰ παίρνουν θάρρος, οἱ δὲ ἐχθροὶ νὰ ἀποθαρρύνονται. Κινδύνεψε μὲ θάνατο, ἀλλὰ τὸν ἔσωσε ὁ Κλεῖτος.
Ὁ Ἀλέξανδρος μὲ ταχύτητα καὶ ὀργάνωση νίκησε πρῶτα τὸ φημισμένο περσικὸ ἱππικὸ καὶ ἔπειτα τὸ πεζικό. Οἱ Ἕλληνες μισθοφόροι κυκλώθηκαν καὶ γλύτωσαν μόνο 2.000, οἱ ὁποῖοι στάλθηκαν ἁλυσοδεμένοι στὴν Ἑλλάδα νὰ ἐργασθοῦν ἔτσι γιὰ ὅλη τους τὴ ζωή, ἐπειδὴ «ἂν καὶ Ἕλληνες πολέμησαν ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων».
Ἀπὸ τοὺς Μακεδόνες οἱ εἰκοσιπέντε νεκροὶ τοῦ ἱππικοῦ τῶν Ἑταίρων θεωρήθηκαν ἥρωες. Τὰ θύματα τοῦ ὑπόλοιπου ἱππικοῦ, καὶ τοῦ πεζικοῦ, θάφτηκαν μὲ τιμές, ἐνῷ οἱ γονεῖς καὶ τὰ παιδιά τους ἀπαλλάχτηκαν ἀπὸ τοὺς φόρους γιὰ ὅλη τους τὴ ζωή. Ἦταν ἕνα μικρὸ δεῖγμα πολλῶν καὶ σημαντικῶν πράξεων ποὺ ἔδειχναν τὴν ἀνωτερότητα καὶ κυρίως τὴ διαφορετικότητα στὴν ἐξουσία ἀπὸ τὸν Ἀλέξανδρο. Ἦταν μιὰ πράξη ποὺ στὴ συνέχεια ἐπεκτάθηκε καὶ ἔγινε συνήθεια ἀπὸ τὸν Μακεδόνα βασιλιά.
Ὁ Ἀλέξανδρος, ἀφοῦ ἐπισκέφτηκε τοὺς τραυματίες, ἔστειλε ἀπὸ τὰ λάφυρα 300 περσικὲς πανοπλίες, γιὰ νὰ ἀφιερωθοῦν στὴ θεὰ Ἀθηνᾶ, στὸν Παρθενώνα. Ἡ ἐπιγραφὴ ποὺ συνόδευε τὰ λάφυρα ἔκλεινε μέσα σὲ λίγες λέξεις τὴν ἑλληνικὴ περιπέτεια μὲ τοὺς Πέρσες: «Ἀλέξανδρος Φιλίππου καὶ οἱ Ἕλληνες πλὴν Λακεδαιμονίων ἀπὸ τῶν βαρβάρων τῶν τὴν Ἀσίαν κατοικούντων» (ἐξαιροῦσε τοὺς Λακεδαιμόνιους, ἀφοῦ ἦταν οἱ μόνοι Ἕλληνες ποὺ δὲν πῆραν μέρος στὴν ἐκστρατεία). Οἱ Πέρσες μετὰ τὴν ἥττα τους τράπηκαν σὲ φυγή, ἐνῷ ὁ Ἀλέξανδρος δημοσιοποίησε ὅτι ἡ γῆ τοῦ ἀνῆκε καὶ οἱ κάτοικοί της ἦταν ὑποτελεῖς του. Ἀφοῦ ἀνακήρυξε τὴν Τροία ἐλεύθερη πόλη, συνέχισε τὴν πορεία του πρὸς τὶς Σάρδεις, τὸ κέντρο τῆς Λυδίας, πόλη τῆς ὁποίας οἱ κάτοικοι θὰ κυβερνιοῦνταν μὲ δικούς τους νόμους καὶ θὰ ἦταν ἐλεύθεροι. Ἡ ἐλευθερία, βασικὸ συστατικὸ τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, ὅπως αὐτὴ οἰκοδομήθηκε στὴν ἀκμὴ τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἀποτέλεσε κεντρικὸ σημεῖο τῆς πολιτικῆς τοῦ Ἀλέξανδρου. Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ κάτοικοι ἦταν ἡττημένοι, καὶ ἐπιπλέον εἶχαν συμμαχήσει καὶ μὲ τοὺς Πέρσες, ὁ Ἀλέξανδρος θεωροῦσε ὅτι δὲν θὰ μποροῦσε νὰ κυβερνήσει ἔχοντας τὴν καταπίεση καὶ τὴ σκλαβιὰ ὡς βασικὰ ὅπλα. Παράλληλα μὲ τὸ πρότυπο τῆς ἐλευθερίας ἔδειχνε μιὰ ἄλλη στάση ζωῆς στοὺς λαοὺς ποὺ κυρίευε, ὃσο καὶ ἄν αὐτὸ ἀκούγεται παράξενο καὶ ὀξύμωρο.
Στὴ συνέχεια ὁ Ἀλέξανδρος μὲ τὰ στρατεύματά του προχώρησε πρὸς τὴν Ἔφεσο, ἀπελευθερώνοντας ἀκόμη μιὰ ἑλληνικὴ πόλη τῆς περιοχῆς. Ἡ Ἔφεσος ἦταν μέν μιὰ σημαντικὴ πόλη, λόγῳ τῆς θέσης της, ἀλλὰ ἡ ἀπελευθέρωσή της ἀποτελοῦσε καὶ μιὰ συμβολικὴ πράξη γιά τή δύναμη τοῦ Ἀλέξανδρου νὰ δίνει ξανὰ τὸν ἀέρα τῆς ἐλευθερίας στοὺς Ἕλληνες τῆς Ἀσίας. Οἱ ἑλληνικὲς πόλεις, οἱ ὁποῖες ἦταν πλέον ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Ἀλέξανδρου, εἶχαν ἰδιαίτερη θέση στὸ βασίλειο τῆς Ἀσίας, πληρώνοντας ἕνα τέλος γιὰ τὸν πόλεμο, τὴ «σύνταξη».
Ἑπόμενος σταθμός του ἦταν ἡ Μίλητος. Μιὰ ἀκόμη σημαντικὴ πόλη τῆς περιοχῆς, ὅπου ὁ στόλος τῶν Ἑλλήνων συνάντησε τὸν περσικό, συνολικῆς δύναμης 400 τριήρεων. Ἡ Μίλητος ἔπεσε καὶ αὐτὴ ὑπὸ τὸ βάρος τῆς πολιορκίας. Καὶ ἔτσι ἡ πιὸ ἰσχυρὴ ἑλληνικὴ πόλη τῆς δυτικῆς Μικρᾶς Ἀσίας βρισκόταν στὰ χέρια τοῦ Ἀλέξανδρου.
Μακεδονικὴ φάλαγγα
Ἡ συνέχεια τῆς ἐκστρατείας ἀφοροῦσε τὴν Ἀλικαρνασσό, μετὰ τὴν κατάκτηση τῆς ὁποίας ὁ Ἀλέξανδρος ἔστειλε στὴν πατρίδα τοὺς νιόπαντρους στρατιῶτες του νὰ περάσουν τὸ χειμῶνα τοῦ 334- 333 δίπλα στὶς γυναῖκες τους. Ἡ πράξη αὐτὴ τὸν ἔκανε ἀκόμη πιὸ δημοφιλῆ, ἀφοῦ ὁ βασιλιάς τους μποροῦσε νὰ τοὺς καταλάβει, νὰ τοὺς νιώσει, νὰ τοὺς δώσει τὴ χαρὰ τῆς οἰκογένειας καὶ τῶν συζύγων ποὺ εἶχαν στερηθεῖ μὲ τὴν ἐκστρατεία. Ἐν τῷ μεταξὺ οἱ ἀξιωματικοὶ εἶχαν ἐντολὴ νὰ στρατολογήσουν νέους στρατιῶτες, γεγονὸς ποὺ ἀποτελοῦσε ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη, καθὼς ὁ στρατὸς προχωροῦσε πρὸς τὴν Ἀσία καὶ οἱ δυνάμεις τοῦ Μακεδόνα βασιλιᾶ ἔπρεπε νὰ εἶναι καὶ ποσοτικὰ καὶ ποιοτικὰ ἀνάλογες μὲ τοὺς στόχους ποὺ εἶχαν τεθεῖ.
Στὴ συνέχεια ὁ Ἀλέξανδρος προχώρησε πρὸς τὴν Παμφυλία καὶ στρατοπέδευσε στὴν ἑλληνικὴ πόλη Πέργη, τὴν ὁποία ἔκανε βάση του. Συνέχισε τὴν πορεία του πρὸς τὴ Σίδη καὶ, ὅταν ἔμαθε ὅτι ἡ ἑπόμενη πόλη, ἡ Ἄσπενδος, ἀρνήθηκε τοὺς πρέσβεις του, ἑτοιμάστηκε γιὰ πολιορκία. Μετὰ ὅμως ἀπὸ διαπραγματεύσεις, οἱ ὅροι τοῦ Μακεδόνα βασιλιᾶ ἔγιναν δεκτοί, ὑποχρεώνοντας τὴν πόλη σὲ καταβολὴ φόρου.
Ἐκεῖ ἀποκαλύφτηκε συνωμοσία γιὰ τὴ δολοφονία τοῦ Ἀλέξανδρου, ἡ ὁποία σχεδιαζόταν ἀπὸ τὸν βασιλιὰ τῶν Περσῶν Δαρεῖο. Ἡ συνωμοσία ἀποκαλύφτηκε καὶ ὁ Ἀλέξανδρος σώθηκε. Ἡ συνωμοσία αὐτὴ ἦταν ἡ πρώτη στὴ σειρὰ ἀπὸ τὶς πολλὲς ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσαν, ἀφοῦ πλέον ὁ Ἀλέξανδρος ἀποτελοῦσε στόχο γιὰ πολλοὺς ἐχθροὺς καὶ «φίλους».
Ὁ Ἀλέξανδρος προχώρησε πρὸς τὶς ἑπόμενες πόλεις ποὺ εἶχε προγραμματίσει νὰ κυριεύσει. Μετὰ τὴν Τερμησσὸ ἀκολούθησε ἡ Σαλαγασσός, ἡ μεγαλύτερη πόλη τῆς Πισιδίας. Ἡ Φρυγία εἶχε ἤδη ἡττηθεῖ ἀπὸ τὸν στρατηγὸ τοῦ Ἀλέξανδρου, τὸν Παρμενίωνα, καὶ ὁ Ἀντίγονος ὁ Μονόφθαλμος ὁρίστηκε ἀπὸ τὸν Ἀλέξανδρο Σατράπης τῆς Φρυγίας.
Τὰ κατορθώματα τοῦ Ἀλέξανδρου μέσα σὲ ἕνα χρόνο ἀπὸ τὴν ἀναχώρηση ἀπὸ τὴ Μακεδονία, τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 334, ἦταν ἐκπληκτικά. Εἶχε κατορθώσει νὰ κατακτήσει μιὰ περιοχὴ μεγαλύτερη καὶ σαφῶς πλουσιότερη ἀπὸ ὁλόκληρη τὴ Θράκη. Ἡ ἰδιοφυΐα του ἦταν ἀποδεκτὴ ἀπὸ ὅλους, ἀφοῦ ἐλευθερώνοντας τὶς πόλεις καὶ τὶς περιοχὲς ἀπὸ τοὺς Πέρσες, δημιουργοῦσε μιὰ νέα κατάσταση, ἡ ὁποία εἶχε διακριτὰ χαρακτηριστικὰ σεβασμοῦ τῶν πολλῶν καὶ διαφορετικῶν λαῶν, τῶν ἠθῶν τους, τῶν παραδόσεών τους, καὶ ἑνωτικὸ παράγοντα τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό. Ἡ δύναμη τῶν ἀξιῶν ποὺ πρέσβευε ὁ Ἀλέξανδρος ἦταν μεγαλύτερη ἀπὸ τὴ δύναμη τῶν ὅπλων καὶ τῶν στρατιωτῶν. Καὶ αὐτὸ τὸ ἀντιλήφτηκε νωρὶς ὁ Ἀλέξανδρος καὶ τὸ ἐφάρμοσε μὲ μεγάλη ἐπιτυχία στοὺς λαούς, οἱ ὁποῖοι μὲ τὴ σειρά τους ἐνσωμάτωσαν τὰ στοιχεῖα τοῦ πιὸ ἀνεπτυγμένου
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ
Βίος Μ. Ἀλεξάνδρου – Ἀπὸ τὸν Φίλιππο στὸν Ἀλέξανδρο
Βίος Μ. Ἀλεξάνδρου – Ἡ ἑδραίωση τοῦ Ἀλέξανδρου στὴν Ἑλλάδα καὶ τὰ Βαλκάνια
Βίος Μ. Ἀλεξάνδρου – Ἡ ἀρχὴ μιᾶς μεγάλης πορείας
Βίος Μ. Ἀλεξάνδρου – Ὁ Ἀχιλλέας πρότυπο τοῦ Ἀλέξανδρου στὴν ἐκστρατεία του στὴν Ἀσία
